• ทำไมโชกุนของญี่ปุ่นไม่โค่นจักรพรรดิแล้วตั้งราชวงศ์ใหม่
ในประวัติศาสตร์ยุคศักดินาของญี่ปุ่น เหล่าขุนศึกต่างต่อสู้เพื่อแย่งชิงอำนาจ พวกเขามองถึงตำแหน่งยอดขุนศึกผู้กุมอำนาจปกครองญี่ปุ่นในนามของ โชกุน (Shogun)
แน่นอนว่าเราต้องเคยได้ยินหรือรู้จักกับโชกุน แต่สงสัยไหมว่า ญี่ปุ่นก็มีประมุขอย่างเทนโน (Tenno) หรือจักรพรรดิอยู่แล้ว แล้วตำแหน่งโชกุนมีที่มาจากไหน แล้วทำไมในประวัติศาสตร์ญี่ปุ่น เราถึงไม่เคยเห็นโชกุนโค่นล้มจักรพรรดิแล้วตั้งราชวงศ์ใหม่
จุดเริ่มต้นของโชกุน ย้อนกลับไปได้ในยุคเฮอัน (Heian Period 794-1185) โดยมาจากตำแหน่งเซอิไทโชกุน (Seii -taishogun) หรือขุนศึกผู้ปราบคนเถื่อน
ในยุคนั้นญี่ปุ่นทำการบุกเบิกดินแดนโตโฮกุ (Tohoku) ทางตอนเหนือของเกาะฮนชู ที่มีคนพื้นเมืองชาวเอมิชิ (Emichi) อาศัยอยู่ ทำให้ญี่ปุ่นต้องเผชิญหน้ากับชาวเอมิชิอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ ด้วยเหตุนี้ราชสำนักจึงแต่งตั้งขุนศึกเพื่อทำหน้าที่ปราบปรามชาวเอมิชิ โดยขุนศึกที่ว่านี้ก็คือเซอิไทโชกุนหรือต่อมาเรียกสั้น ๆ ว่า โชกุนนั่นเอง
อย่างไรก็ตามในปลายยุคเฮอัน ชนชั้นนักรบผงาดกลายเป็นชนชั้นที่ทรงอำนาจที่สุดในญี่ปุ่น ราชสำนักเกิดความอ่อนแอ ที่สำคัญอำนาจของจักรพรรดิก็ถูกริดรอนไปอยู่กับคนตระกูลต่าง ๆ อย่างตระกูลฟุจิวาระ (Fujiwara) และตระกูลไทระ (Taira)
ในที่สุดในปี 1192 หลังจากขุนศึกตระกูลมินาโมโตะ (Minamoto) เอาชนะเหนือตระกูลไทระและฟุจิวาระได้ มินาโมโตะ โยริโตโมะ (Minamoto Yoritomo) ก็ได้รับการแต่งตั้งจากจักรพรรดิให้เป็นโชกุน
ทว่าการเป็นโชกุนของโยริโตโมะแตกต่างจากโชกุนยุคก่อน เขาได้เปลี่ยนให้โชกุนจากที่เป็นตำแหน่งขุนศึกปราบคนเถื่อน กลายเป็นตำแหน่งที่กุมอำนาจทั้งการทหารและการเมืองอย่างเบ็ดเสร็จ เปรียบเสมือนผู้นำทางพฤตินัยของญี่ปุ่น
ตำแหน่งโชกุนของโยริโตโมะสามารถสืบทอดกันได้ทางสายเลือด แม้ว่าจะต้องได้รับการแต่งตั้งจากราชสำนัก แต่ก็เป็นแค่ในเชิงพิธีกรรม
ตั้งแต่นั้นมา โชกุนจะตั้งรัฐบาลเป็นของตัวเองแยกออกจากราชสำนักของจักรพรรดิ รัฐบาลของโชกุนในภาษาญี่ปุ่นเรียกว่าบากุฟุ (Bakufu) หรือ Shogunate ในภาษาอังกฤษ คำว่าบากุฟุหมายถึงกระโจมของขุนศึกในสนามรบ
“จักรพรรดิยังทรงปกครองประเทศในนามของพระองค์ แต่รัฐบาลที่แท้จริงดำเนินการโดยเหล่าขุนศึก”
“เพราะพวกเขา (ขุนศึก) มีอำนาจทางการทหาร ในที่สุดพวกเขาก็แย่งชิงอำนาจของจักรพรรดิและกลายเป็นผู้ปกครองเสียเอง” เฟรเดอริก ครินส์ (Frederik Cryns) ที่ปรึกษาด้านประวัติศาสตร์ของซีรีส์ FX Shogun อธิบายผ่านรายการพอดแคสต์ของเว็ปไซต์ History Extra
ในประวัติศาสตร์ญี่ปุ่นมีรัฐบาลของโชกุนทั้งหมดสามยุค คือโชกุนคามาคุระ (Kamakura Shogunate 1192-1333) ของตระกูลมินาโมโตะ โชกุนโมรุมาจิ (Muromachi Shogunate 1336-1573) ของตระกูลอะชิกางะ (Ashikaga) และโชกุนเอโดะ (Edo Shogunate 1603-1867) ของตระกูลโทคุงาวะ (Tokugawa)
ส่วนราชสำนักของจักรพรรดิจะตั้งอยู่ที่เมืองเกียวโต จักรพรรดิจะมีสถานะเป็นผู้นำทางพิธีกรรมและศาสนา เป็นที่สักการะบูชาของชาวญี่ปุ่น จักรพรรดิญี่ปุ่นจะกลับมามีอำนาจอีกครั้งในปี 1867 จากการปฏิรูปเมจิ (Meiji Restoration) ที่นำไปสู่จุดสิ้นสุดของรัฐบาลโชกุน
แล้วเหตุใดโชกุนที่เรียกได้ว่ากุมอำนาจได้ขนาดนั้น ถึงไม่โค่นล้มจักรพรรดิ แล้วตั้งราชวงศ์ขึ้นเป็นจักรพรรดิเสียเอง คำตอบมาจากความเชื่อที่ถูกปลูกฝังมาช้านานของญี่ปุ่น และระบบโครงสร้างทางสังคมในยุคศักดินา
ชาวญี่ปุ่นมีความเชื่อว่า จักรพรรดิแห่งราชวงศ์ยามาโตะ (Yamato) เป็นทายาทของอะมาเตระสุ (Amaterasu) เทพีแห่งดวงอาทิตย์ จักรพรรดิญี่ปุ่นจึงเปรียบเสมือนเทพเจ้าที่มีชีวิต จักรพรรดิญี่ปุ่นสืบทอดสายเลือดแบบไม่ขาดตอนนับแต่ตั้งราชวงศ์จนถึงยุคปัจจุบัน
โชกุนแม้ว่าจะแย่งชิงอำนาจการปกครองญี่ปุ่นจากจักรพรรดิ แต่เพื่อให้อำนาจที่ได้มามีความชอบธรรม โชกุนจึงต้องให้จักรพรรดิและราชสำนักให้การสนับสนุนด้วย เพราะโชกุนก็ปกครองญี่ปุ่นในนามของจักรพรรดิ ดังนั้นการล้มล้างราชวงศ์ จึงไม่ใช่ทางที่ถูก
ความเชื่อเกี่ยวกับจักรพรรดิของญี่ปุ่นแตกต่างจากดินแดนใกล้เคียงอย่างจีน เพราะจีนมีความเชื่อว่า อำนาจที่สวรรค์มอบให้จักรพรรดิในการปกครองแผ่นดินหรือที่เรียกว่าอาณัติสวรรค์ (Mandate of Heaven) สามารถถูกถอดถอนได้ทุกเมื่อหากประมุขไร้คุณธรรม เหตุนี้ทำให้ประวัติศาสตร์ของจีนเกิดการก่อตั้งและล้มล้างราชวงศ์อยู่บ่อยครั้ง แต่สำหรับญี่ปุ่น อาณัติสวรรค์จะอยู่คู่กับจักรพรรดิชั่วนิรันดร์
“หากคุณเคยเห็นรูปเหมือนอย่างเป็นทางการของโชกุน พวกเขามักจะสวมชุดคลุมมากกว่าชุดเกราะ”
“ชุดคลุมเหล่านี้บ่งบอกถึงตำแหน่งที่ขุนศึกหรือโชกุนมีในโครงสร้างราชการในเกียวโต พวกขุนศึกมองว่าชนชั้นสูง (ราชสำนัก) เป็นผู้ปรับปรุงสังคม และ (ขุนศึก) พยายามเลียนแบบวัฒนธรรมของพวกเขา” ไมเคิล เวิร์ธ (Michael Wert) ผู้เชี่ยวชาญเอเชียตะวันออกของมหาวิทยาลัยมาร์แกตต์ สหรัฐฯ อธิบาย
นอกจากนี้ในบางช่วงเวลา แม้แต่โชกุนเองก็ไม่มีอำนาจเหมือนกัน อย่างเช่นในยุคโชกุนคามาคุระ ที่ตระกูลมินาโมโตะเป็นโชกุนได้แค่สามชั่วรุ่น ก็ถูกตระกูลโฮโจ (Hojo) แย่งชิงอำนาจไป โดยตระกูลโฮโจได้แต่งตั้งตัวเองเป็นชิกเก็ง (Shikken) หรือผู้สำเร็จราชการแทนโชกุน เพื่อแย่งอำนาจจากโชกุนอีกทอดนึง ก่อนแต่งตั้งโชกุนจากตระกูลอื่นที่ฝ่ายโฮโจชักใยได้แทน
อีกหนึ่งเหตุผลที่โชกุนไม่โค่นล้มจักรพรรดิ ก็เพราะตระกูลที่ก่อตั้งรัฐบาลโชกุนอย่างมินาโมโตะ อะชิคางะ และโทคุงาวะ ถูกมองว่าเป็นเชื้อพระวงศ์เช่นกัน เพราะทั้งสามตระกูลมีบรรพบุรุษที่สืบย้อนไปได้ถึงจักรพรรดิเซวะ (Seiwa) ในศตวรรษที่ 9
อ้างอิง
• กรกิจ ดิษฐาน. ญี่ปุ่น ประวัติศาสตร์แห่งอำนาจ จากเทพเจ้าถึงซามูไร (2021). สำนักพิมพ์ยิปซี
• สตีเฟน เทิร์นบูล (เขียน) วรรธนา วงษ์ฉัตร (แปล). คู่มือนักรบญี่ปุ่น (2017). สำนักพิมพ์ยิปซี
• History Extra. What is a shōgunate in Japanese history?. https://www.historyextra.com/period/medieval/what-is-a-shogun-first-shogunate/
#HistofunDeluxe
- 31
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
