TRPV1 receptor vs COX‑2 inhibition : กลไกต่างกันอย่างไรและส่งผลต่อการอักเสบของผิวหนังอย่างไร
ความสำคัญของการรู้จักสองกลไกหลักในกระบวนการอักเสบ
เมื่อผิวหนังสัมผัสกับรังสี UV ความร้อน สารระคายเคือง หรือเชื้อโรค ร่างกายจะกระตุ้น “inflammatory cascade” ซึ่งเป็นกระบวนการตอบสนองของระบบภูมิคุ้มกันต่อสิ่งกระตุ้นเหล่านี้ โดยมีเป้าหมายเพื่อจำกัดความเสียหายและส่งเสริมการซ่อมแซมเนื้อเยื่อ
ในกระบวนการนี้ TRPV1 receptor และ COX‑2 enzyme ทำหน้าที่เป็นสองจุดควบคุมสำคัญที่เกี่ยวข้องกับการรับรู้ความร้อน การปล่อยสารก่อการอักเสบ และการส่งสัญญาณความเจ็บปวด ยาหลายกลุ่มจึงถูกออกแบบมาเพื่อออกฤทธิ์ยับยั้งที่ตำแหน่งใดตำแหน่งหนึ่งของกลไกนี้ เพื่อบรรเทาอาการอักเสบ ได้แก่ อาการแดง คัน บวม และปวดที่ผิวหนัง
กลไกของ TRPV1 Receptor
- ตำแหน่งของ TRPV1
TRPV1 (Transient Receptor Potential Vanilloid 1) เป็น ion channel ที่พบได้บริเวณปลายประสาทรับความรู้สึก รวมถึง keratinocyte และ mast cell บนผิวหนัง ซึ่งมีบทบาทสำคัญในกระบวนการรับรู้ความร้อนและความเจ็บปวด
- สิ่งกระตุ้นที่ทำให้ TRPV1 เปิดการทำงาน
TRPV1 ถูกกระตุ้นได้โดยความร้อนสูงกว่า 43 °C, capsaicin, กรด (protons) และรังสี UV‑B เมื่อถูกกระตุ้น ช่อง TRPV1 จะเปิดให้เกิด Ca²⁺ influx ซึ่งนำไปสู่การหลั่ง neuropeptides เช่น Substance P และ CGRP ส่งผลให้เกิด vasodilation อย่างรวดเร็ว และอาการแสบร้อนคันบนผิวหนัง (neurogenic inflammation)
- ความรู้ใหม่เกี่ยวกับ TRPV1 ในปี 2025
การศึกษาล่าสุดพบว่า capsaicin สามารถซึมผ่าน hydrophobic pathway เข้าสู่ร่อง vanilloid binding site ของ TRPV1 โดยไม่กระตุ้นความรู้สึกร้อน ซึ่งเป็นแนวทางใหม่สำหรับการพัฒนาโมเลกุลต้านการอักเสบและระงับปวดที่เลือกเป้าหมาย TRPV1 ได้โดยไม่กระตุ้นการระคายเคือง
ประโยชน์ทางคลินิก
- Topical capsaicin ในรูปแบบครีมหรือแผ่นแปะ มีประสิทธิภาพในการลดอาการปวดปลายประสาท เช่น postherpetic neuralgia โดยในช่วงแรกของการใช้ อาจทำให้เกิดความรู้สึกร้อนบนผิวหนัง
- TRPV1 antagonists รุ่นใหม่ เช่น sea-anemone biomimetic peptide มีการนำไปใช้ในผลิตภัณฑ์เวชสำอางเพื่อลดอาการผิวไวและรอยแดง โดยให้ผลชัดเจนภายใน 4 สัปดาห์
- Asivatrep 1 % cream ซึ่งเป็น TRPV1 modulator ชนิดใหม่ ได้รับการทดสอบในผู้ป่วย atopic dermatitis ในการศึกษา phase 3 และพบว่าสามารถลดอาการผิวหนังได้อย่างมีนัยสำคัญเมื่อเทียบกับยาหลอก
กลไกของ COX‑2 Inhibition
- ตำแหน่งของ COX‑2
COX‑2 (Cyclo-oxygenase-2) เป็นเอนไซม์ชนิด inducible ที่ถูกกระตุ้นให้แสดงออกเมื่อเกิดการอักเสบ พบได้ใน keratinocyte, fibroblast และ immune cells โดยทำหน้าที่สำคัญในการสังเคราะห์ prostaglandins ที่เกี่ยวข้องกับการอักเสบ
- สิ่งกระตุ้นที่กระตุ้นการแสดงออกของ COX‑2
การแสดงออกของ COX‑2 ถูกเหนี่ยวนำโดย inflammatory mediators เช่น IL‑1, TNF‑α, รังสี UV‑B และการบาดเจ็บทางกายภาพ
- ลำดับขั้นตอนของสัญญาณอักเสบ
เมื่อ COX‑2 ถูกกระตุ้น จะเปลี่ยน arachidonic acid ให้เป็น prostaglandin E₂ (PGE₂) ซึ่งมีผลจับกับ EP receptors ส่งผลให้เกิด vasodilation, อาการบวม, การดึงดูดเม็ดเลือดขาวเข้าสู่บริเวณที่อักเสบ และกระตุ้นการรับรู้ความเจ็บปวด
- หลักฐานล่าสุดจากงานวิจัย
การศึกษาทางสัตว์ทดลองพบว่า การทา celecoxib gel บนผิวหนังของหนูทดลองสามารถลดระดับ PGE₂, ลดอาการบวม และลดความหนาของชั้นผิวหนังได้อย่างมีนัยสำคัญ
ข้อจำกัดและทางเลือกใหม่ทางเภสัชกรรม
แม้การรับประทานยา COX‑2 inhibitors เช่น celecoxib จะมีฤทธิ์ต้านการอักเสบชัดเจน แต่มีความเสี่ยงต่อการเกิด adverse effects ต่อระบบทางเดินอาหารและหัวใจ จึงมีการพัฒนา EP receptor antagonists เป็นทางเลือกใหม่ที่ออกฤทธิ์เฉพาะจุด downstream โดยไม่กระทบต่อการทำงานของ COX‑2 โดยตรง
ผลิตภัณฑ์ที่มีจำหน่ายในปัจจุบัน
กลุ่มยาที่ออกฤทธิ์ยับยั้ง COX‑2 เช่น diclofenac gel, ketoprofen gel และ COX‑2 selective patches มีวางจำหน่ายในรูปแบบยาใช้เฉพาะที่ (topical formulations) เพื่อลด systemic exposure และลดความเสี่ยงของผลข้างเคียงที่เกี่ยวข้องกับการใช้ยารับประทาน
การเปรียบเทียบผลของ TRPV1 และ COX‑2 ต่อกระบวนการอักเสบในผิวหนัง
- ช่วงเวลาในการออกฤทธิ์
TRPV1 มีบทบาทเป็นกลไกเริ่มต้นของการอักเสบ โดยตอบสนองต่อสิ่งกระตุ้นภายในช่วงเวลารวดเร็ว (วินาทีถึงนาที) ขณะที่ COX‑2 ทำหน้าที่ขับเคลื่อนการอักเสบในระยะต่อเนื่อง ซึ่งกินเวลาหลายชั่วโมงจนถึงหลายวัน
- ลักษณะอาการที่ปรากฏ
การกระตุ้น TRPV1 นำไปสู่การเกิด erythema, ความรู้สึกร้อน และ pruritus บนผิวหนัง ในขณะที่ COX‑2 มีบทบาทในการก่อให้เกิด edema, pain และอาจนำไปสู่ epidermal hyperplasia หากการอักเสบนั้นมีลักษณะเรื้อรัง
- บทบาทแบบคู่ขนานของ TRPV1 และ COX‑2
แม้ว่าทั้งสองกลไกจะมีบทบาทแยกกัน แต่มีความเชื่อมโยงทางสรีรวิทยา :
- การกระตุ้น TRPV1 ซ้ำ ๆ อาจนำไปสู่ภาวะ desensitization ซึ่งสามารถทำหน้าที่คล้าย negative feedback เพื่อลดวงจรการอักเสบ
- ในทางกลับกัน การยับยั้ง COX‑2 ทำให้การสังเคราะห์ prostaglandin ลดลง ซึ่งอาจลดการกระตุ้น TRPV1 ทางอ้อม
- ศักยภาพของการใช้ร่วมกันในทางคลินิก
มีรายงานการใช้ topical capsaicin (ซึ่งออกฤทธิ์ลดอาการคันและปวดจากเส้นประสาท) ร่วมกับ NSAID gel (เช่น diclofenac หรือ ketoprofen ซึ่งลดอาการบวม) ในโรคที่เกี่ยวข้องกับกล้ามเนื้อหรือเส้นเอ็นใกล้ชั้นผิวหนัง โดยใช้เพื่อเสริมฤทธิ์กันในด้านลดอักเสบและบรรเทาอาการ แต่การใช้ร่วมกันควรอยู่ภายใต้คำแนะนำของแพทย์ เพื่อป้องกันผลข้างเคียงและเพิ่มประสิทธิภาพการรักษา
เคล็ดลับการเลือกใช้ยาเฉพาะที่
- อาการแสบร้อนคันเรื้อรัง หรือ post‑herpetic neuralgia
เริ่มต้นด้วยการใช้ ครีม capsaicin ความเข้มข้นต่ำ ทาบริเวณที่มีอาการวันละ 3–4 ครั้ง หากสามารถทนต่อความรู้สึกร้อนได้ดี อาจพิจารณาเพิ่มความเข้มข้นในภายหลัง เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการลดอาการปวดปลายประสาท
- อาการข้อเคล็ด ฟกช้ำ หรือแผลไฟไหม้ตื้น
สามารถใช้ diclofenac gel หรือ celecoxib topical gel วันละ 2–3 ครั้ง เพื่อช่วยลดอาการบวมและปวดเฉพาะที่ โดยหลีกเลี่ยงผลข้างเคียงต่อกระเพาะอาหารที่พบในการใช้ยารับประทาน
- ผู้มีผิวแพ้ง่าย หรือภาวะ atopic dermatitis
ควรเลือกใช้ TRPV1 antagonist cream เช่น asivatrep ซึ่งมีคุณสมบัติช่วยลดอาการคันและรอยแดงโดยไม่กระตุ้นความร้อนหรือระคายเคืองผิว
- กรณีมีโรคประจำตัว
ผู้ที่มี โรคหัวใจ หรือ โรคกระเพาะอาหาร ควรหลีกเลี่ยงการใช้ยากลุ่ม COX‑2 ในรูปแบบรับประทานต่อเนื่องเป็นเวลานาน โดยแนะนำให้เลือกใช้ ยาทาเฉพาะที่ (topical formulation) เพื่อความปลอดภัยมากกว่า
สรุปสาระสำคัญ
- TRPV1 ทำหน้าที่เสมือน “ประตูด่านแรก” ของการอักเสบเชิงประสาท (neurogenic inflammation) การปิดช่องทางนี้ด้วย TRPV1 antagonists สามารถลดอาการคันและความรู้สึกแสบร้อนที่ผิวหนังได้อย่างรวดเร็ว
- COX‑2 เปรียบเสมือน “โรงงานผลิต PGE₂” ซึ่งเป็นสารก่อการอักเสบที่ทำให้เกิดอาการบวม ปวด และหากเป็นเรื้อรังอาจนำไปสู่การหนาตัวของผิวหนัง การยับยั้ง COX‑2 ด้วย NSAIDs หรือ COX‑2 selective inhibitors จึงช่วยบรรเทาอาการเหล่านี้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ
เอกสารอ้างอิง
1. Sun M-Y, Bian Y-J, Yu Y. Mechanism of capsaicin entry into buried vanilloid sites in TRPV1. Nat Chem Biol. 2025 Jul 23.
2. Arnold WR, Mancino A, Moss FR III, et al. Structural basis of TRPV1 modulation by endogenous bioactive lipids. Nat Struct Mol Biol. 2024;31:1377-85.
3. Shah R, Kaul N, Tan I, Rossi A. Clinical utility of TRPV1 modulation for skincare sensitivity. J Drugs Dermatol. 2025;24(4):366-71.
4. Rahman S, Haque R, Raisuddin S. Potential inhibition of TPA-induced inflammation by celecoxib in mouse skin. Cutan Ocul Toxicol. 2024;43(1):87-96.
5. Qureshi O, Dua A. COX Inhibitors. In: StatPearls. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Feb 28.
6. St Denis A, Simonette R, Rady PL, Tyring SK. The role of prostaglandin pathway and EP receptors in skin cancer development. Int J Dermatol. 2025;64(7):1186-1200.
7. Park CW, Kim BJ, Lee YW, et al. Asivatrep, a TRPV1 antagonist, for the topical treatment of atopic dermatitis: Phase 3 randomized, vehicle-controlled study. J Allergy Clin Immunol. 2022;149(4):1340-1347.e4.
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
