ปริศนามือขวาของ “ดาวิด” :สมมุติฐานว่าด้วยเหตุใดผลงานชิ้นเอกแห่งเรอเนซองส์ถึงมีมือที่ผิดสัดส่วน?
ใคร ๆ ก็รู้จัก “ดาวิด” (David, 1501-1504) ซึ่งเป็นผลงานชิ้นเอกของมิเกลันเจโล(Michelangelo) และหนึ่งในสัญลักษณ์แห่งยุคเรอเนซองส์เป็นอย่างดี ประติมากรรมรูปกษัตริย์แห่งอิสราเอล ที่ยืนเปลือยกายโชว์ไอ้จ้อนนับว่าเป็นตัวแทนแห่งเรอเนซองส์ ทว่ามันมีจุดหนึ่งที่ชวนให้ผู้คนสงสัยว่า ทำไมมือขวาของดาวิดมันถึงผิดสัดส่วนกัน?
อันที่จริงแล้วนอกจากมือขวา หัวของดาวิดมันก็ผิดสัดส่วนเหมือนกัน แต่ไม่ค่อยเป็นที่พูดถึงมากนัก โดยในส่วนของมือขวามีผู้คนตีความไปต่างต่างนานาว่าทำไมมันถึงผิดสัดส่วน บ้างก็ว่ามันเกี่ยวข้องกับ manu fortis ซึ่งในไบเบิลกล่าวว่าดาวิดมีมือที่แข็งแรง ทำให้ศิลปินสร้างออกมาให้มือใหญ่จึงจะสามารถถืออาวุธที่สังหารยักษ์โกไลแอตได้ ซึ่งแน่นอนว่าถ้าพูดถึงเรื่องนั้นมัน Cliché วันนี้จึงจะพาไปมองความน่าจะเป็นอื่น ๆ ที่ว่าทำไมมือของดาวิดถึงผิดสัดส่วนกัน
ที่มาภาพ: visittuscany, David's right hand.
ดาวิดนับว่าเป็นโปรเจ็กต์ที่ถูกไว้แผนไว้อย่างยาวนานในฐานะหนึ่งโปรเจ็กต์ชุดประติมากรรมในคัมภีร์พันธสัญญาเก่าที่เหล่าผู้ดูแลการก่อสร้างมหาวิหารฟลอเรนซ์ อยากจะนำมาประดับไว้ที่ส่วนครีบค้ำยัน (Buttresses) ของมหาวิหาร ซึ่งวางแพลนไว้ราวปี 1410 นานกว่ามิเกลันเจโลจะเริ่มลงมือสร้างดาวิดเกือบร้อยปีเลยทีเดียว โดยมีสตูดิโอของโดนาเทลโล (Donatello ที่ไม่ใช่เต่านินจา) และเหล่าลูกศิษย์ของเขาเป็นหัวเรี่ยวหัวแรงหลักในการสร้างโปรเจ็กต์นีขึ้นมา
ในตอนแรกดาวิดได้รับการลงมือแกะสลักขึ้นมาจริง ๆ ในปี 1464 โดยอกอสติโน ดิ ดุชโช (Agostino di Duccio) ทางผู้ดูแลฯได้มอบก้อนหินอ่อนจากเหมืองคาร์ราร่าขนาดใหญ่ให้กับเขา ซึ่งเขาก็แค่แตะ ๆ นิด ๆ หน่อย ๆ ได้แค่ไม่กี่ส่วนแล้วก็ทิ้งไปในช่วงที่โดนาเทลโลเสียชีวิต จนกระทั่งสิบปีต่อมางานก็ได้ตกมาอยู่ในมือของรอสเซลลิโน (Antonio Rossellino) ลูกศิษย์อีกคนหนึ่งของโดนาเทลโล ซึ่งรอสเซลลิโนก็ไม่รู้เป็นอะไร ทิ้งงานไปเสียดื้อ ๆ เหมือนกันกับตาอกอสติโน
ผลงานดาวิดที่ได้เริ่มดำเนินการจัดสร้างถูกทิ้งร้างและแทบไม่ขยับไปไหนเลยเกือบครึ่งศตวรรษจนกระทั่งเหล่าผู้ดูแลประกาศหาช่างคนใหม่มาจัดการ ซึ่งในปี 1501 ก็ได้ประติมากรคนใหม่ในวัย 26 ปีอย่างมิเกลันเจโลมาสลักเสลาดาวิดให้เสร็จสิ้น ใช้เวลาไปแค่ไม่กี่ปีก็ออกมาเป็นดาวิดที่สวยงาม สมส่วน กายวิภาคเด็ด กล้ามเป็นมัด ๆ สมจริงและมีความสูงเกือบ 17 ฟุต
ที่มาภาพ: wikioo. David (detail) – (Michelangelo Buonarroti), public domain.
จากประวัติการสร้างดาวิดที่เล่าไปข้างต้นเราได้เรียนรู้อย่างหนึ่งว่า ดาวิดนั้นถูกมาดหมายให้วางไว้บนครีบค้ำยันของมหาวิหารฟลอเรนซ์ อย่างไรก็ดี เมื่อมิเกลันเจโลแกะสลักเสร็จปุ๊บ ปัญหาก็เกิดปั๊บ ผู้ดูแลการก่อสร้างกุมขมับ สูงขนาดนี้ ใหญ่ขนาดนี้จะเอาขึ้นบนครีบค้ำยันได้ยังไง และนั่นก็นำมาซึ่งการประชุมครั้งใหญ่ว่า แล้วเราจะเอาดาวิดไปตั้งไว้ที่ไหน? โดยมีศิลปินชื่อดังมากมายมาช่วยกันหาทางออกไม่ว่าจะเป็นลีโอนาร์โด ดาวินชี, ซานโดร บอตติเชลลี่, เปรูจิโน เป็นต้น
สุดท้ายก็ได้ข้อสรุปว่าให้เอาไปวางไว้ที่ปาลาซโซ เดลลา ซินโญเรีย ซึ่งก็อยู่ที่นั่นจนกระทั่งในศตวรรษที่ 19 ค่อยถูกย้ายไปไว้ที่หอศิลป์ของวิทยาลัยศิลปะฟลอเรนซ์เนื่องจากตรวจพบรอยร้าวบนบริเวณขาของดาวิด ซึ่งก็ถูกจัดแสดงไว้ที่นั่นมาจนถึงปัจจุบัน
ในเมื่อโจทย์บอกชัดเจนให้มิเกลันเจโล “สร้างประติมากรรมประดับครีบค้ำยัน” นั่นหมายความว่าโจทย์ของมิเกลันเจโลคือการสร้างประติมากรรมดาวิดที่จะไปอยู่บนสูงลิบตาคน แต่จะทำยังไงให้ผู้คนเห็นผลงานดาวิด และได้เห็นฝีมือของมิเกลันเจโลซึ่งเป็นประติมากรไฟแรง แน่นอนว่าจะต้องสร้างให้มันใหญ่ไว้ก่อนจนลืมคำนึงไปว่าจะยกมันขึ้นไปอย่างไร ซึ่งไอ้การสร้างให้ใหญ่ไว้ก่อนนี้เองมันได้ทำให้มิเกลันเจโลสร้างมือของดาวิดให้ใหญ่ผิดสัดส่วนไปด้วย
“แค่มือมันจะไปสำคัญอะไรขนาดนั้นจนถึงขั้นต้องยอมสร้างให้มันผิดสัดส่วนด้วยล่ะ?” ใครบางคนอาจจะสงสัยและสบประมาทว่ามิเกลันเจโลอาจจะพลาดกะสัดส่วนผิดก็ได้ แต่การที่ทำให้มือผิดสัดส่วนนั้น มันมีอีกหนึ่งความเป็นไปได้ซึ่งเกี่ยวข้องกับ “เส้นเลือดของดาวิด”
ในเมื่อมิเกลันเจโลพยายามมากมายเพื่อที่จะแกะสลักรอยปูดโปนของเส้นเลือดและเส้นเอ็นซึ่งเป็นเหมือนกับลายเซนต์ในผลงานของมิเกลันเจโล แต่ถ้าจะเอาไปไว้สูงขนาดนั้นผู้คนจะเห็นเส้นเลือดของดาวิดได้อย่างไร การสร้างมือที่ใหญ่ผิดปกติก็อาจจะเป็นคำตอบที่เขาพอจะทำได้
ที่มาภาพ: the history blog, David on duomo, accessed from https://www.thehistoryblog.com/.../David-on-the-Duomo-2.jpg
อย่างไรก็ดีถ้าหากว่าเราดูในภาพที่ 3 ที่แนบมานี้จะเห็นว่ามันค่อนข้างสูงพอสมควรในระดับที่อาจจะมองไม่เห็น แต่ก็ไม่แน่ว่าชาวเรอเนซองส์อาจจะมองเห็นก็เป็นไปได้อยู่ไม่น้อย (เคยอ่านผ่าน ๆ มาว่ามีการศึกษาพบว่าคนสมัยก่อนมีสายตาดีกว่าคนในปัจจุบัน มันจึงอาจจะมองเห็นได้จริง ๆ) ถ้าสมมุติว่าชาวเรอเนซอส์นั้นสายตาดีจนสามารถมองเห็นเส้นเลือดนั้นได้จริง ๆ สมมุติฐานนี้ก็อาจจะต้องเก็บเอาไว้เผื่อพิจารณากันสักหน่อย
อีกหนึ่งความเป็นไปได้ที่ฟังดูมีเหตุผลสุดก็คือการนำเอาเรื่อง manu fortist มารวมกันกับเรื่องของการทำให้ใหญ่เพื่อให้มองเห็นได้จากด้านล่าง โดยการสร้างให้มือใหญ่ผิดปกติอาจจะเป็นการเน้นให้เห็นถึงความสำคัญของมือขวาในฐานะ manu fortist โดยเน้นให้ผู้ชมมองขึ้นมาแล้วเห็นมือขวาของดาวิดที่โดดเด่นชัดเจนเลยก็อาจจะเป็นไปได้เหมือนกัน การทำให้มือใหญ่ผิดปกติจึงไม่ได้เป็นการสร้างเพื่อแสดงถึงพละกำลังมหาศาลของมือที่สามารถล้มยักษ์โกไลแอต แต่เป็นการทำให้ใหญ่เพื่อให้ผู้ชมตระหนักเหตุถึงความสำคัญของมือมากกว่า
อย่างไรก็ดีเรื่องดังกล่าวยังคงเป็นสมมุติฐานทางศิลปะที่ตั้งขึ้นมาผ่านแง่ของการมองเห็นในด้านความสวยงาม และยึดโยงกับประสบการณ์ของผู้ชมเป็นหลัก เราไม่อาจที่จะรู้ได้เลยว่ามิเกลันเจโลคิดอย่างนั้นจริง ๆ หรือไม่ อาจจะเป็นไปได้ และอาจเป็นไปไม่ได้ขึ้นอยู่กับว่าแบบไหนฟังดูสมเหตุสมผลกว่ากัน
#WestArtStories
เรียนรู้โลกผ่านเลนส์ศิลปะที่สะท้อนเรื่องราวประวัติศาสตร์, สังคม, ความเชื่อตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน.
อ้างอิง:
The History Blog. Michelangelo’s David on the Duomo roof.
Priceless. What is David Holding in his Right Hand?
Visittuscany. Michelangelo's David: 7 facts you might not know.
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
