ขุนรอง ปลัดชู (บาทความวิชาการ)
ขุนรองปลัดชู: วีรบุรุษผู้กล้าแห่งสมรภูมิหว้าขาวในประวัติศาสตร์ไทย
ดร ทรงพล เทอดรัตนเกียรติ เรียบเรียง
ขุนรองปลัดชูเป็นวีรบุรุษสำคัญในประวัติศาสตร์ไทยสมัยกรุงศรีอยุธยาตอนปลาย ผู้นำกองกำลังอาทมาต 400 คนเข้าต่อสู้กับกองทัพพม่าที่มีจำนวนมากกว่าหลายเท่าในสมรภูมิหว้าขาว แม้มีความคลุมเครือทางประวัติศาสตร์เกี่ยวกับตัวตนที่แท้จริงของท่าน แต่วีรกรรมของขุนรองปลัดชูได้กลายเป็นสัญลักษณ์แห่งความกล้าหาญและความเสียสละเพื่อปกป้องแผ่นดินไทย
จนเป็นที่มาของวัดสี่ร้อย อนุสาวรีย์ และถูกนำมาสร้างเป็นภาพยนตร์ประวัติศาสตร์ที่ส่งเสริมสำนึกรักชาติในยุคปัจจุบัน บทความนี้จะนำเสนอเรื่องราวเกี่ยวกับตัวตน ประวัติ วีรกรรม และมรดกทางวัฒนธรรมของขุนรองปลัดชูที่ยังคงมีอิทธิพลต่อสังคมไทยจวบจนปัจจุบัน
ประวัติและตัวตนของขุนรองปลัดชู
ขุนรองปลัดชูเป็นผู้นำในคณะกรมการเมืองวิเศษไชยชาญ ซึ่งปัจจุบันคืออำเภอวิเศษชัยชาญ จังหวัดอ่างทอง มีชีวิตอยู่ในสมัยกรุงศรีอยุธยาตอนปลาย ในรัชสมัยของสมเด็จพระที่นั่งสุริยาศน์อัมรินทร์ หรือพระเจ้าเอกทัศ[1] เป็นที่รู้จักในฐานะผู้นำกองอาทมาตที่เข้าร่วมต่อต้านการรุกรานของกองทัพพม่าในสงครามพระเจ้าอลองพญา
ตามข้อมูลท้องถิ่นของอำเภอวิเศษชัยชาญระบุว่า นายชูเป็นครูดาบอาทมาตผู้มีฝีมือในเขตเมืองวิเศษไชยชาญ มีลูกศิษย์จำนวนมากและเป็นที่เคารพนับถือโดยทั่วไปในแถบนั้น[1] นายชูได้รับการแต่งตั้งให้เป็นกรมการเมืองวิเศษไชยชาญตำแหน่ง "ปลัดเมือง" ในรัชกาลสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ ชาวบ้านจึงเรียกชื่อคนผู้นี้โดยทั่วไปว่า "ขุนรองปลัดชู"[1]
อย่างไรก็ตาม มีความคลุมเครือเกี่ยวกับตัวตนที่แท้จริงของขุนรองปลัดชู จากการศึกษาของปรามินทร์ เครือทอง พบว่า ขุนรองปลัดชูอาจไม่ใช่คนวิเศษชัยชาญอย่างที่หลายคนเชื่อกัน แต่น่าจะเป็น "คนกุยบุรี" ที่มีศักดิ์เป็นถึงเจ้าเมือง[2] การตั้งข้อสังเกตนี้มาจากหลักฐานพระราชพงศาวดารกรุงสยาม ฉบับบริติชมิวเซียม
ที่กล่าวถึงทัพที่ตั้งรับพม่าที่กุยบุรีว่า "ด้วยมิได้มีวิจารณ์พระเชาวญาณ ก็พาลเขลาทรงเชื่อเอาทั้ง ๓ ทาง จึ่งดำรัสสั่งให้ พระยาพิชัยสงคราม นามชื่อปลัดชู พระจุฬา หลวงศรียศ หลวงราชพิมล ขุนศรีวรคัณฑ์ ๕ คน คุมพล ๕,๐๐๐ ออกไปต้านทานข้างมะริดก่อน"[2]
ประเด็นนี้ทำให้เกิดข้อสันนิษฐานว่า ขุนรองปลัดชู หรือ "พระยาพิชัยสงคราม นามชื่อปลัดชู" อาจเป็นคนเดียวกัน และอาจเป็นเจ้าเมืองกุยบุรีมาก่อน แต่ภายหลังถูกลดตำแหน่งมาเป็นรองปลัดเมือง จากศักดินา 3,000 เหลือเพียงศักดินา 300[2] และอาจถูกย้ายไปอยู่วิเศษชัยชาญในภายหลัง ซึ่งอาจเป็นที่มาของความเข้าใจว่าท่านเป็นคนวิเศษชัยชาญ
เหตุการณ์สงครามและวีรกรรมที่หว้าขาว
วีรกรรมของขุนรองปลัดชูเกิดขึ้นในช่วงสงครามกับพม่าในสมัยพระเจ้าอลองพญา ในขณะนั้นสยามอยู่ในช่วงเปลี่ยนผ่านรัชสมัย หลังการสวรรคตของสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ เกิดการแย่งชิงราชบัลลังก์ระหว่างพระเจ้าอุทุมพรและเจ้าฟ้าเอกทัศ จนในที่สุดเจ้าฟ้าเอกทัศได้ขึ้นครองราชย์[3]
ในขณะเดียวกัน ทางอังวะ พระเจ้าอลองพญาได้สถาปนาตนเองขึ้นครองราชย์ หลังจากปราบปรามมอญได้แล้ว โดยมีพระราชบุตรมังระและมังฆ้องนรธาเป็นกำลังสำคัญ[3] การรบที่ตะนาวศรีและการริบเรือสินค้าของอังวะโดยฝ่ายสยาม ทำให้พระเจ้าอลองพญาตัดสินใจส่งกองทัพเข้ามาโจมตีกรุงศรีอยุธยา[3]
เมื่อทราบข่าวการรุกรานของพม่า ขุนรองปลัดชูได้รวบรวมไพร่พลเข้าเป็นกองอาสาสมัคร 400 คน สังกัดกองอาทมาต เพื่อเข้าร่วมทัพกรุงศรีอยุธยาต่อต้านการบุกของกองทัพพม่า[1] ท่านได้นำกำลังของตนเข้าสมทบกับกองทัพของพระยารัตนาธิเบศร์
ซึ่งได้รับมอบหมายให้ไปตั้งทัพสกัดกองทัพพม่านำโดยเจ้ามังระราชบุตรและมังฆ้องนรธา ที่กำลังยกมาทางเมืองมะริดและตะนาวศรี[1] พระยารัตนาธิเบศร์ซึ่งรั้งทัพอยู่ที่กุยบุรีได้ส่งกองอาทมาตของขุนรองปลัดชูให้มาสกัดทัพอยู่ที่อ่าวหว้าขาว (ปัจจุบันอยู่ในเขตตำบลอ่าวน้อย อำเภอเมืองประจวบคีรีขันธ์ จังหวัดประจวบคีรีขันธ์)[1]
กองอาทมาตของขุนรองปลัดชูได้ปะทะกับกองทัพพม่าซึ่งมีกำลังราว 8,000 คน ตั้งแต่เช้าจรดเที่ยงก็ยังไม่แพ้ชนะ[1] ตามพระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขา กล่าวว่า "ฝ่ายทัพน่าพม่ายกมาถึงที่นั้นพอเพลาเช้าตรู่ ขุนรองปลัดชูก็แต่งตัวกับพลทหารทั้งนั้น ก็กรูกันออกโจมตีพม่า รบกันด้วยอาวุธสั้นถึงตลุมบอนฟันแทงพม่าล้มตายเปนอันมาก
แลตัวขุนรองปลัดชูนั้นถือดาบสองมือวิ่งเข้าในท่ามกลางศึก ฟันพม่าล้มตายไปก่ายกันดังขอนไม้"[8] แต่ด้วยจำนวนที่น้อยกว่าและไม่ได้รับกำลังเสริมจากทัพของพระยารัตนาธิเบศร์อย่างเพียงพอ กองอาทมาตจึงตกอยู่ในสภาพเสียเปรียบเพราะความอ่อนล้า[1]
ความคลุมเครือในประวัติศาสตร์และการตีความ
เรื่องราวของขุนรองปลัดชูมีความคลุมเครือในหลายแง่มุม ทำให้เกิดข้อถกเถียงในวงวิชาการประวัติศาสตร์ ประการแรกคือประเด็นเกี่ยวกับชะตากรรมของขุนรองปลัดชูหลังการสู้รบที่อ่าวหว้าขาว พระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขากล่าวว่า ท่านเป็นคนมีของ ถึงพ่ายแพ้ก็ไม่ตาย แต่ถูกพม่าจับตัวไป[2] ในขณะที่พระราชพงศาวดารฉบับอื่นส่วนใหญ่ หลังจากกล่าวว่าทัพของท่านแพ้แล้วก็ไม่ได้กล่าวถึงอีก[2]
ในพระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยาฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) ระบุว่ากองทัพขุนรองปลัดชูถูกฝ่ายตรงข้ามไล่ต้อนลงทะเลฆ่าฟันจนเสียชีวิตทั้งหมดในวันนั้น[1]
ประการที่สอง คือประเด็นเกี่ยวกับถิ่นกำเนิดและตำแหน่งที่แท้จริงของขุนรองปลัดชู มีการตั้งข้อสังเกตว่าการที่ขุนรองปลัดชูยกกำลังไปรบที่กุยบุรีซึ่งอยู่ห่างไกลจากวิเศษชัยชาญมาก ขัดกับความเป็นไปได้ในทางประวัติศาสตร์ เพราะหากท่านมี "สำนึกรักบ้านเกิด" จริง ก็น่าจะรอรับศึกที่บ้านเกิดดีกว่า หรือร่วมทัพไปกับกองทัพที่ไปตั้งรับที่ท่ากระดาน ซึ่งอยู่ใกล้กว่า[2]
จากการศึกษาของปรามินทร์ เครือทอง ยังพบว่ามีเพียงพระราชพงศาวดารฉบับพระราชหัตถเลขาเท่านั้นที่ระบุว่าท่านเป็น "กรมการเมืองวิเศษชัยชาญ" ในขณะที่เกิดศึก ต่างจากพงศาวดารฉบับอื่นที่กล่าวถึง "ปลัดชู" ในฐานะพระยาพิชัยสงคราม ซึ่งน่าจะมีฐานะเป็นเจ้าเมืองกุยบุรีมากกว่า[2]
ประการที่สาม คือเรื่องราวของตำแหน่งทางราชการของขุนรองปลัดชู มีข้อสันนิษฐานว่าท่านอาจเคยดำรงตำแหน่งเจ้าเมืองกุยบุรีมาก่อน แต่ภายหลังถูกลดตำแหน่งเหลือเพียงรองปลัด ซึ่งอาจเกิดขึ้นหลังจากการพ่ายศึกที่หว้าขาว และอาจถูกย้ายไปอยู่วิเศษชัยชาญในภายหลัง[2] การกลายมาเป็น "ขุนรองปลัดชู" จาก "พระยาพิชัยสงคราม นามชื่อปลัดชู" จึงอาจเป็นผลมาจากการลดตำแหน่งดังกล่าว
มรดกทางวัฒนธรรมและการเชิดชูในปัจจุบัน
แม้จะมีความคลุมเครือในข้อมูลทางประวัติศาสตร์ แต่วีรกรรมของขุนรองปลัดชูได้กลายเป็นสัญลักษณ์ของความกล้าหาญและความเสียสละเพื่อบ้านเมือง วัดสี่ร้อย ในตำบลสี่ร้อย อำเภอวิเศษชัยชาญ จังหวัดอ่างทอง ได้สร้างขึ้นเพื่อเป็นอนุสรณ์แก่ทหารกล้า 400 คนที่ร่วมรบกับขุนรองปลัดชู[8] มีการสร้างอนุสาวรีย์ขุนรองปลัดชูที่วัดสี่ร้อย ซึ่งมีแท่น 7 เหลี่ยม เหลี่ยมหนึ่งมีข้อความจารึกไว้ว่า "เกิดครั้งเดียว
ตายครั้งเดียว ตราบที่ลมหายใจยังมีอยู่ ชีวิตนี้กูขออุทิศ เพื่อปกป้องผืนแผ่นดินสยาม กูจักสู้ไม่ถอยจนก้าวเดียว"[8] และอีกด้านหนึ่งจารึกข้อความว่า "หากไม่มีวีรกรรมของขุนรองปลัดชู ก็จะไม่มีวีรกรรมของชาวบ้านบางระจัน"[8] แสดงให้เห็นถึงความเชื่อที่ว่าวีรกรรมของขุนรองปลัดชูได้สร้างแรงบันดาลใจให้เกิดการต่อสู้ที่ค่ายบางระจันในเวลาต่อมา
ในปี พ.ศ. 2554 ได้มีการสร้างภาพยนตร์เรื่อง "ขุนรองปลัดชู วีรชนคนถูกลืม" นำแสดงโดย สุทธิพงษ์ ธรรมวุฒิ และจักรกฤษณ์ พณิชย์ผาติกรรม กำกับการแสดงโดย สุรัสวดี เชื้อชาติ[3] ภาพยนตร์เรื่องนี้นำเสนอเรื่องราวของขุนรองปลัดชูในฐานะวีรบุรุษที่ต่อสู้เพื่อปกป้องบ้านเมืองในช่วงวิกฤตการณ์ทางการเมืองของกรุงศรีอยุธยา โดยมีจุดเด่นที่การนำเสนอมุมมองเกี่ยวกับความรักชาติและความสามัคคี[5] ภาพยนตร์เรื่องนี้ได้ออกฉายในช่วงกลางปี พ.ศ. 2554 ทั้งในโรงภาพยนตร์และทางโทรทัศน์ช่องไทยพีบีเอส[3] มีทุนสร้าง 40 ล้านบาท[3]
นอกจากนี้ ยังมีการศึกษาและเผยแพร่เรื่องราวของขุนรองปลัดชูผ่านสื่อต่างๆ เช่น บทความในนิตยสารศิลปวัฒนธรรม[2] และคลิปวิดีโอบนแพลตฟอร์มออนไลน์อย่าง YouTube[4][7] ในปี พ.ศ. 2567 ยังมีการเผยแพร่คลิปวิดีโอเกี่ยวกับด่านสิงขรและอ่าวหว้าขาว สถานที่ที่เกิดวีรกรรมของขุนรองปลัดชู[7] แสดงให้เห็นถึงความสนใจในประวัติศาสตร์และวีรกรรมของขุนรองปลัดชูที่ยังคงมีอยู่อย่างต่อเนื่องในสังคมไทยปัจจุบัน
## ประเด็นถกเถียงเรื่องชาตินิยมและการตีความประวัติศาสตร์
การนำเสนอเรื่องราวของขุนรองปลัดชูในสื่อต่างๆ โดยเฉพาะในภาพยนตร์ ได้ก่อให้เกิดการถกเถียงเกี่ยวกับการใช้ประวัติศาสตร์เพื่อส่งเสริมสำนึกรักชาติ บทความในเว็บไซต์ประชาไทตั้งข้อสังเกตว่า ภาพยนตร์เรื่อง "ขุนรองปลัดชู" มีวาทกรรมที่ออกไปในแนวสั่งสอนคนในยุคนี้ โดยเน้นเรื่องความรักชาติ ความสามัคคี และความปรองดอง ด้วยการสะท้อนผ่านเหตุการณ์ความวุ่นวายเกี่ยวกับการแย่งชิงอำนาจ[5] การนำเสนอในลักษณะนี้ถูกมองว่าเป็นการใช้ประวัติศาสตร์เพื่อตอบสนองความต้องการทางการเมืองและสังคมในปัจจุบัน
บทความใน "พูดถึงอีกสักที...เขาเห็นอะไรกัน หลังดูหนัง 'ขุนรองปลัดชู'" กล่าวว่า แม้ภาพยนตร์เรื่องนี้จะยังคงยึดอยู่กับอุดมการณ์ "รักชาติ" และการสร้างภาพศัตรูร่วมคือ "พม่า" แต่ข้อที่แตกต่างออกไปคือ การนำเสนอความรัก "ท้องถิ่น" หรือการมีตัวตนอยู่ของชุมชนเล็กๆ ให้เป็นประเด็นใหญ่ และสอดแทรกเข้าไปในชาตินั้นด้วย[6] ภาพยนตร์เรื่องนี้จึงไม่ใช่งานยอพระเกียรติหรือสะท้อนพระปรีชาสามารถของพระมหากษัตริย์เป็นสำคัญ แต่มุ่งวิพากษ์ไปที่ความผุพังจากภายในอันมาจากอำนาจนิยม[6]
ประเด็นนี้สะท้อนให้เห็นถึงพัฒนาการของการใช้ประวัติศาสตร์ในการสร้างอัตลักษณ์ชาติและความรู้สึกรักชาติในสังคมไทย ที่มีการผสมผสานระหว่างแนวคิดแบบราชาชาตินิยมกับการให้ความสำคัญกับประวัติศาสตร์ท้องถิ่นและการมีส่วนร่วมของประชาชนมากขึ้น อย่างไรก็ตาม ยังคงมีข้อถกเถียงว่าการนำเสนอประวัติศาสตร์ในลักษณะนี้เป็นการตีความที่ถูกต้องหรือไม่ และมีผลกระทบอย่างไรต่อความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ โดยเฉพาะกับประเทศเพื่อนบ้านอย่างพม่า
บทบาทในสื่อสมัยใหม่และวัฒนธรรมร่วมสมัย
นอกจากภาพยนตร์แล้ว เรื่องราวของขุนรองปลัดชูยังถูกนำเสนอผ่านสื่อสมัยใหม่และวัฒนธรรมร่วมสมัยในหลากหลายรูปแบบ การเผยแพร่เรื่องราวผ่านสื่อออนไลน์ เช่น YouTube ทำให้เรื่องราวของขุนรองปลัดชูเข้าถึงคนรุ่นใหม่ได้มากขึ้น[4][7] วิดีโอเกี่ยวกับสถานที่สำคัญทางประวัติศาสตร์ที่เกี่ยวข้องกับขุนรองปลัดชู เช่น ด่านสิงขรและอ่าวหว้าขาว ได้รับความสนใจจากผู้ชมที่สนใจประวัติศาสตร์[7]
การศึกษาและวิจัยเกี่ยวกับขุนรองปลัดชูในแวดวงวิชาการประวัติศาสตร์ทำให้เกิดมุมมองใหม่ต่อเรื่องราวของท่าน เช่น การตั้งข้อสังเกตเกี่ยวกับที่มาและตำแหน่งที่แท้จริงของขุนรองปลัดชู[2] ซึ่งช่วยให้เกิดการตั้งคำถามและการพิจารณาหลักฐานทางประวัติศาสตร์อย่างรอบด้านมากขึ้น การถกเถียงเหล่านี้ยังช่วยกระตุ้นให้เกิดความสนใจในประวัติศาสตร์ไทยและการตีความประวัติศาสตร์ในสังคมร่วมสมัย
นอกจากนี้ การจัดกิจกรรมทางวัฒนธรรมและการท่องเที่ยวเชิงประวัติศาสตร์ที่เกี่ยวข้องกับขุนรองปลัดชู เช่น การเยี่ยมชมอนุสาวรีย์ที่วัดสี่ร้อย หรือการเดินทางไปยังอ่าวหว้าขาว ยังช่วยส่งเสริมการเรียนรู้ประวัติศาสตร์ท้องถิ่นและการสร้างสำนึกร่วมในประวัติศาสตร์ชาติ เรื่องราวของขุนรองปลัดชูจึงไม่เพียงแต่เป็นส่วนหนึ่งของประวัติศาสตร์ไทย แต่ยังเป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมร่วมสมัยที่มีอิทธิพลต่อการสร้างอัตลักษณ์และความรู้สึกร่วมของคนไทยในปัจจุบัน
สรุป
ขุนรองปลัดชูเป็นวีรบุรุษในประวัติศาสตร์ไทยที่มีทั้งเรื่องราวอันน่าประทับใจและความคลุมเครือในข้อมูลทางประวัติศาสตร์ วีรกรรมของท่านในการนำกองกำลังอาทมาต 400 คนเข้าต่อสู้กับกองทัพพม่าที่มีจำนวนมากกว่าที่อ่าวหว้าขาว แม้จะจบลงด้วยความพ่ายแพ้ แต่ได้กลายเป็นสัญลักษณ์ของความกล้าหาญและความเสียสละเพื่อบ้านเมือง ความคลุมเครือเกี่ยวกับตัวตนที่แท้จริง
ถิ่นกำเนิด และตำแหน่งทางราชการของขุนรองปลัดชู ทำให้เกิดการศึกษาและตีความทางประวัติศาสตร์ที่แตกต่างกัน แต่ไม่ได้ลดทอนความสำคัญของท่านในฐานะสัญลักษณ์ของความรักชาติและความกล้าหาญ
ในปัจจุบัน เรื่องราวของขุนรองปลัดชูยังคงมีอิทธิพลต่อสังคมไทยผ่านการเชิดชูในรูปแบบต่างๆ ทั้งอนุสาวรีย์ ภาพยนตร์ และสื่อออนไลน์ การนำเสนอเรื่องราวของขุนรองปลัดชูยังก่อให้เกิดการถกเถียงเกี่ยวกับการใช้ประวัติศาสตร์เพื่อส่งเสริมสำนึกรักชาติ ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงพัฒนาการของการใช้ประวัติศาสตร์ในการสร้างอัตลักษณ์ชาติและความรู้สึกรักชาติในสังคมไทย ที่มีการผสมผสานระหว่างแนวคิดแบบราชาชาตินิยมกับการให้ความสำคัญกับประวัติศาสตร์ท้องถิ่นและการมีส่วนร่วมของประชาชนมากขึ้น
ไม่ว่าข้อเท็จจริงทางประวัติศาสตร์จะเป็นอย่างไร ขุนรองปลัดชูได้กลายเป็นส่วนหนึ่งของตำนานและความทรงจำร่วมของคนไทย ที่สะท้อนให้เห็นถึงความกล้าหาญ ความเสียสละ และความรักชาติ ซึ่งเป็นคุณค่าที่ยังคงได้รับการยกย่องและส่งเสริมในสังคมไทยจวบจนปัจจุบัน
Citations:
[1] ขุนรองปลัดชู - วิกิพีเดีย https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%82%E0%B8%B8%E0%B8%99%E0%B8%A3%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%9B%E0%B8%A5%E0%B8%B1%E0%B8%94%E0%B8%8A%E0%B8%B9
[2] เรื่องราวของขุนรองปลัดชู วีรบุรุษผู้เคยเป็นเจ้าเมืองกุยบุรี - ศิลปวัฒนธรรม https://www.silpa-mag.com/history/article_10171
[3] ขุนรองปลัดชู (ภาพยนตร์) - วิกิพีเดีย https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%82%E0%B8%B8%E0%B8%99%E0%B8%A3%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%9B%E0%B8%A5%E0%B8%B1%E0%B8%94%E0%B8%8A%E0%B8%B9_(%E0%B8%A0%E0%B8%B2%E0%B8%9E%E0%B8%A2%E0%B8%99%E0%B8%95%E0%B8%A3%E0%B9%8C)
[4] ขุนรองปลัดชู วีรบุรุษผู้ยันศึกอังวะคนสุดท้ายแห่งสมรภูมิหาดหว้าขาว - YouTube https://www.youtube.com/watch?v=omkjYE2e9Kc
[5] ขุนรองปลัดชู : วาทกรรมเรื่องชาตินิยม - ประชาไท http://prachatai.com/journal/2011/07/36167
[6] พูดถึงอีกสักที...เขาเห็นอะไรกัน หลังดูหนัง 'ขุนรองปลัดชู' https://lek-prapai.org/home/view.php?id=741
[7] Hidden Ayutthaya [EP73] : ด่านสิงขร - อ่าวหว้าขาว กับวีรกรรม "ขุนรอง ... https://www.youtube.com/watch?v=qU_H2ktPqP4
[8] “ขุนรองปลัดชู” ผู้สร้างตำนาน “ทหารกล้าสี่ร้อย”! เป็นที่มาของ ... - MGR Online https://mgronline.com/onlinesection/detail/9600000074222
[9] อนุสาวรีย์ขุนรองปลัดชู - ททท. https://thai.tourismthailand.org/Attraction/%E0%B8%AD%E0%B8%99%E0%B8%B8%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B8%A7%E0%B8%A3%E0%B8%B5%E0%B8%A2%E0%B9%8C%E0%B8%82%E0%B8%B8%E0%B8%99%E0%B8%A3%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%9B%E0%B8%A5%E0%B8%B1%E0%B8%94%E0%B8%8A%E0%B8%B9
[10] จังหวัดอ่างทอง จัดงานวันรำลึกขุนรองปลัดชู เทิดทูนวีรชนคนกล้าแห่งแขวง ... http://www.angthong.go.th/2564/news/detail/2803
[11] ขุนรองปลัดชู ณ ชายหาดหว้าขาว (ทุ่งมะเม่า) https://www.aownoi.go.th/album_travel/view.php?album_id=7
[12] บทความและข่าว “ขุนรองปลัดชู” ล่าสุด วันนี้ | ไทยรัฐออนไลน์ https://www.thairath.co.th/tags/%E0%B8%82%E0%B8%B8%E0%B8%99%E0%B8%A3%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%9B%E0%B8%A5%E0%B8%B1%E0%B8%94%E0%B8%8A%E0%B8%B9
[13] ขุนรองปลัดชูเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นจริงในประวัติศาสตร์หรือเป็น ... - Pantip https://pantip.com/topic/34704387
[14] "400 นักรบ ขุนรองปลัดชู"...แค่หนังอิงประวัติศาสตร์ธรรมดา ธรรมดา - Pantip https://pantip.com/topic/37824886
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
