17 มิ.ย. 2022 เวลา 03:30 • ประวัติศาสตร์
๑๐๖ ปี สกุล จีระเศรษฐ
โหมโรงไอยเรศ
เป็นเพลงประจำวงปีพาทย์ของคุณเทียด พระยาจิรายุมนตรีต้นสกุลจีระเศรษฐ แต่งโดยนายช้อย สุนทรวาทิน ขยายจากเพลงไอยเรศชูงาสองชั้นตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา มาเป็นเพลงสามชั้นเพื่อใช้เป็นเพลงโหมโรงเสภา
ในสมัยรัชกาลที่ ๕
เพลงโหมโรงไอยเรศนี้นับว่าเป็นเพลงโหมโรงที่มีความไพเราะที่สุดมีความยาวกว่าเพลงอื่นๆ และมีการจัดระเบียบของเพลงที่ดีที่สุดคือจากลีลาทำนองช้าที่สุดไปถึงเร็วที่สุดอย่างเป็นลำดับ กล่าวกันว่าเพลงโหมโรงไอยเรศนั้นเป็นเพลงที่มีชั้นเชิงยากจะหาเพลงอื่นมาเทียบได้ และนับเป็นเพลงที่ถูกนำไปบรรเลงเป็นเพลงโหมโรงทั้งในวงปี่พาทย์และวงอื่นๆ ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน
เดิมนั้นในอยุธยาจะนิยมเล่นวงปี่พาทย์ตามงานต่างๆ และนำเพลงโหมโรงไอยเรศมาเป็นเพลงโหมโรง
ในกระบวนเพลงโหมโรงทั้งหมดนั้น โหมโรงไอยเรศเป็นเพลงที่ยอดเยี่ยมที่สุด ทั้งสำนวนทำนองและวิธีดำเนินลีลา เพลงไอยเรศนี้เปิดทางให้เครื่องดนตรีทุกชนิดบรรเลงความไพเราะได้ทุกชิ้น
บทร้องเพลง ไอยเรศ ๓ ชั้น
จากบทพระราชนิพนธ์เรื่องอิเหนา ในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รัชกาลที่ ๒
"เดินทางมาข้างเชิงเขา
เวลาบ่ายบังเงาเงื้อมผา
ชมสัตว์จตุบาทนานา
เกลื่อนกลาดดาษดาพนาลัย
อ้อยช้างเป็นรอยช้างหัก
กิ่งก้านรานหักลงใหม่ใหม่
หูกวางกวางกินระบัดใบ
แล้วเล่นโลดโดดไล่ลองเชิง
1
ชงโคโคเข้าอยู่เงาร่ม
ตามติดชิดชมเถิกเถลิง
ตาเสือเสือซุ่มเข้าซุ้มเชิง
ทหารยิงวิ่งเปิงเข้าป่าไป
ซุ้มหมูหมูหยุดยืนเบียด
ห็นตัวกลัวเกลียดไม่เข้าไกล้
พระเร่งพหลพลไกร
มาในพนมพนาวัน"
โฆษณา