ยาสีฟัน: เพื่อนซี้ หรือ ศัตรูตัวร้ายของแบคทีเรียดีในปาก?
หลายคนอาจจะคิดว่า แบคทีเรียในปากมีแต่จะทำให้เกิดปัญหา แต่จริงๆ แล้ว ในปากของเรานั้นเต็มไปด้วยแบคทีเรียหลากหลายชนิด ทั้งชนิดที่ดีและไม่ดี ซึ่งอยู่ร่วมกันเป็นระบบนิเวศที่ซับซ้อน หรือที่เราเรียกว่า "ไมโครไบโอมในช่องปาก" (Oral Microbiome)
เจ้าไมโครไบโอมนี้มีความสำคัญต่อสุขภาพช่องปากและสุขภาพโดยรวมของเราอย่างมาก เพราะแบคทีเรียดีในปากมีหน้าที่สำคัญหลายอย่าง เช่น ช่วยควบคุมสมดุลความเป็นกรด-ด่าง (pH) ในช่องปาก, ช่วยย่อยอาหาร, และยังผลิตสารต้านจุลชีพตามธรรมชาติเพื่อต่อสู้กับแบคทีเรียไม่ดีอีกด้วย
แต่เมื่อสมดุลของไมโครไบโอมถูกทำลาย ไม่ว่าจะด้วยอาหาร, สุขอนามัยช่องปากที่ไม่ดี, หรือภาวะทางการแพทย์บางอย่าง แบคทีเรียไม่ดีก็จะฉวยโอกาสเติบโตและก่อให้เกิดปัญหาต่างๆ ตามมา เช่น ฟันผุ และโรคเหงือก
# แล้วยาสีฟันเกี่ยวอะไรด้วย?
แน่นอนว่า ยาสีฟันเป็นสิ่งที่เราใช้ทำความสะอาดช่องปากเป็นประจำทุกวัน แต่หลายคนอาจจะยังไม่รู้ว่า ยาสีฟันไม่ได้มีหน้าที่แค่กำจัดแบคทีเรียไม่ดีเท่านั้น แต่มันยังมีผลต่อแบคทีเรียดีในปากของเราด้วย
หน้าที่หลักของยาสีฟัน คือ การทำลาย "ไบโอฟิล์ม" (Biofilm) หรือคราบเหนียวๆ ที่เกิดจากแบคทีเรียสะสมบนผิวฟันและเหงือก ซึ่งเป็นสาเหตุหลักของฟันผุและโรคเหงือก การแปรงฟันด้วยยาสีฟันจะช่วยขจัดคราบไบโอฟิล์มนี้ออกไป ทำให้แบคทีเรียไม่ดีไม่สามารถเจริญเติบโตได้
นอกจากนี้ ยาสีฟันส่วนใหญ่ยังมีส่วนผสมของ "ฟลูออไรด์" (Fluoride) ซึ่งช่วยเสริมสร้างความแข็งแรงของเคลือบฟัน และป้องกันฟันผุได้อีกด้วย ที่น่าสนใจคือ ฟลูออไรด์ไม่ได้ฆ่าแบคทีเรียโดยตรง แต่จะไปยับยั้งการสร้างกรดของแบคทีเรีย *Streptococcus mutans* ซึ่งเป็นตัวการสำคัญที่ทำให้เกิดฟันผุ
# ยาสีฟันฆ่าแบคทีเรียดีด้วยไหม?
นี่คือคำถามสำคัญที่ผมอยากชวนทุกคนมาหาคำตอบกันครับ ยาสีฟันบางชนิดมีส่วนผสมของสารต้านแบคทีเรีย เช่น ไตรโคลซาน (Triclosan) ซึ่งปัจจุบันถูกแบนในบางประเทศเนื่องจากความกังวลด้านความปลอดภัย หรือสารอื่นๆ เช่น สแตนนัส ฟลูออไรด์ (Stannous Fluoride) และสารประกอบสังกะสี (Zinc Compounds) ซึ่งมีฤทธิ์ในการฆ่าเชื้อแบคทีเรีย
สารเหล่านี้มีเป้าหมายเพื่อกำจัดแบคทีเรียไม่ดี แต่ก็มีคำถามตามมาว่า มันจะส่งผลกระทบต่อแบคทีเรียดีในปากของเราด้วยหรือไม่?
จากการศึกษาในปัจจุบัน พบว่า สารต้านแบคทีเรียบางชนิดในยาสีฟัน อาจลดจำนวนทั้งแบคทีเรียไม่ดีและแบคทีเรียดีได้ ซึ่งอาจส่งผลต่อสมดุลของไมโครไบโอมในช่องปากได้ แต่ก็มีการศึกษาบางชิ้นที่พบว่า ไมโครไบโอมสามารถฟื้นตัวได้อย่างรวดเร็วหลังการแปรงฟัน ทำให้ผลกระทบที่เกิดขึ้นอาจเป็นเพียงชั่วคราว
งานวิจัยชิ้นหนึ่งที่ตีพิมพ์ใน *Scientific Reports* ได้ศึกษาผลของยาสีฟันที่มีส่วนผสมของเอนไซม์และโปรตีนต่อไมโครไบโอมในคราบพลัค พบว่ายาสีฟันดังกล่าวสามารถเพิ่มจำนวนแบคทีเรียที่สัมพันธ์กับสุขภาพเหงือกที่ดีขึ้น และลดจำนวนแบคทีเรียที่สัมพันธ์กับโรคปริทันต์ได้
# อนาคตของยาสีฟัน: มิตรแท้ของแบคทีเรียดี?
นักวิทยาศาสตร์กำลังศึกษาและพัฒนาสูตรยาสีฟันในอนาคต ที่จะสามารถกำจัดแบคทีเรียไม่ดีได้อย่างเฉพาะเจาะจง โดยไม่ทำลายแบคทีเรียดี หรืออาจมีส่วนผสมที่ช่วยส่งเสริมการเจริญเติบโตของแบคทีเรียดีด้วยซ้ำไป
มีการวิจัยเกี่ยวกับ "พรีไบโอติก" (Prebiotics) และ "โปรไบโอติก" (Probiotics) ซึ่งเป็นสารที่อาจช่วยส่งเสริมสุขภาพของไมโครไบโอมในช่องปากได้
* พรีไบโอติก: สารอาหารที่ช่วยส่งเสริมการเจริญเติบโตของแบคทีเรียดีในช่องปาก เช่น อาร์จินีน (Arginine) ซึ่งเป็นกรดอะมิโนที่ช่วยส่งเสริมการเจริญเติบโตของแบคทีเรียดี
* โปรไบโอติก: แบคทีเรียที่มีชีวิตซึ่งเมื่อรับประทานเข้าไปในปริมาณที่เหมาะสมแล้ว จะก่อให้เกิดประโยชน์ต่อสุขภาพช่องปาก มีการศึกษาพบว่า โปรไบโอติกบางชนิดสามารถช่วยลดการอักเสบของเหงือก และลดจำนวนแบคทีเรียก่อโรคได้
นอกจากนี้ ยังมีการศึกษาเกี่ยวกับ "อาร์จินีน" (Arginine) ซึ่งเป็นกรดอะมิโนตามธรรมชาติที่พบว่า ช่วยส่งเสริมการเจริญเติบโตของแบคทีเรียดีได้ และสารสกัดจากพืชบางชนิด ที่มีฤทธิ์ในการทำลายไบโอฟิล์มของแบคทีเรียไม่ดี โดยไม่ฆ่าแบคทีเรียดี
# แปรงฟันอย่างไรให้ดีต่อสุขภาพ?
แม้ว่ายาสีฟันบางชนิดอาจมีผลต่อแบคทีเรียดีในปากบ้าง แต่การแปรงฟันด้วยยาสีฟันผสมฟลูออไรด์วันละ 2 ครั้ง และการทำความสะอาดซอกฟัน ยังคงเป็นวิธีที่ดีที่สุดในการดูแลสุขภาพช่องปาก และลดความเสี่ยงของโรคต่างๆ ที่เกี่ยวข้องกับช่องปากและสุขภาพโดยรวม
ในอนาคต เราอาจได้เห็นยาสีฟันที่ออกแบบมาเพื่อดูแลไมโครไบโอมในช่องปากโดยเฉพาะ แต่ในปัจจุบัน การดูแลสุขภาพช่องปากอย่างถูกวิธี ยังคงเป็นสิ่งสำคัญที่สุดครับ
หวังว่าบทความนี้จะเป็นประโยชน์กับทุกคนนะครับ หากมีข้อสงสัยเพิ่มเติม สามารถปรึกษาเภสัชกร หรือทันตแพทย์ใกล้บ้านได้เลยครับ
แหล่งข้อมูลอ้างอิงเพิ่มเติม:
* Adams, S. E., Arnold, D., Murphy, B., Carroll, P., Green, A. K., Smith, A. M., ... & Brading, M. G. (2017). A randomised clinical study to determine the effect of a toothpaste containing enzymes and proteins on plaque oral microbiome ecology. Scientific Reports, 7(1), 43344.
* Colgate. (n.d.). Understanding Oral Bacteria and Its Role in Oral Health. Retrieved from [https://www.colgate.com/en-sg/oral-health/threats-to-dental-health/oral-bacteria-oral-health]
* Health First Consulting. (n.d.). Best Toothpaste Ingredients for the Oral Microbiome. Retrieved from [https://healthfirstconsulting.com/blog/best-toothpaste-ingredients-for-the-oral-microbiome/]
- 4
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
