เบื้องหลังการเรียบเรียง(แปล)หนังสือ "กามนิต"
-------------------
จากบันทึก "แลหลังความประทับใจในวรรณคดีอิงธรรมะเรื่อง กามนิต-วาสิฏฐี" ของผมเมื่อเร็วๆนี้ คงจำได้ว่าหนังสือเล่มนี้ผู้เรียบเรียง(ผู้แปล)คือ พระยาอนุมานราชธน (ยง เสถียรโกเศศ และพระสารประเสริฐ (ตรี นาคะประทีป)
ผมอยากเล่าต่อถึงเบื้องหลังการเรียบเรียง(แปล)หนังสือเล่มนี้ต่อเนื่อง ซึ่งปรากฏในหนังสือประวัติครูของคุรุสภา พ.ศ.2502 เขียนโดยพระยาอนุมานราชธน ในประวัติของพระสารประเสริฐ(ท่านถึงแก่กรรม พ.ศ.2488) พระยาอนุมานราชธน ถึงแก่อนิจกรรม พ.ศ.2512
พระยาอนุมานราชธนท่านเรียบเรียงประวัติพระสารประเสริฐไว้ถึง 33 หน้า เล่าประวัติชีวิตพระสารประเสริฐอย่างละเอียดทุกซอกทุกมุม หากคนอื่นเขียนไหนเลยจะเล่าได้ลึกซึ้งถึงเพียงนี้ ทำให้ทราบว่าพระสารประเสริฐท่านบวชที่วัดเทพศิรินทราวาสหลายพรรษา ได้เปรียญ 7 ประโยค พระยาอนุมานราชธนเรียกท่านว่า มหาตรี
หลายคนคงอยากทราบถึงเรื่องราวตอนแปลหนังสือเรื่องกามนิต (ทั้งภาคพื้นดินและภาคสวรรค์) วรรณคดีรักโรแมนติก อิงพุทธศาสนาที่เราเคยเรียนกันว่า พระยาอนุมานราชธนท่านเขียนไว้ในประวัติของพระสารประเสริฐว่าอย่างไร ผมจึงขอยกข้อความบางตอนมาให้อ่านกันเลยครับ
“...หนังสือเรื่องกามนิต ต้นฉบับเป็นภาษาอังกฤษ ข้าพเจ้า(หมายถึงพระยาอนุมานราชธน...ผู้เขียน)สั่งซื้อเข้ามานานหลายปีทีเดียวจึงได้แปลสู่ภาษาไทย เมื่อข้าพเจ้าได้หนังสือกามนิตเข้ามาใหม่ๆอ่านแล้วจับใจ เล่าเรื่องให้พระสารประเสริฐ หลวงสรรสารกิจและ “ธัญยวัน” ฟัง ทั้ง 3 คนก็ขอร้องให้แปล แต่ก็ไม่ได้แปล เพราะหนังสือเรื่องนั้นเกี่ยวกับวรรณคดีอินเดีย และของพระพุทธศาสนาฝ่ายมหายาน
ซึ่งเวลานั้นเรา(หมายถึงพระยาอนุมานราชธนกับพระสารประเสริฐ)ยังมีความรู้เรื่องเหล่านี้ไม่พอ แต่เป็นเรื่องที่เราหมายใจไว้แล้วว่าจะต้องแปล ระหว่างนั้นคิดหาคำไทยได้เหมาะกับคำภาษาอังกฤษ คำใดที่มีอยู่ในหนังสือกามนิต เราก็จดคำนั้นไว้ เช่น gateway ก็จดไว้ว่า ทวารบถ เป็นต้น
จนถึงปีอะไรก็จำไม่ได้ หลวงสรรสารกิจจะมีอายุครบ 3 รอบดำริมีงานทำบุญอายุเป็นพิเศษ เราเห็นว่ามีความรู้บ้างแล้วพอจะทำได้ จึงตกลงแปลเรื่องกามนิตจากภาษาอังกฤษออกเป็นภาษาไทยลงในหนังสือพิมพ์ไทยเขษมก่อน แล้วยกเรื่องทั้งหมดให้เป็นของขวัญของหลวงพระสรรสารกิจในวันเกิดนั้น
การแปลภาคพื้นดินตอนที่กามนิตโต้ตอบกับพระพุทธเจ้า ข้าพเจ้าจงใจแปลให้เป็นคำดาดๆ ง่ายๆ ให้มีคำเป็นศัพท์แสงน้อยที่สุด และขอร้องไม่ให้พระสารประเสริฐแก้เป็นคำศัพท์ นอกจากจำเป็นจริงๆ ส่วนภาคบนสวรรค์จะใช้ศัพท์สูงๆอย่างไรก็ได้
เพราะฉะนั้นท่านที่เคยอ่านเรื่องกามนิต จะเห็นข้อความตอนภาคสวรรค์แพรวพราวไปด้วยศัพท์เพราะๆและงามๆ ข้าพเจ้าจำได้ว่าแปลคำว่า mat ในภาษาอังกฤษว่า อาสนะ เพราะเป็นเรื่องพระพุทธเจ้าทรงลาดอาสนะลง พระสารประเสริฐเห็นแล้วก็หัวเราะ บอกว่าที่รองนั่งของพระพุทธเจ้าเขาไม่เรียกว่าอาสนะ เขามีคำใช้เฉพาะเรียกว่า "นิสีทนสันถัด" ต่างหาก แล้วก็กล่าวต่อไปว่า จะติก็ติไม่ลง เพราะเป็นเรื่องของศาสนา ถ้าไม่ได้เรียนก็ไม่รู้
อย่างไรก็ดีหนังสือกามนิตสำเร็จเป็นภาษาไทยได้งดงาม เป็นเพราะพระสารประเสริฐเลือกหาคำมาใช้ได้เหมาะๆ เป็นอย่างที่ในภาษาอังกฤษว่า คำเหมาะอยู่ในที่เหมาะ ฉะนั้น ถ้าท่านมีโอกาสเปรียบเทียบเรื่องกามนิตฉบับภาษาอังกฤษกับฉบับแปลเป็นภาษาไทย จะเห็นว่าเราแปลใกล้กับต้นฉบับตลอดไป
ยกเว้นแต่ตอนเดียวซึ่งกล่าวด้วย
"รหัสยลัทธิของโจร" ที่ว่าเอาดาบตัดคอใครขาดก็ไม่มีใครฆ่าใคร เพราะไม่มีคอของใครขาด ตอนนี้ต้องศึกษาปรัชญาของโจรเสียเวลาอยู่หลายวัน พอเข้าใจบ้างแล้วจึงเรียบเรียงใหม่เอาจากความเข้าใจมากกว่าแปลตามตัว...”
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
