• อเคนาเตน ฟาโรห์นอกรีต
ผู้ปฏิวัติศาสนาของอียิปต์โบราณ
ตลอดระยะหลายพันปีของอารยธรรมอียิปต์โบราณ ชาวอียิปต์ได้มีความเชื่อหรือศาสนาที่เป็นแบบพหุเทวนิยม (Polytheism) หรือการนับถือเทพเจ้าหลายองค์ ประมาณการว่า มีจำนวนเทพเจ้าตามความเชื่อของชาวอียิปต์มากกว่า 1,500 องค์เลยทีเดียว
ทว่าในยุคสมัยหนึ่ง กลับมีฟาโรห์อยู่พระองค์หนึ่งได้ทำการเปลี่ยนแปลงความเชื่อของชาวอียิปต์ ชนิดจากหน้ามือเป็นหลังมือ และยังเป็นฟาโรห์ที่ชาวอียิปต์แทบไม่อยากจะจดจำ
ฟาโรห์องค์นี้มีชื่อว่า ฟาโรห์อาเคนาเตน (Akhenaten)
รูปแกะสลักของฟาโรห์อาเคนาเตน
อาเคนาเตนปกครองอียิปต์ในช่วง 1,352 ถึง 1,336 ปีก่อนคริสตกาล ตรงกับยุคราชวงศ์ที่ 18 แห่งราชอาณาจักรใหม่
เดิมทีพระองค์เคยใช้ชื่อว่า อาเมนโฮเทปที่ 4 (Amenhotep IV) ที่แปลว่า ‘เป็นที่พอใจของเทพอาเมนหรืออามุน’ (Amen, Amun) ซึ่งเป็นหนึ่งในสุริยะเทพของอียิปต์ (อียิปต์มีสุริยะเทพอยู่หลายองค์) และเป็นเทพอุปถัมภ์ประจำตัวของอาเมนโฮเทป
ทว่าไม่นานหลังจากขึ้นครองราชย์ อาเมนโฮเทปที่ 4 ก็ได้เปลี่ยนชื่อเป็นอาเคนาเตน พร้อมกับสร้างความสั่นสะเทือนต่อสังคมอียิปต์ เพราะพระองค์ได้ประกาศปฏิวัติศาสนา ด้วยการยกเลิกศาสนาแบบดั้งเดิมของอียิปต์ ที่นับถือเทพเจ้าหลายองค์ ให้เปลี่ยนเป็นนับถือเทพเจ้าเพียงองค์เดียวเท่านั้น โดยเทพองค์นี้มีชื่อว่า ‘อาเตน’ (Aten)
อาเตนมีรูปลักษณ์ที่แตกต่างจากเทพองค์อื่น ๆ ของอียิปต์ที่ส่วนใหญ่จะปรากฏในรูปลักษณ์ที่เป็นมนุษย์ หรือเป็นสัตว์ แต่สำหรับอาเตนจะมีลักษณะเป็นทรงกลมคล้ายกับดวงอาทิตย์ และมีการเปล่งรัศมีแสงที่มีมือยื่นออกมา และชื่ออาเคนาเตนก็มีความหมายว่า ‘รูปลักษณ์ที่มีชีวิตของอาเตน’
เทพอาเตน
อาเคนาเตนสั่งให้ย้ายเมืองหลวงจากนครธีบส์ขึ้นไปทางเหนือราว 300 กิโลเมตร โดยสร้างเมืองหลวงใหม่ที่มีชื่อว่า อามาร์นา (Amarna) หรืออีกชื่อหนึ่งคือ อาเคตาเตน (Akhetaten) ที่แปลว่า ‘เส้นขอบฟ้าของอาเตน’
วิหารเทพเจ้าแบบดั้งเดิมถูกสั่งปิด ประชาชนอียิปต์ถูกบังคับให้มานับถือเทพอาเตนเท่านั้น วิหารที่ใช้บูชาอาเตนถูกสร้างขึ้นมาหลายแห่ง โดยมีความแตกต่างจากวิหารแบบดั้งเดิมตรงที่ วิหารของอาเตนจะเป็นอาคารเปิดโล่งอยู่กลางแจ้ง เพื่อให้สัมผัสกับแสงแดดในยามกลางวัน ต่างจากวิหารแบบเดิมที่จะเป็นอาคารโถงแบบปิด
การปฏิวัติศาสนาของอาเคนาเตนยังได้รับการสนับสนุนจากมเหสีของพระองค์ คือพระนางเนเฟอร์ติติ (Nefertiti) ที่เป็นหนึ่งในราชินีที่เลอโฉมที่สุดของอียิปต์โบราณ
แต่แน่นอนว่า การที่อยู่ ๆ ให้เปลี่ยนวิถีชีวิตที่เคยทำกันมายาวนานกว่าพันปี เป็นสิ่งที่ไม่สามารถทำกันได้ง่าย ๆ ชาวอียิปต์พากันต่อต้านนโยบายปฏิวัติศาสนาของอาเคนาเตนแบบไม่ต้องสงสัย และการที่อาเคนาเตนเอาแต่สนใจการปฏิวัติศาสนา ก็ทำให้เรื่องเศรษฐกิจการค้า การเก็บภาษี รวมถึงการพัฒนากองทัพ ถูกละเลยและเกิดปัญหาขึ้น
อาเคนาเตนและมเหสีเนเฟอร์ติติ พร้อมโอรสและธิดา โดยด้านบนปรากฏเทพเจ้าอาเตน
ท้ายที่สุดหลังจากอาเคนาเตนสวรรคต ก็มีฟาโรห์อีกสององค์ที่ครองราชย์สืบต่อมาแต่ก็ไม่นานนัก ก่อนที่จะถึงยุคของฟาโรห์หนุ่มนามว่า ตุตันคาเตน (Tutankhaten) ผู้เป็นโอรสของอาเคนาเตน
ตุตันคาเตนได้ยกเลิกนโยบายปฏิวัติศาสนาของพระราชบิดา ทำให้ศาสนาแบบดั้งเดิมของชาวอียิปต์กลับคืนมาอีกครั้ง นครอามาร์นาถูกทิ้งร้าง เมืองหลวงจึงกลับมาอยู่ที่นครธีบส์
และที่สำคัญตุตันคาเตน ก็ได้เปลี่ยนชื่อของตัวเองเป็น ตุตันคาเมนหรือตุตันคามุน (Tutankhamen, Tutankhamun) ที่แปลว่า ‘รูปลักษณ์ที่มีชีวิตของอาเมน (หรืออามุน)’ เป็นสัญลักษณ์ของการละทิ้งเทพอาเตนเพื่อคืนสู่การอุปถัมภ์ของเทพอาเมน
มรดกที่ไม่อยากจดจำของฟาโรห์อาเคนาเตน ทำให้ชาวอียิปต์เรียกขานพระองค์ว่า ‘อาเคนาเตน คนนอกรีต’ แต่สำหรับนักประวัติศาสตร์ อาเคนาเตนถือเป็นบุคคลแรกของโลก ที่ก่อตั้งความเชื่อแบบเอกเทวนิยม (Monotheism) หรือการนับถือเทพเจ้าเพียงองค์เดียว
ซึ่งกว่าที่ชาวอียิปต์จะหันมานับถือศาสนาแบบเอกเทวนิยม ก็คือช่วงที่ถูกปกครองโดยโรมันที่มีการนับถือศาสนาคริสต์ ตามมาด้วยศาสนาอิสลามในช่วงศตวรรษที่ 7 เป็นต้นมา
มาถึงคำถามสำคัญก็คือ อะไรที่ทำให้อาเคนาเตนปฏิวัติศาสนาครั้งใหญ่นี้ โดยมีทฤษฎีที่แตกต่างกันไป บ้างก็ว่าพระองค์ต้องการกำจัดอิทธิพลของพวกนักบวช เพราะด้วยศาสนาแบบดั้งเดิมของอียิปต์ ทำให้นักบวชมีอิทธิพลและอำนาจในสังคมอย่างมาก
หรือมีทฤษฎีที่บอกว่า อาเคนาเตนทรงป่วยด้วยโรคทางพันธุกรรมที่เรียกว่า มาร์แฟน ซินโดรม (Marfan Syndrome) ที่ทำให้ใบหน้า แขนและขามีความยาวผิดปกติ
ซึ่งสอดคล้องกับรูปแกะสลักของอาเคนาเตนในช่วงเวลานั้น ด้วยอาการป่วยเลยทำให้อาเคนาเตนหมดศรัทธากับเทพเจ้าอียิปต์ จนนำไปสู่การปฏิวัติศาสนาของพระองค์
แต่ก็มีคนแย้งว่า รูปแกะสลักของพระองค์นั้น ไม่ได้ถ่ายทอดลักษณะความเป็นจริง แต่เป็นเพียงรูปแบบหรือสไตล์ของศิลปะในช่วงเวลานั้นมากกว่า
*** Reference
• NAT GEO. อเคนาเตน ฟาโรห์ผู้พลิกฟ้าคว่ำดิน. http://bitly.ws/IUHb
• Discovery Egypt. Akhenaten the Heretic 1352–1336 BC. http://bitly.ws/IUHv
• Britannica. Akhenaten. http://bitly.ws/IUHS
#HistofunDeluxe
- 16
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
