🧬✨ นักวิจัยพบว่าเซลล์ไม่ได้แบ่งตัวด้วยทรงกลมเพียงอย่างเดียว
ใครจะคิดว่า… รูปร่างของเซลล์ก่อนการแบ่งตัวอาจกลายเป็น “รหัสลับ” ที่ชี้ชะตาว่าเซลล์ลูกที่เกิดใหม่จะกลายเป็นอะไร
นานมาแล้ว นักวิทยาศาสตร์เข้าใจว่าการแบ่งเซลล์ส่วนใหญ่ในร่างกายมนุษย์ (ยกเว้นเซลล์ต้นกำเนิด) จะต้องเริ่มด้วยการที่เซลล์จะกลายรูปร่างเป็นทรงกลมเพื่อให้สามารถกระจายสารพันธุกรรมและอวัยวะภายในได้อย่างเท่าเทียมไปยังเซลล์ลูกทั้งสองด้าน กลายเป็นเซลล์ที่เหมือนกันทุกประการ และทำหน้าที่ในร่างกายต่อไป
แต่การศึกษาล่าสุดจากทีมวิจัยที่มหาวิทยาลัย University of Manchester ประเทศอังกฤษ กำลังเขย่าวงการชีววิทยาพื้นฐานนี้อย่างรุนแรง
👩🔬 การค้นพบที่ไม่คาดฝันในปลาม้าลาย
ดร. Shane Herbert และทีมงานของเขาได้ทำการศึกษาการพัฒนาการของเส้นเลือดในตัวอ่อนของ “ปลาม้าลาย” (zebrafish) ซึ่งเป็นสิ่งมีชีวิตต้นแบบที่นักชีววิทยานิยมใช้ในการศึกษา เพราะโครงสร้างร่างกายโปร่งใส มองเห็นได้ง่ายภายใต้กล้องจุลทรรศน์
สิ่งที่พวกเขาพบคือ เซลล์บุผนังหลอดเลือด (endothelial cells) ที่กำลังสร้างเส้นเลือดใหม่ แต่กลับไม่เป็นทรงกลม ก่อนจะแบ่งเซลล์เหมือนที่เคยเข้าใจกัน และที่น่าสนใจกว่านั้นคือ… มันแบ่งตัวแบบ “ไม่สมมาตร” (asymmetric cell division) ให้กำเนิดเซลล์ลูกสองชนิดที่ต่างกันออกไป
📏 รูปร่างของเซลล์ = คำทำนายอนาคต
เพื่อยืนยันความน่าทึ่งนี้ นักวิจัยจึงทดลองควบคุมรูปร่างของเซลล์บุผนังหลอดเลือดของมนุษย์ในจานทดลอง โดยการเปลี่ยนรูปร่างของพวกมันให้ยาวและบาง หรือกลมและเตี้ย
ผลที่ได้ คือ เซลล์ที่ยาวและบางมีแนวโน้มสูงที่จะแบ่งตัวแบบไม่สมมาตร นี่คือจุดเปลี่ยนครั้งใหญ่ในวงการชีววิทยา เพราะมันชี้ว่า... รูปร่างของเซลล์ไม่ใช่รูปแบบจำเฉพาะชั่วคราว แต่เป็นข้อมูลสำคัญที่เซลล์ใช้ “จดจำ” และ “ตัดสินใจ” ว่าจะทำอะไรต่อไป
🧠 หน่วยความจำในรูปร่าง
ดร. Herbert อธิบายว่า ปกติเมื่อเซลล์ทำให้ตัวเองเป็นทรงกลม มันจะสูญเสียข้อมูลเกี่ยวกับรูปร่างเดิมไป แต่หากไม่เป็นทรงกลมก่อนแบ่งตัว ร่างกายของมันจะยังคง “จำได้” ว่าเคยอยู่ในสภาพไหน ทำให้สามารถสื่อสารพฤติกรรมและทิศทางการทำงานไปยังเซลล์รุ่นถัดไปได้
และนั่นแปลว่า เซลล์สามารถ “เดินทาง สร้างเส้นเลือดใหม่ และแบ่งตัว” ไปพร้อม ๆ กันได้ โดยไม่ต้องหยุดพักหรือเปลี่ยนโหมดการทำงาน เหมือนกับหุ่นยนต์ที่สามารถทำหลายงานพร้อมกันได้อย่างไร้รอยต่อ
🌱 การประยุกต์ใช้ในห้องแล็บ
หนึ่งในอุปสรรคสำคัญของการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อมนุษย์ในห้องแล็บ คือความสามารถในการสร้างหลอดเลือดที่ใช้งานได้จริง เพราะถ้าไม่มีระบบไหลเวียนเลือด เนื้อเยื่อที่ปลูกขึ้นใหม่ก็ไม่สามารถอยู่รอดหรือเชื่อมต่อกับร่างกายได้
ดร. Holly Lovegrove สมาชิกในทีมวิจัยกล่าวว่า การค้นพบนี้อาจนำไปสู่วิธีการควบคุมรูปร่างของเซลล์ให้เหมาะกับการแบ่งตัวตามที่ต้องการ เช่น ทำให้เกิดเซลล์สองแบบเพื่อนำไปใช้สร้างเส้นเลือด “เรากำลังแสดงให้เห็นว่า สภาพแวดล้อมเฉพาะแบบใดที่จำเป็นในการมอบรูปร่างและพฤติกรรมให้กับเซลล์ เพื่อสร้างเส้นเลือดที่ทำงานได้จริง”
🧬 เบื้องหลังการแพร่กระจายของมะเร็ง
นอกจากนี้ ความเข้าใจใหม่ยังอาจมีบทบาทสำคัญในการศึกษา “การแพร่กระจายของมะเร็ง” (metastasis) เพราะมะเร็งไม่แพร่ผ่านเซลล์เดี่ยว ๆ แต่มักเกิดจากกลุ่มเซลล์ที่สามารถเคลื่อนที่และแบ่งตัวไปพร้อมกันได้
หากสามารถเข้าใจว่าเซลล์สามารถ “เดินทาง แบ่งตัว และเปลี่ยนประเภท” ไปพร้อมกันได้อย่างไร ก็อาจไขรหัสการหยุดยั้งการกระจายของมะเร็งในอนาคตได้
🔁 วิวัฒนาการที่ไม่ได้เดินตรง แต่ดัดแปลงได้
ดร. Buzz Baum จาก MRC Laboratory of Molecular Biology กล่าวว่า การค้นพบนี้เป็นตัวอย่างอันชาญฉลาดของการวิวัฒนาการที่ปรับแต่งกระบวนการเดิม ๆ อย่างการกลมตัวของเซลล์ให้เหมาะกับสถานการณ์และเป้าหมายของร่างกายในการพัฒนาอวัยวะ “นี้เป็นวิธีอันชาญฉลาดในการเก็บข้อมูลที่จำเป็นไว้ ขณะเดียวกันก็เพิ่มจำนวนเซลล์เพื่อขยายเครือข่ายเนื้อเยื่อไปด้วย”
📌 สรุปสั้น ๆ
✅ เซลล์สามารถใช้รูปร่างของตัวเองก่อนแบ่งตัว เพื่อกำหนดชะตาของเซลล์ลูกได้
✅ การไม่กลมตัวก่อนแบ่ง ทำให้เซลล์ “จำ” ข้อมูลเกี่ยวกับรูปร่างและพฤติกรรมได้
✅ การค้นพบนี้เริ่มจากเซลล์บุผนังหลอดเลือดของปลาม้าลาย ที่แบ่งตัวแบบไม่สมมาตร
✅ การควบคุมรูปร่างเซลล์ในห้องแล็บ อาจนำไปใช้สร้างเส้นเลือดเทียมได้
✅ อาจเป็นกุญแจสำคัญในการศึกษาการแพร่กระจายของมะเร็ง
✅ เป็นตัวอย่างของวิวัฒนาการที่ยืดหยุ่นทางชีววิทยาให้เหมาะกับสถานการณ์
🔎 แหล่งอ้างอิงเพิ่มเติม
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
