การสืบราชสันตติวงศ์ในสมัยสุโขทัยและอยุธยา
ในสมัยสุโขทัย แนวคิดเกี่ยวกับพระราชอำนาจของพระมหากษัตริย์นั้นจะเป็นแนวคิดในทางพุทธ คือพระมหากษัตริย์จะทรงเป็น “ธรรมราชา” โดยความสัมพันธ์ระหว่างพระมหากษัตริย์กับประชาชนจะเป็นแบบพ่อปกครองลูก ซึ่งการสืบทอดตำแหน่งพระมหากษัตริย์ในสมัยนั้นจะเป็นการสืบสันตติวงศ์ทางสายโลหิต ดังปรากฏหลักฐานตามข้อความในหลักศิลาจารึกด้านที่ 1 ความว่า “…เมื่อชั่วพ่อกู...พ่อกูตาย ยังพี่กู กูพรํ่าบําเรอแก่พ่อกูดั่งบําเรอแก่พ่อกู พี่กูตาย จึงได้เมืองแก่กูทั้งกลม...”
เมื่อเข้าสู่สมัยอยุธยา การสืบราชสมบัติในทางทฤษฎีจะเป็นไปตามจารีตประเพณีที่ผู้สืบสันตติวงศ์จะเป็นญาติสนิทของพระมหากษัตริย์ที่สวรรคต ประกอบกับกฎมณเฑียรบาลที่ตราขึ้นสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ผู้สืบราชสมบัติต้องเป็น “สมเด็จหน่อพุทธเจ้า” หมายความว่าเป็นพระราชโอรสพระองค์ใหญ่ หรือสมเด็จเจ้าฟ้าที่ประสูติแต่พระอัครมเหสี
ซึ่งกฎมณเฑียรบาลดังกล่าวได้มีการจัดลำดับชั้นพระบรมวงศานุวงศ์ โดยระบุว่าเจ้ามีอยู่ 5 ชั้นด้วยกันคือ
1. พระราชโอรสอันเกิดจากพระอัครมเหสีมีฐานันดรศักดิ์เป็น “สมเด็จหน่อพุทธเจ้า” เป็นอันดับสูงสุดในพระบรมวงศานุวงศ์ และมีสิทธิเหนือผู้ใดในการสืบราชสมบัติและต้องอยู่ในเมืองหลวง
2. พระราชโอรสที่เกิดจากพระอัครชายาที่เรียกว่า “แม่หยัวเมือง” มีฐานันดรศักดิ์เป็น “พระมหาอุปราช” ซึ่งจัดเป็นเจ้าชายชั้นรอง อยู่ลำดับที่สองในการสืบราชสมบัติถัดจากสมเด็จหน่อพุทธเจ้า
3. พระราชโอรสที่เกิดจากพระมารดา ซึ่งทรงเป็นพระราชธิดาของพระเจ้าแผ่นดินที่เรียกว่าลูกหลวง มีฐานันดรศักดิ์เป็น “ลูกหลวงเอก” และได้ครองเมืองเอก เช่น เมืองพิษณุโลก สุโขทัย นครราชสีมา เป็นต้น
4. พระราชโอรสที่เกิดจากเจ้าจอมมารดาที่มีกำเนิดเป็นหลานหลวงคือหลานของพระมหากษัตริย์โดยตรง มีฐานันดรศักดิ์เป็น “ลูกหลวง” ได้ครองเมืองโท เช่น สวรรคโลก สุพรรณบุรี
5. พระราชโอรสที่เกิดจากพระสนม มีฐานันดรศักดิ์เป็น “พระเยาวราช” เป็นเจ้าผู้น้อยไม่ได้กินเมือง
อย่างไรก็ตาม กฎมณเฑียรบาลข้างต้น ไม่มีการกล่าวถึงการสืบราชสันตติวงศ์ไว้โดยตรง เพียงแต่เป็นการจัดลำดับชั้นยศเท่านั้น เหตุผลที่กฎมณเฑียรบาลบาลในสมัยอยุธยาไม่ได้กล่าวถึงการสืบราชสันตติวงศ์ไว้โดยตรงก็อาจเป็นเพราะว่า ในสมัยนั้นถือว่าเป็นเรื่องอัปมงคลที่จะกล่าวถึงวาระที่ราชบัลลังก์ว่างลง นอกจากนั้นกฎมณเฑียรบาลนี้ ก็ไม่มีการใช้บังคับอย่างเคร่งครัดในการสืบราชสันตติวงศ์ สุดท้ายในทางความเป็นจริงการสืบราชสันตติวงศ์ก็ขึ้นอยู่กับการสนับสนุนของขุนนางและผู้กุมอำนาจทางทหารเป็นสำคัญ
และปัญหายุ่งยากเกี่ยวกับการสืบราชสมบัติสมัยอยุธยา โดยมากจะเกิดในช่วงที่พระมหากษัตริย์สวรรคตโดยที่มิได้เลือกรัชทายาทไว้ หรือพระมหากษัตริย์องค์ใหม่ยังอายุน้อย หรือมีความสามารถไม่มากนัก ทำให้ไม่เป็นที่ยอมรับ ส่งผลให้เกิดการต่อสู้แย่งชิงราชสมบัติหลายครั้ง
ต่อมาในช่วงปลายสมัยอยุธยา ได้เกิดกฎเกณฑ์ใหม่ขึ้นมาคือการตั้งตำแหน่ง “สมเด็จพระมหาอุปราช” หรือ “กรมพระราชวังบวรสถานมงคล” มีศักดินาสูงกว่าบุคคลทั้งปวง เป็นรองแค่พระมหากษัตริย์เท่านั้น ซึ่งต่อมาธรรมเนียมนี้ได้สิ้นสุดลงในสมัยรัชกาลที่ 5 ที่ได้มีการตั้งตำแหน่ง “สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชสยามมกุฎราชกุมาร” ขึ้นมาแทน
เรื่องราวประวัติศาสตร์การสืบราชสันตติวงศ์ในสมัยสุโขทัยและอยุธยา ยังมีรายละเอียดความเป็นมาที่น่าสนใจอีกมาก โดยสามารถศึกษาข้อมูลทั้งหมดได้ที่นี่ https://www.luehistory.com/?p=20889
เลือกติดตามช่องทางอื่น ๆ ของ Lue History ได้ที่นี่
#LueHistory #การสืบราชสันตติวงศ์ #สุโขทัย #อยุธยา
- 1
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
