Failed state หรือยัง?
ก่อนที่จะไปหาคำตอบนั้น ผมขอเล่าที่ไปที่มาของ failed state ครับ
คำๆ นี้เริ่มมีการใช้กันในหลังช่วงสงครามเย็น ที่โซเวียตล่มสลาย และมีประเทศอย่างโซมาเลียที่มีปัญหา ในช่วงปี 1990 ในตอนนั้น ประเทศเหล่านั้นมีคุณสมบัติที่คล้ายๆ กัน คือ เมืองกลายเป็นบ้านป่าเมืองเถื่อนที่รัฐสูญเสียความสามารถในปกป้องอาณาเขตของประเทศ อำนาจการควบคุม อำนาจในการปกป้องประชาชน และให้บริการพื้นฐาน เช่น น้ำ ไฟ ถนน
พอเกิดเหตุ 9/11 สหรัฐฯ ได้นำแนวคิดนี้มาใช้เพื่อเชื่อมโยงกับการต่อต้านการก่อการร้าย โดยชี้ว่า “รัฐที่ล้มเหลว” เป็นแหล่งเพาะพันธุ์ของภัยคุกคาม เป็นข้ออ้างในการทำสงครามกับประเทศเหล่านี้
สถาบันต่างๆ เช่น CIA, World Bank และ think tanks ต่างๆ ได้เริ่มโครงการวิจัยและแนวทางนโยบายที่อิงจากแนวคิดนี้
ส่วนตัวผมคิดว่า บทความของ Charles Call สรุปประเด็นได้ดี เลยขอเอามาแบ่งปันกันส่วนหนึ่ง เขาคิดว่า
💡ความล้มเหลวของคำว่า รัฐล้มเหลว
1. การรวมหมวดหมู่ที่หลากหลายเกินไป
- แนวคิดนี้รวมรัฐที่มีลักษณะแตกต่างกันอย่างสุดขั้ว เช่น โคลอมเบีย เกาหลีเหนือ โซมาเลีย
- การใช้ดัชนีหรือรายการตัวชี้วัดที่ครอบคลุมมากเกินไป (เช่น Failed States Index) ทำให้ไม่สามารถใช้วิเคราะห์หรือออกนโยบายได้อย่างแม่นยำ เสมือนป่วยเหมือนกัน แต่เป็นคนละโรค ก็ควรใช้ยาไม่เหมือนกัน
2 การกำหนดนโยบายแบบ “สำเร็จรูป”
- การเน้นสร้างรัฐให้เข้มแข็ง มักเน้นแต่สถาบันความมั่นคง (ทหาร ตำรวจ ศาล) โดยไม่คำนึงถึงบริบททางสังคมหรือการเมือง
- ส่งเสริม “ระเบียบ” โดยอาจละเลยความเป็นธรรมและสิทธิมนุษยชน
- ถ้าบอกว่ารัฐเข้มแข็งคือรัฐที่ไม่ล้มเหลว เกาหลีเหนือก็จะไม่เข้าข่ายนี้เลย
3. การละเลยเรื่องประชาธิปไตย
- การสร้างรัฐมักละเลยองค์ประกอบเชิงประชาธิปไตย เช่น การมีส่วนร่วมของประชาชน กลไกตรวจสอบและสมดุล
- มุ่งเน้นแต่เครื่องมือของรัฐ (เช่น ข้าราชการ ระบบยุติธรรม) มากกว่าความสัมพันธ์ระหว่างรัฐกับสังคม
4 การมองรัฐเท่ากับสันติภาพ
- มักสันนิษฐานว่าการมีรัฐเข้มแข็ง = สันติภาพ ซึ่งในความเป็นจริง บางครั้งการเสริมสร้างรัฐอาจกระตุ้นความขัดแย้ง
5. ทัศนคติแบบผู้ปกครอง/ตะวันตกเป็นศูนย์กลาง
- มีอคติว่าสหรัฐฯ หรือยุโรปคือบรรทัดฐานของรัฐที่ “ดี” หรือ “ประสบความสำเร็จ”
- มองข้ามรูปแบบการปกครองอื่นๆ ที่ไม่ใช่รัฐแบบตะวันตก เช่น ชนเผ่า กลุ่มชุมชน หรือองค์กรเหนือรัฐ
6 การไม่ยอมรับบทบาทของตะวันตกใน “ความล้มเหลว”
- ขาดการวิเคราะห์ผลพวงของลัทธิล่าอาณานิคม การแทรกแซงของต่างชาติ และโครงสร้างการเงินระหว่างประเทศที่มีต่อปัญหาของรัฐเหล่านี้
เขาเสนอว่าควรแบ่งรัฐที่มีปัญหาออกเป็น
- Collapsed States – รัฐที่ไม่มีรัฐบาลหรือโครงสร้างของรัฐอย่างสมบูรณ์ เช่น โซมาเลีย
- Weak States – มีรัฐแต่สถาบันไร้ประสิทธิภาพ การบริหารเกิดจากเครือข่ายนอกระบบ
- War-Torn States – รัฐที่อยู่ระหว่างสงครามหรือหลังสงคราม เช่น ไลบีเรีย
- Authoritarian States – รัฐเผด็จการที่มีเสถียรภาพแต่ปราศจากสิทธิเสรีภาพ เช่น เกาหลีเหนือ
ในกรณีของประเทศไทย ผมว่าถ้าตามที่เขาบอก เราคงจัดตัวเองลำบากนิดนึง ถ้าให้ผมคิดว่า ทำไมคนถึงคิดว่า เราเป็น failed state ผมว่ามันเป็นเพราะเรื่องของความยุติธรรม และความเท่าเทียมกันมากที่สุด
คนส่วนใหญ่ที่มาตอบคำถามสำรวจที่ผมถาม มักจะหยิบยกเรื่องคล้ายๆ กัน เช่น
- การละเลยการปฏิบัติหน้าที่ของรัฐ คนผิดกลับไม่ได้รับการลงโทษ ในขณะที่คนไม่ผิด กลับได้รับการลงโทษเกินจริง
- เรื่องที่ควรใส่ใจ เช่น โครงสร้างพื้นฐาน ความปลอดภัยในชีวิต กลับถูกละเลย เช่น ตึกถล่ม ทางด่วนถล่ม
- เรื่องที่ไม่ควรใส่ใจกลับถูกใส่ใจจนเกินงาม เช่น กรณี Paul Chambers
ดังนั้นหากให้ผมสรุปผมว่า นิยามเราไม่ตรงกัน เราควรจะให้ความสำคัญกับคนในชาติ และการปฏิบัติต่อพวกเขามากกว่า อำนาจของรัฐ ตามนิยามเดิม
ประเทศไทยไม่ได้มีปัญหาในเรื่องการสูญเสียอำนาจรัฐ ดีไม่ดีรัฐ มีอำนาจมากไปเสียด้วยซ้ำ แต่กลับเลือกใช้อำนาจแบบเลือกใช้ ใช้มันเมื่อเป็นประโยชน์กับพรรคพวกตน และไม่ใช้เมื่อมันส่งผลลบกับพรรคพวกตน โดยไม่ได้คำนึงถึงประโยชน์ส่วนรวมต่างหาก
และท้ายสุด การที่เราคุยเรื่อง failed state แล้วมีคนพยายามบอกว่า เรายังไม่ fail หรอก เรายังดีอยู่ ผมอยากจะอุปมาอุปไมยเหมือน failed state คือหลุมดำ เราไม่ควรมานั่งเถียงกัน ถ้าเราหลุดขอบฟ้าเหตุการณ์ (event horizon) คือเราสายเกินไปแล้ว เราอยู่ใกล้มันเกินไป ตกจากขอบเหวแล้ว เราจะกลับออกไปแทบจะเป็นไปไม่ได้
อย่าไปนั่งถามว่า เฮ้ย เรายังไม่เหมือนโซมาเลีย ไม่เหมือนเกาหลีเหนือ เรายังไม่ fail หรอก ที่ต้องถามคือ เรากำลังใกล้มันเข้าไปเรื่อยๆ หรือเปล่า เพราะในทุกๆ วันที่ทิศทางเรายังไปในทางนั้น ในที่สุดเราก็จะไปถึงความเป็น failed state เองในอนาคต
นั่นคือ เราพิจารณามากกว่าว่า วันนี้เรามี negative outlook หรือเปล่า ไม่ควรมามัวบอกว่าวันนี้ rating เรายัง okay
และสิ่งที่เลวร้ายที่สุด คือ เราไม่มีบริษัทอย่าง S&P หรือ Moody’s มาบอกว่า เฮ้ย เรา negative outlook แล้วนะ ให้ผู้นำประเทศมาเถียงว่า มันเป็นแค่มุมมอง ถ้าเราเป็นคนที่อยู่ในภาวะนั้นเอง แล้วเรายังมาโลกสวย ว่าเฮ้ยมันยังดีอยู่ สักวัน เราตกอยู่ในภาวะนั้นเอง แล้วเราจะโทษใครได้ว่า ทำไมเราถึงมาอยู่ในจุดนี้ได้?
- 1
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
