บรรพบุรุษต้นราชวงศ์จักรี: เรื่องราวที่น่าสนใจ แต่เต็มไปด้วยความคลุมเครือ
ตั้งแต่โบราณมา เมืองไทยมีเรื่องราวต่าง ๆ ที่น่าสนใจ ควรค่าแก่ศึกษาเยอะแยะมากมาย รวมถึงธรรมเนียมที่ถือว่า พระราชประวัติของพระมหากษัตริย์ก่อนเสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติในแต่ละพระองค์นั้น เป็นสิ่งที่ไม่นิยมกล่าวถึง มักปกปิดไว้เป็นความลับ…
แม้จะเป็นเช่นนั้นจริง แต่ความลับย่อมไม่มีในโลก ต้องมีบ้างที่เกิดเป็นเสียงลือเสียงเล่าอ้าง อาจเป็นการบอกแบบ “รู้กัน” เฉพาะวงใน จึงไม่แปลกใจว่า ทำไมพระราชประวัติของพระมหากษัตริย์บางพระองค์ถึงมีความคลาดเคลื่อนและคลุมเครือ ซึ่งมีผลอย่างมากต่อการศึกษาทางประวัติศาสตร์ในปัจจุบัน
อาจด้วยเพราะเป็นเรื่อง “ส่วนตัว” จึงไม่กล้าเปิดเผยให้ใครได้รู้ เพราะเกรงว่าจะถูกนำไปเล่าลือกันต่าง ๆ นานา ในทางเสีย ๆ หาย ๆ เช่นเดียวกับเรื่องของวันเกิด ซึ่งเป็นสิ่งหนึ่งที่คนไทยไม่พึงปรารถนาที่จะบอกให้ใครได้ทราบ ดังที่กล่าวไว้เกี่ยวการเฉลิมพระชนมพรรษา ในพระราชนิพนธ์เรื่อง พระราชพิธีสิบสองเดือน ของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 ความว่า
…วิสัยคนแต่ก่อนย่อมปิดบังวันเดือนปีที่เกิด ด้วยเชื่อว่าผู้ใดรู้วันเดือนปีแล้ว อาจจะไปประกอบการเวทมนตร์ ทำอันตรายได้ต่าง ๆ จึงมิได้ให้ปรากฏเป็นการเฉลิมพระชนมพรรษา…
จนเมื่อเซอร์จอห์น เบาว์ริง ราชทูตผู้ได้รับการแต่งตั้งจากสมเด็จพระราชินีนาถวิกตอเรีย แห่งราชวงศ์แฮโนเวอร์ (House of Hanover) ของสหราชอาณาจักร เดินทางเข้ามาเจริญทางพระราชไมตรี และเจราจาทำสนธิสัญญา ซึ่งเรียกกันโดยทั่วไปว่า “สนธิสัญญาเบาว์ริง” ในสยามประเทศ เมื่อปี พ.ศ. 2398 นั้น พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 ได้มีพระราชหัตถเลขา (จดหมาย) ถึงเซอร์จอห์น เบาว์ริง เกี่ยวกับความเป็นมาของบรรพบุรุษต้นราชวงศ์จักรี ซึ่งถือเป็นครั้งแรกที่มีการเปิดเผยให้คนนอกได้รับรู้
ภาพวาดพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 เสด็จออกรับเซอร์จอห์น เบาว์ริง พร้อมด้วยคณะเข้าเฝ้า เพื่อเจริญทางพระราชไมตรี และเจราจาทำหนังสือสัญญาทางพระราชไมตรีประเทศอังกฤษแลประเทศสยาม หรือสนธิสัญญาเบาว์ริง เมื่อปี พ.ศ. 2398 (ภาพ: มติชนออนไลน์)
ภายหลังก็ได้มีการนำพระราชหัตถเลขาดังกล่าว ไปตีพิมพ์เป็นหนังสือที่มีชื่อว่า “ราชอาณาจักรและราษฎรสยาม” (The Kingdoms and People of Siam) บรรยายถึงความเป็นมาของราชวงศ์จักรี ตลอดจนพระบรมอรรคราชบรรพบุรุษ หรือบรรพบุรุษของพระมหากษัตริย์แห่งราชวงศ์จักรีไว้ โดยใจความว่า
หน้าปกหนังสือราชอาณาจักรและราษฎรชาวสยาม ของเซอร์จอห์น เบาริ่ง ตีพิมพ์เมื่อปี ค.ศ. 1855 (พ.ศ. 2398) ณ กรุงลอนดอน ประเทศอังกฤษ สหราชอาณาจักร (ภาพ: Wikipedia)
ต้นตระกูลทางฝ่ายพระราชบิดาของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เป็นขุนนางมอญในเมืองหันสวัตตี หรือหงสาวดี ซึ่งรับราชการเป็นทหารของพระเจ้าบุเรนอง เมื่อพระเจ้าบุเรนองสวรรคต เป็นเวลาที่สมเด็จพระนเรศวร ทรงอาศัยสถานการณ์ที่ยุ่งยากในการเลือกผู้สืบราชสมบัติแห่งหงสาวดีที่ใช้เวลานานถึงครึ่งเดือน กวาดต้อนชาวไทยและมอญกลับคืนสู่กรุงศรีอยุธยา พร้อมกับประกาศอิสรภาพไม่ขึ้นตรงต่อกรุงหงสาวดีอีกต่อไป ซึ่งคนในตระกูลนี้ก็ได้ติดตามสมเด็จพระนเรศวรมาด้วย แล้วได้มาลงหลักปักฐานอาศัยอยู่ในกรุงศรีอยุธยา
หลังจากสมัยสมเด็จพระนเรศวร แห่งราชวงศ์สุโขทัย ซึ่งสืบเชื้อสายจากราชวงศ์พระร่วง เป็นต้นไปแล้ว เรื่องราวของตระกูลนี้ก็ได้ขาดหายไป ถึงสมัยสมเด็จพระนารายณ์ แห่งราชวงศ์ปราสาททอง ก็ได้มาปรากฏเป็นสองพี่น้องที่สืบเชื้อสายมาจากตระกูลนี้ ในฐานะผู้ที่พระองค์โปรดปรานที่สุด ถึงกับมีการแต่งตั้งให้ผู้พี่ที่ชื่อว่า “เหล็ก” เป็น “เจ้าพระยาพระคลัง” (ภายหลังเป็น “เจ้าพระยาโกษาธิบดี”) ดูแลเรื่องการต่างประเทศ
ภาพวาดเจ้าพระยาโกษาธิบดี (เหล็ก) (ภาพ: Wikipedia)
ส่วนผู้น้องที่ชื่อว่า “ปาน” หรือ ปาล ได้รับการแต่งตั้งเป็นหัวหน้าคณะราชทูตสยามไปฝรั่งเศส เพื่อสานพระราชไมตรี พอกลับมาถึงสยามก็ประจวบกับช่วงที่พี่ชายของเขาได้สิ้นชีวิต สมเด็จพระนารายณ์จึงโปรดให้แต่งตั้งเป็น “เจ้าพระยาพระคลัง” แทน ว่ากันว่า ราชวงศ์จักรีได้สืบสายโลหิตมาจากเจ้าพระยาพระคลัง ผู้เป็นหัวหน้าคณะราชทูตสยามไปฝรั่งเศส ในสมัยสมเด็จพระนารายณ์ ที่ต่อมาเป็น “เจ้าพระยาโกษาธิบดี”
ภาพวาดเจ้าพระยาโกษาธิบดี (ปาน / ตรงกลาง) ขณะเดินทางไปถวายพระราชสาส์นเจริญพระราชไมตรีแด่สมเด็จพระเจ้าหลุยส์ที่ 14 แห่งฝรั่งเศส เมื่อปี พ.ศ. 2229 (ภาพ: Missions Etrangeres)
หากไล่เรียงจากชั้นพระราชบิดาของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวขึ้นไปก็จะพบว่า พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รัชกาลที่ 2 ทรงเป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก รัชกาลที่ 1 ซึ่งพระองค์ทรงเป็นพระโอรสในสมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก หรือพระอักษรสุนทรศาสตร์ (ทองดี) เจ้ากรมเสมียนตราในกรมมหาดไทย สมัยสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ แห่งราชวงศ์บ้านพลูหลวง ซึ่งได้สมรสกับบุตรสาวของคหบดีจีนนามว่า “ดาวเรือง” (หรือ หยก)
ส่วนสมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก ก็เป็นบุตรของพระยาราชนิกูล (ทองคำ) ปลัดทูลฉลองกรมมหาดไทย สมัยสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวท้ายสระ แห่งราชวงศ์บ้านพลูหลวง แล้วพระยาราชนิกูล เป็นบุตรของเจ้าพระยาวรวงษาธิราช (ขุนทอง) เสนาบดีกรมคลัง สมัยสมเด็จพระเจ้าเสือ แห่งราชวงศ์บ้านพลูหลวง และเจ้าพระยาวรวงษาธิราช ก็เป็นหนึ่งในบุตรชายของเจ้าพระยาโกษาธิบดี (ปาน)
พระราชานุสาวรีย์ สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก บนยอดเขาสะแกกรัง ตำบลอุทัยใหม่ อำเภอเมืองอุทัยธานี จังหวัดอุทัยธานี (ภาพ: Nairobroo)
เท่ากับว่า ราชวงศ์จักรีไม่มีผู้ใดที่มี “เชื้อเจ้า” เลยสักคน เป็นเพียงแค่ “ขุนนาง” ที่มีบรรดาศักดิ์สูง ขณะเดียวกัน ผู้เป็นบรรพบุรุษต้นราชวงศ์จักรีที่กล่าวว่า เป็นขุนนางมอญนั้น เมื่อได้มีการมาสืบและเทียบดูตามประวัติศาสตร์แล้ว พอสันนิษฐานได้ว่า คงจะเป็น “พระยาเกียรติ” หรือไม่ก็ “พระยาราม” สองขุนนางผู้สวามิภักดิ์ต่อสมเด็จพระนเรศวร เมื่อครั้งประกาศอิสรภาพจากหงสาวดี และเป็นศิษย์ของพระมหาเถรคันฉ่อง
แต่ก็มีบางแหล่งข้อมูลระบุว่า บรรพบุรุษคนแรกของราชวงศ์จักรี คือ พระยาเกียรติ ซึ่งหนึ่งในลูกหลานของพระยาผู้นั้นก็ได้มาแต่งงานกับ “เจ้าแม่วัดดุสิต” ผู้เป็นพระนม (แม่นม) เอกของสมเด็จพระนารายณ์ ที่ถวายการดูแลพระองค์มาแต่ครั้งพระชนมพรรษาได้เพียง 7 เดือน และเป็นมารดาของเจ้าพระยาโกษาธิบดี (เหล็ก) และเจ้าพระยาโกษาธิบดี (ปาน)
ศาลเจ้าแม่วัดุสิต อำเภอพระนครศรีอยุธยา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา (ภาพ: หาอะไรก็เจอ | Chill Search)
สำหรับเจ้าแม่วัดดุสิต ที่อ้างว่าเป็นบรรพบุรุษต้นราชวงศ์จักรีคนสำคัญนั้น เป็นอีกบุคคลหนึ่งที่มีประวัติความเป็นมาค่อนข้างคลุมเครือ เพราะบางแหล่งข้อมูลกล่าวว่า อาจจะเป็น “หม่อมเจ้าบัว” แห่งราชวงศ์สุโขทัย หรือไม่ก็เป็น “หม่อมเจ้าอำไพ” พระราชธิดาในสมเด็จพระนเรศวร หรือสมเด็จพระเอกาทศรถ แห่งราชวงศ์สุโขทัย ไม่สามารถระบุได้อย่างชัดเจนว่า เป็นใครกันแน่!?
ประกอบกับหากเจ้าแม่วัดดุสิตมีพระชาติกำเนิดที่สูงจริง จะเป็นไปได้หรือ...ที่พระสวามีเป็นเพียงขุนนางชาวมอญ ในขณะเดียวกันหากพระสวามีเป็นเชื้อพระวงศ์ จำเป็นจะต้องมีศักดิ์เสมอด้วยพระองค์จึงจะมีพระบรมราชานุญาตให้อภิเษกสมรสได้
และหากได้มีการนำกรณีนี้มาเทียบเคียงกับพระราชธรรมเนียมสมัยรัตนโกสินทร์เกี่ยวกับการสมรสของพระราชวงศ์แล้วย่อมไม่แตกต่างกัน เนื่องจากได้มีการระบุไว้อย่างชัดเจนว่า หากเจ้าหญิงองค์ใดจะทำการสมรสกับผู้ที่ไม่ใช่เจ้าในพระราชวงศ์ ต้องกราบถวายบังคมลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์เสียก่อน ตามกฎมณเฑียรบาลว่าด้วยการเศกสมรสแห่งเจ้านายในพระราชวงศ์ (พ.ศ. 2461) และกฎมนเทียรบาลว่าด้วยการสมรสพระราชวงศ์แก้ไขเพิ่มเติม พุทธศักราช 2475
บ้างก็ว่า เจ้าแม่วัดดุสิตเป็นบุคคลที่มีความเป็นเจ้า โดยอ้างอิงจากคำตรัสเรียกของสมเด็จพระนารายณ์ เป็นพระนามตามตำแหน่งที่ถือตามธรรมเนียมคนรุ่นก่อน ๆ ซึ่งจะไม่เรียกชื่อกันตรง ๆ กล่าวคือ คำเรียก “เจ้าแม่” หมายถึง เจ้าที่เป็นแม่ ส่วน “วัดดุสิต” หรือ ดุสิต ก็คือที่ประทับของเจ้าแม่ซึ่งตั้งอยู่ใกล้กับวัดดุสิต (ตำบลไผ่ลิง อำเภอพระนครศรีอยุธยา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ในปัจจุบัน)
ซากบางส่วนของเจดีย์วัดดุสิตข้างศาลเจ้าแม่ดุสิต (ภาพ: ศิลปวัฒนธรรม)
ทั้งนี้ทั้งนั้น ในแต่ละหลักฐานที่พอสืบค้นได้ก็ให้การไม่ตรงกัน จึงทำให้ยากที่จะสันนิษฐานประการใด ๆ ได้
แต่ก็ยังสามารถสรุปภาพรวมต่าง ๆ ได้ในระดับหนึ่งว่า ราชวงศ์จักรีอาจจะมีที่มาจากขุนนางชาวมอญผู้หนึ่ง ซึ่งไม่แน่ชัดว่าเป็นพระยาเกียรติ หรือพระยาราม (แต่บางแหล่งอ้างว่าเป็น พระยาเกียรติ) แต่หนึ่งในลูกหลานของพระยาหนึ่งในนั้นได้มาแต่งงานกับเจ้าแม่วัดดุสิต (ที่ไม่ทราบว่ามีตัวตนที่แท้จริงเป็นเช่นไร แต่ก็เป็นบุคคลที่สมเด็จพระนารายณ์ให้ความเคารพนับถือเสมอด้วยพระราชมารดา เพราะเป็นพระนมเอกมาแต่ครั้งทรงพระเยาว์) แล้วได้ให้กำเนิดบุตรที่เป็นเจ้าพระยาโกษาธิบดี ทั้งเหล็กและปาน
เมื่อเจ้าพระยาโกษาธิบดี (เหล็ก) สิ้นชีวิตไป ก็เหลือแต่เจ้าพระยาโกษาธิบดี (ปาน) ต่อมาก็ได้แต่งงานแล้วมีบุตร หนึ่งในนั้นเป็นเจ้าพระยาวรวงษาธิราช (ขุนทอง) หลังจากนั้นเจ้าพระยาวรวงษาธิราชก็ได้แต่งงานแล้วมีบุตร หนึ่งในนั้นเป็นพระยาราชนิกูล (ทองคำ) แล้วเมื่อพระยาราชนิกูลได้แต่งงานแล้วมีบุตร หนึ่งในนั้นก็เป็นพระอักษรสุนทรศาสตร์ (ทองดี) หรือสมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก
แล้วพระอักษรสุนทรศาสตร์ก็ได้มาแต่งงานกับดาวเรือง หรือหยก บุตรสาวของคหบดีจีน แล้วให้กำเนิดบุตร หนึ่งในนั้นเป็น “สมเด็จพระเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก" (ทองด้วง) ซึ่งต่อมาได้ปราบดาภิเษกเป็น “พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก”
ขณะที่ยังเป็นขุนนางก็ได้แต่งงานกับบุตรีตระกูล ณ บางช้าง นามว่า “นาค” (ภายหลังเป็น “สมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี”) แล้วได้ให้กำเนิดบุตร หนึ่งในนั้นก็เป็น “ฉิม” หรือ “พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย” ในชั้นต่อมา
หลังจากนั้นพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย เมื่อครั้งเป็น “สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงอิศรสุนทร” ได้อภิเษกสมรสกับ “สมเด็จพระเจ้าหลานเธอ เจ้าฟ้าบุญรอด” (ภายหลังเป็น “สมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี”) แล้วให้กำเนิดพระโอรส หนึ่งในนั้นเป็น “สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ามกุฎสมมติเทววงศ์”
พระวิมานประดิษฐานพระบรมอัฐิและพระอัฐิของสมเด็จพระบรมราชบุพการีชั้นสมเด็จพระบรมอรรคราชบรรพบุรุษแห่งพระบรมราชจักรีวงศ์ ภายในหอพระธาตุมณเฑียร พระบรมมหาราชวัง มีพระบรมอัฐิ สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก ประดิษฐานอยู่บนพระวิมานกลาง เป็นอาทิ (ภาพ: หนังสือ สถาปัตยกรรม พระบรมมหาราชวัง ๑)
ซึ่งได้เถลิงถวัลยราชสมบัติต่อจากพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 3 ผู้เป็นพระราชโอรสร่วมพระชนกเดียวกัน แต่ประสูติกับเจ้าจอมมารดาเรียม (“สมเด็จพระศรีสุลาไลย” ในลำดับต่อมา) เป็น “พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว” พระเจ้ากรุงสยาม
พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4 (ภาพ: Wikipedia)
อนึ่ง คำว่า “จักรี” นามแห่งราชวงศ์ที่สถาปนาโดย พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช และปกครองกรุงเทพมหานคร อมรรัตรโกสินทร์ มหินทรายุธยา มหาดิลกภพ นพรัตนราชธานีบุรีรมย์ อุดมราชนิเวศน์มหาสถาน อมรพิมานอวตารสถิต สักกะทัตติยวิษณุกรรมประสิทธิ์ อันเป็นราชธานีนั้น มีที่มาที่ไปในการพิจารณาได้เป็น 2 แนวทางด้วยกัน ประกอบด้วย
- 1.เป็นนามที่สืบเนื่องมาจากราชทินนามและบรรดาศักดิ์ของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช เมื่อครั้งดำรงเป็น “เจ้าพระยาจักรี”
- 2.เป็นนามที่สื่อถึงอาวุธหรือเทพศาสตราวุธของพระวิษณุหรือพระนารายณ์ ตามคติศาสนาพราหมณ์-ฮินดูที่ทรงมีจักรและตรีศูล เป็นศาสตราวุธประจำพระหัตถ์ควบกัน เลยมีการนำคำว่า จักร กับ ตรี มารวมกันจนกลายเป็นคำว่า “จักรี”
จากคำว่า “จักรี” นี่เอง ที่ทำให้ตราสัญลักษณ์ประจำราชวงศ์มีลักษณะเป็นรูปตรีศูลสอดอยู่ระหว่างกลางวงจักร
(ภาพ: หนังสือ สถาปัตยกรรม พระบรมมหาราชวัง ๑)
อ้างอิง:
- ●กฎมณเฑียรบาลว่าด้วยการเสกสมรสแห่งเจ้านายในพระราชวงศ์ โดย ราชกิจจานุเบกษา (https://ratchakitcha.soc.go.th/documents/1054628.pdf)
- ●กฎมณเฑียรบาลว่าด้วยการสมรสพระราชวงศ์แก้ไขเพิ่มเติม พุทธศักราช ๒๔๗๕ โดย สํานักงานคณะกรรมการกฤษฎีกา (https://www.krisdika.go.th/data/qa/attach/Q12720190312175738.pdf)
- ●ปริศนาเจ้าแม่วัดดุสิต ต้นราชวงศ์จักรี “เจ้า” หรือ “สามัญชน”??? โดย ศิลปวัฒนธรรม (https://www.silpa-mag.com/history/article_8207)
- ●สืบหาบรรพบุรุษต้นราชวงศ์จักรี ฤๅสืบเชื้อสายมอญ หรือ ราชวงศ์พระร่วง? โดย ศิลปวัฒนธรรม (https://www.silpa-mag.com/history/article_40706)
- ●หนังสือ ที่มาของคำว่าจักรี พระราชประวัติ และ พระราชกรณียกิจสังเขป ของ พระมหากษัตริย์ในราชวงศ์จักรี และ เรื่องรัตนโกสินทร์ พิมพ์เป็นอนุสรณ์งานพระราชทานเพลิงศพ นางมณี พุกกะพันธ์ ณ เมรุวัดมกุฎกษัตริยาราม วันที่ ๑๘ มีนาคม พุทธศักราช ๒๕๒๕
- ●หนังสือ พระราชพิธีสิบสองเดือน พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โดย สำนักพิมพ์แสงดาว ฉบับพิมพ์ พ.ศ. ๒๕๔๖
#AdminField #ชอบเล่าชอบแชร์แต่ไม่ชอบเป็นคนดีย์
#ราชวงศ์จักรี #โกษาปาน #เจ้าแม่วัดดุสิต
- 1
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
