ดูแลสุขภาพด้วยหลัก "ธาตุเจ้าเรือน"
ในศาสตร์การแพทย์แผนไทย "ธาตุเจ้าเรือน" คือหนึ่งในหลักสำคัญที่ใช้ในการวินิจฉัย วิเคราะห์ และวางแผนการดูแลสุขภาพอย่างเป็นองค์รวม โดยถือว่าร่างกายมนุษย์ประกอบขึ้นจากธาตุทั้ง 4 ได้แก่ ดิน น้ำ ลม ไฟ ซึ่งแต่ละคนจะมี ธาตุเจ้าเรือน หรือธาตุประจำตัวที่มีอิทธิพลต่อสภาพร่างกาย จิตใจ พฤติกรรม และแนวโน้มของโรคภัยต่าง ๆ
“เจ้าเรือน” หมายถึง สิ่งที่เป็นเจ้าของหรือประจำอยู่ในเรือนร่างของแต่ละคน เปรียบเสมือนพิมพ์เขียวทางธรรมชาติที่ติดตัวมาตั้งแต่เกิด เป็นพื้นฐานสำคัญของการทำงานในร่างกายและอารมณ์ของแต่ละบุคคล
การรู้จักธาตุเจ้าเรือนจะช่วยให้แพทย์แผนไทยสามารถให้คำแนะนำในการใช้ชีวิต การกิน การนอน การออกกำลังกาย ตลอดจนการใช้สมุนไพรและการรักษาได้อย่างเหมาะสม
ธาตุดิน(ปถวี)
ลักษณะคนธาตุดินคือคนที่มีรูปร่างแข็งแรง ผิวคล้ำ ทนทานต่อสภาพแวดล้อมดี มีลักษณะใจเย็น อดทน
อาการเจ็บป่วยที่พบได้บ่อยในธาตุดินคือ ปัญหาเกี่ยวกับระบบขับถ่าย การย่อยอาหาร อาหารไม่ย่อย ท้องอืด และไขมันสะสม
ควรหลีกเลี่ยงอาหารมัน ของทอด และอาหารย่อยยาก ควรเพิ่มผักสด ผลไม้รสเปรี้ยวเล็กน้อย เช่น มะม่วง สับปะรด ยาสมุนไพรที่ช่วยเกี่ยวกับทางเดินอาหารคือขิง กระชาย ดีปลี ช่วยกระตุ้นการย่อย และขับลม
นอกจากนี้ เนื่องจากเป็นคนใจเย็น อาจเผชิญความเครียดได้โดยไม่แสดงออก จึงควรหากิจกรรมคลายเครียด เช่น การทำสวน สมาธิ หรือศิลปะ
ธาตุน้ำ(เสมหะ)
ธาตุน้ำเป็นคนที่รูปร่างอวบ ผิวเนียน ชอบอยู่ในที่เย็น อารมณ์อ่อนไหว และมักมีปัญหาสุขภาพเกี่ยวกับ ระบบน้ำ เช่น เสมหะ ภูมิแพ้ ความชื้นในร่างกาย
อาหารที่ควรหลีกเลี่ยงคือ ของเย็น ของหวานจัด อาหารมัน ควรกินอาหารอุ่น เช่น ต้มยำ ข้าวต้ม สมุนไพรอุ่นร่างกาย เช่น ฟ้าทะลายโจร มะแว้ง ขิง ข่า ตะไคร้ ช่วยขับเสมหะ
นอกจากนี้ การออกกำลังกายเบาแต่สม่ำเสมอ เช่น โยคะ ไทเก็ก เดินเร็ว ร่วมกับฝึกสมาธิหรืองานอดิเรกที่สงบ เช่น วาดภาพ อ่านหนังสือ ช่วยสร้างความมั่นคงทางอารมณ์ ก็ช่วยเรื่องสุขภาพที่กายและใจให้แก่ชาวธาตุน้ำได้
ธาตุลม(วาตะ)
ลักษณะเด่นคือมีรูปร่างผอมบาง เคลื่อนไหวว่องไว จิตใจโลเล เปลี่ยนแปลงง่าย โรคที่พบบ่อยในคนธาตุลม เช่น โรคทางประสาท ความดันต่ำ เวียนศีรษะ หรืออาการอ่อนเพลียง่าย
จึงควรเน้นอาหารร้อน สุกใหม่ งดอาหารหมักดองหรือของดิบ ควรกินอาหารตรงเวลา สมุนไพรที่ดีต่อสุขภาพของธาตุลมคือ กระวาน ขิง ขมิ้นชัน ใบแมงลัก ช่วยขับลมและบำรุงระบบประสาท
วิธีการดูแลสุขภาพคือ โยคะ ยืดกล้ามเนื้อ เดินเบา ๆ ในตอนเช้า หลีกเลี่ยงกิจกรรมที่ทำให้เหนื่อยเกินไป ฝึกเจริญสติ พักผ่อนให้เพียงพอ ฟังดนตรีบำบัด หลีกเลี่ยงการใช้สมองมากเกินโดยไม่พัก
ธาตุไฟ(ปิตตะ)
ธาตุไฟมีรูปร่างผอม ผิวแดงหรือผิวคล้ำ มีความร้อนในตัวสูง อารมณ์ร้อน โมโหง่าย ระบบย่อยอาหารมักทำงานเร็ว แต่ก็มีโอกาสเกิดโรคเกี่ยวกับระบบเผาผลาญ หรือโรคที่เกิดจากความร้อน เช่น ไข้ ร้อนใน หรือกรดไหลย้อน
ควรหลีกเลี่ยงของเผ็ดจัด อาหารมัน และแอลกอฮอล์ ควรเพิ่มผักสด ผลไม้เย็น เช่น แตงโม แตงกวา กล้วยน้ำว้า ร่วมกับสมุนไพรเย็น เช่น หญ้าปักกิ่ง รางจืด ใบบัวบก ช่วยลดความร้อนภายใน
ร่วมกับกิจกรรมเช่น ฝึกชี่กง ว่ายน้ำ หรือโยคะเพื่อลดพลังไฟที่มากเกิน ฝึกหายใจลึกๆ การนั่งสมาธิ เดินจงกรม และลดสิ่งเร้าในชีวิตประจำวัน
การรู้จักธาตุเจ้าเรือน คือหนึ่งในความพยายามในการรู้จักและเข้าใจตนเองตามหลักแพทย์แผนไทย เมื่อเราเข้าใจธาตุประจำตัวของเราเอง ก็จะสามารถเลือกแนวทางในการดูแลสุขภาพ ป้องกันโรค และรักษาได้อย่างตรงจุด เป็นแนวทางที่เชื่อมโยงทั้งกาย ใจ และสิ่งแวดล้อมอย่างเป็นองค์รวมตามแนวคิดดั้งเดิมของการแพทย์แผนไทย
อ้างอิง
กรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก.
(2561). แนวทางการดูแลสุขภาพตามธาตุเจ้าเรือน.
กรุงเทพฯ: กระทรวงสาธารณสุข.
[แหล่งอ้างอิงหลักเกี่ยวกับลักษณะของธาตุเจ้าเรือนและแนวทางการดูแลสุขภาพ]
คณะกรรมการพัฒนาระบบบริการการแพทย์แผนไทย.
(2564). แผนการส่งเสริมสุขภาพเชิงรุกด้วยศาสตร์ธาตุเจ้าเรือน.
เอกสารภายในกระทรวงสาธารณสุข.
[แผนยุทธศาสตร์การดูแลสุขภาพในระบบสาธารณสุขโดยใช้ธาตุเจ้าเรือน]
- 3
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
