ขอม (?) แห่งอัฟกานิสถาน
.
“ขอม” (?) แห่งอัฟกานิสถาน
จากความขัดแย้งเรื่องพรมแดนระหว่างประเทศไทยและกัมพูชา ทำให้ช่วงนี้เป็นช่วงที่มีกระแสข่าวมากมายเกี่ยวกับประเทศกัมพูชาในด้านต่าง ๆ
สำหรับด้านประวัติศาสตร์ก็มีประเด็นหนึ่งที่มีกระแสยาวนานสำหรับผู้สนใจและสถานการณ์พาให้ดังมากขึ้นคือเรื่อง ขอมและเขมร
ถกเถียงกันมากคือเรื่องขอมคือเขมรหรือไม่
บทความนี้จะยังไม่พูดเกี่ยวกับเรื่องนั้น แต่จะพาท่านไปพบกับข้อที่อาจจะช่วยตอบคำถามนี้ได้คือ ต้นกำเนิดของ “ขอม” (?)
กัมพูชา มีชื่อคล้ายคลึงกับแว่นแคว้นหนึ่งจาก 16 แคว้นสมัยพุทธกาลชื่อว่า “กัมโพช” ที่ตั้งของแคว้นกัมโพชในปัจจุบันคือบริเวณที่เป็นประเทศอัฟกานิสถาน
"กัมโพชะ" ที่ปรากฏบนจารึกพระเจ้าอโศกที่เมืองกันดาฮา ประเทศอัฟกานิสถาน ที่มาภาพ Wikimedia Commons/Public Domain
พระไตรปิฎกได้บอกถึงเอกลักษณ์สำคัญอย่างหนึ่งของแคว้นนี้คือ การไม่ถือระบบวรรณะ เหมือนแคว้นสมัยพุทธกาลอื่น แต่ถือระบบเจ้าและทาส ที่ทาสสามารถกลับเป็นเจ้า เจ้าสามารถกลับเป็นทาสได้
ส่วนในคัมภีร์ของฝ่ายพราหมณ์ว่าเป็นแคว้นที่ชำนาญในการฝึกม้า
แม้ว่าแคว้นนี้จะล่มสลายไปนานนับพันปีแล้วเช่นเดียวกับ 16 แคว้นที่เหลือ บริเวณที่เคยตั้งแคว้นก็เปลี่ยนผู้ปกครอง, วัฒนธรรม ไปจนถึงศาสนา
เมื่อดินแดนอัฟกานิสถานส่วนใหญ่หันมานับถือศาสนาอิสลามหมด ผู้คนบางกลุ่มยังคงรักษาการนับถือศาสนาเดิมไว้ได้โยกย้ายไปตั้งถิ่นฐานรวมกัน ณ ที่ฝั่งทางใต้ของเทือกเขาฮิดูกูช
ชาวมุสลิมอัฟกานิสถานเรียกบริเวณที่กลุ่มชนเหล่านั้นอยู่ว่า กาเฟริสถาน (كافرستان-ดินแดนนอกศาสนา)
ในกลุ่มชนหลายกลุ่มในดินแดนกาเฟริสถานมีผู้คนกลุ่มหนึ่งที่เรียกตัวเองว่า “ชาวกอม” (Kom people)
นอกจากเรียกตัวเองว่า “ชาวกอม” ยังพบการเรียกตัวเองว่า “ชาวกัม” (Kam) เช่นกัน ปรากฏในหนังสือ The Kafirs of the Hindu Kush ที่มาจากการสำรวจพื้นที่ของ Sir George Scott Robertson ก่อนปี 1895
พวกเขาเรียกภาษาของตนว่า “Kamviri” (กัมวิริ ?) เรียกหมู่บ้านของตัวเองว่า “กัมเทศ” (Kamdesh / กัม+เทศะ) หรือ “กอมบรอม” (Kombrom) อีกต่างหาก
จากการที่ชื่อเหล่านี้มีเค้าของคำว่ากัมโพช ชื่อเหล่านี้น่าจะเป็นมรดกของชาวกัมโพชโบราณ แล้วลูกหลานใช้สืบต่อมาในสมัยหลัง
ในปี 1895-1896 ชาวกอมและกลุ่มอื่นในกาเฟริสถานได้ถูกบังคับให้เปลี่ยนศาสนาเป็นศาสนาอิสลามโดยอับดุลระมาน ข่าน (عبدالرحمن خان) เอมีร์แห่งอัฟกานิสถานทำให้การศึกษาในหลายประเด็นที่ขัดกับข้อห้ามของศาสนาอิสลามทำได้ยากจนถึงอาจทำไม่ได้
และดินแดนกาเฟริสถานเปลี่ยนชื่อเป็น นูริสถาน (کاپیرستان -ดินแดนแห่งแสงสว่าง)
อับดุลระมานข่าน เอมีร์แห่งอัฟกานิสถาน ผู้บังคับชาาวกาเฟริสถานให้นับถือสาสนาอิสลาม ที่มาภาพ Wikimedia Commons/Public domain
ส่วนคำว่า “กอม”, “กัม” จะกลายเป็น “ขอม”ได้อย่างไรนั้น
เมื่อมีการยืมชื่อกัมโพชมาใช้ อย่างน้อยสองที่คือกัมพูชา (จารึกพระเจ้ายโศวรมัน) และลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา (ตำนานล้านนา)
อาจจะมีการยืมชื่อ “กอม”, “กัม” หรือจะบังเอิญที่ชาวกัมโพชในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้เรียกตัวเองแบบสั้นแล้วตรงกับอนุทวีปอินเดียด้วยก็ได้
หลักฐานกัมพูชาทุกอย่างแสดงว่าชาวกัมพูชาไม่เคยเรียกตนเองว่า “กอม”, “ขอม” ไม่รู้จักคำว่า “กอม” , “ขอม”
“กอม”, “ขอม” น่าจะเคยเป็นคำที่ผู้คนในลุ่มแม่น้ำเจ้้าพระยาตอนล่างเรียกตนเองมากกว่า
ส่วน “กอม” จะกลายเป็น “ขอม” ได้อย่างไรนั้น
ถ้าปรากฏการณ์ “ก” เปลี่ยนเป็น “ข” ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้แบบที่ปรากฏในจารึกคือ “เกมร” กลายเป็น “เขมร” ในสมัยต่อมาได้
“กอม” จะกลายเป็น “ขอม” คงไม่ใช่เรื่องแปลกอะไร
อ้างอิง
-Decker K.D.,2004. Sociolinguistic survey of northern Pakistan Volume 5 Languages of Chitral. Reprinted. Islamabad: National Institute of Pakistan Studies, Quaid-i-Azam University. Retrieved October 1, 2025, from https://www.sil.org/system/files/reapdata/27/02/58/27025885940262322544465526417847562858/32850_SSNP05.pdf
ศึกษาข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่
ภาพปก เมืองกัมเทศ (Kamdesh) ที่มา seair21/Wikimedia Commons
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
