**Hydroxyzine: ยาแก้แพ้ที่ข้ามเส้นมาเป็นยาคลายกังวล – ศึกษากลไกผ่าน H1 receptor**
---
### บทนำ
Hydroxyzine เป็นยาในกลุ่มแรกของยาต้านฮิสตามีน (first-generation antihistamine) ที่ใช้บ่อยในการบรรเทาอาการแพ้และอาการคัน (pruritus) ด้วยคุณสมบัติในการปิดกั้นตัวรับฮิสตามีนชนิดที่ 1 (H1 receptor) อย่างไรก็ตาม นอกจากการใช้รักษาอาการแพ้แล้ว ในทางคลินิกยังมีการค้นพบว่า Hydroxyzine สามารถช่วยลดความวิตกกังวล (anxiety) ได้ ซึ่งเป็นที่มาของการใช้ยาเพื่อคลายกังวลร่วมด้วย
บทความนี้จะกล่าวถึงกลไกการออกฤทธิ์ของ Hydroxyzine ที่ผ่านทาง H1 receptor รวมถึงการประเมินประสิทธิภาพในการบรรเทาความวิตกกังวล ตลอดจนผลข้างเคียงและข้อควรระวังในการใช้ยา
---
### ประวัติและการใช้ในทางคลินิก
1. **การใช้เพื่อรักษาอาการแพ้**
เดิมที Hydroxyzine ถูกพัฒนาขึ้นเพื่อใช้ในการรักษาอาการแพ้ เช่น ผื่นคัน และลมพิษ (urticaria) เนื่องจากกลไกการปิดกั้น H1 receptor ทำให้ยาลดการหลั่งฮิสตามีนที่เป็นตัวกลางกระตุ้นให้เกิดอาการคันและผื่น
2. **การใช้เพื่อคลายกังวล**
ต่อมาพบว่า Hydroxyzine มีคุณสมบัติในการกล่อมประสาท (sedative) ช่วยลดความตื่นตัวของสมองและความวิตกกังวล จึงถูกนำมาใช้เป็นยาคลายกังวลในกลุ่มผู้ป่วยที่มีภาวะวิตกกังวลทั่วไป (Generalized Anxiety Disorder; GAD) หรือผู้ป่วยที่ต้องการลดความเครียดก่อนการผ่าตัด
---
### กลไกการออกฤทธิ์
1. **การปิดกั้น H1 receptor ในระบบประสาทส่วนกลาง**
* Hydroxyzine เป็นยาที่ละลายในไขมันได้ดี (lipophilic) ทำให้สามารถผ่านแนวกั้นเลือด-สมอง (blood-brain barrier) ได้อย่างมีประสิทธิภาพ
* เมื่อเข้าสู่สมอง ยาจะจับกับ H1 receptor และป้องกันไม่ให้ฮิสตามีนกระตุ้นตัวรับดังกล่าว ส่งผลให้ความตื่นตัว (arousal) ของสมองลดลง จึงทำให้เกิดฤทธิ์สงบประสาท (sedation) และคลายกังวล
* การปิดกั้น H1 receptor จึงเป็นกลไกสำคัญที่อธิบายการลดอาการวิตกกังวลและอาการแพ้ของ Hydroxyzine ไปพร้อม ๆ กัน
2. **ผลต่อสารสื่อประสาทอื่น**
* นอกจากการออกฤทธิ์ที่ H1 receptor แล้ว Hydroxyzine ยังมีฤทธิ์เสริมจากการปิดกั้นตัวรับ cholinergic (muscarinic receptor) และ serotonin receptor ในระดับหนึ่ง ซึ่งอาจมีส่วนช่วยส่งเสริมฤทธิ์สงบประสาท อย่างไรก็ตาม ฤทธิ์หลักยังคงเป็นการต้านฮิสตามีนผ่าน H1 receptor
* เพราะเหตุนี้เอง Hydroxyzine จึงมีผลข้างเคียงเช่น ปากคอแห้ง ง่วงซึม และอาการคล้ายฤทธิ์ยาต้านโคลิเนอร์จิก (anticholinergic side effects) ร่วมด้วย
---
### ประสิทธิภาพในการคลายกังวล
1. **ลดอาการวิตกกังวลในระยะสั้น**
มีงานวิจัยทางคลินิกที่พบว่า การใช้ Hydroxyzine ในผู้ป่วยที่มีภาวะวิตกกังวลทั่วไป (GAD) สามารถลดคะแนนอาการวิตกกังวลได้ในระยะสั้น โดยเฉพาะในผู้ป่วยที่มีอาการทางกาย (somatic symptoms) เช่น ใจสั่น เหงื่อออกง่าย และความกระวนกระวาย
2. **ข้อดีในการใช้ Hydroxyzine**
* ออกฤทธิ์เร็ว ช่วยลดความวิตกกังวลในสถานการณ์เฉพาะ (เช่น ก่อนผ่าตัด หรือก่อนทำหัตถการที่ทำให้ผู้ป่วยกลัว)
* ไม่ทำให้เกิดการพึ่งพิงยา (dependence) เทียบกับยาคลายกังวลกลุ่มเบนโซไดอะซีปีน (benzodiazepines)
3. **ข้อจำกัด**
* ระยะยาว การใช้ Hydroxyzine อาจไม่เหมาะสมในบางกลุ่มผู้ป่วย โดยเฉพาะผู้สูงอายุ เพราะมีความเสี่ยงของภาวะง่วงซึม งุนงง และล้มได้ง่าย
* อาจทำให้เกิดอาการข้างเคียง เช่น ปากแห้ง ท้องผูก ปัสสาวะลำบาก หรือหัวใจเต้นผิดปกติ โดยเฉพาะหากมีภาวะหัวใจเต้นผิดปกติหรือใช้ยาที่อาจกระทบต่อ QT interval
---
### ผลข้างเคียงและข้อควรระวัง
1. **ผลข้างเคียงที่พบบ่อย**
* ง่วงซึม มึนงง ปากแห้ง
* อาการคล้าย anticholinergic เช่น ท้องผูก ปัสสาวะขัด
2. **ข้อควรระวัง**
* ผู้สูงอายุ: เสี่ยงอุบัติเหตุล้มจากอาการง่วงซึมหรือหน้ามืด
* ผู้ป่วยโรคตับหรือไต: ควรปรับขนาดยาตามคำแนะนำแพทย์
* ผู้ป่วยที่มีภาวะหัวใจเต้นผิดปกติ (เช่น Long QT syndrome) ควรปรึกษาแพทย์อย่างใกล้ชิด เนื่องจากมีรายงานว่า Hydroxyzine อาจเพิ่มความเสี่ยงในการเกิด QT prolongation
---
### บทสรุป
Hydroxyzine เป็นยาต้านฮิสตามีนที่มีการนำมาใช้รักษาอาการแพ้และอาการคันเป็นหลัก แต่ด้วยฤทธิ์ปิดกั้น H1 receptor ในระบบประสาทส่วนกลางอย่างมีนัยสำคัญ ทำให้ยามีฤทธิ์สงบประสาทและคลายกังวลได้ในผู้ป่วยที่มีภาวะวิตกกังวล เหมาะสำหรับใช้ในระยะสั้น หรือในสถานการณ์ที่ต้องการลดความวิตกกังวลเฉพาะกิจ อย่างไรก็ตาม ควรระมัดระวังอาการข้างเคียง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในผู้สูงอายุและผู้ป่วยที่มีโรคประจำตัวอื่น ๆ
---
### เอกสารอ้างอิง
1. American Society of Health-System Pharmacists. **"Hydroxyzine: Drug Information."**
[https://www.ashp.org] (สืบค้นเมื่อ พฤษภาคม 2025).
2. Food and Drug Administration (FDA). **"Hydroxyzine Prescribing Information."**
[https://www.accessdata.fda.gov] (สืบค้นเมื่อ พฤษภาคม 2025).
3. Katzung BG, Vanderah TW. **Basic and Clinical Pharmacology.** 15th ed. New York: McGraw-Hill; 2021.
4. Hamilton M. **“A rating scale for anxiety.”** *British Journal of Medical Psychology*, 1959; 32(1): 50-55.
5. Michel Y, et al. **“A review of the role of hydroxyzine in the treatment of anxiety and tension.”** *Journal of Clinical Psychiatry*, 2014; 75(8): e827-e831.
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
