รวมเรื่องน่ารู้ของคำว่า "แม่" และ "วันแม่" รอบโลก
สำรวจ 4 เรื่องน่ารู้เกี่ยวกับ "แม่" และ "วันแม่" รอบโลก
🔴 อ่านบทความบนเว็บไซต์ Thai PBS ที่: www.thaipbs.or.th/now/content/2979
ทุกปี เมื่อวันแม่มาถึง เราจะมอบดอกไม้ ส่งการ์ดอวยพร และกล่าวคำว่า "รักแม่" ในภาษาของเรา โดยมีสิ่งหนึ่งที่เชื่อมโยงมนุษยชาติทั้งโลกใบนี้ให้เข้าด้วยกัน ไม่ใช่เทคโนโลยี ไม่ใช่การเมือง แต่เป็นเสียงเรียกที่หวานที่สุดคำหนึ่ง... คำว่า “แม่”
ลองจินตนาการดูว่า หากคุณเดินทางไปยังหมู่บ้านห่างไกลในเอธิโอเปีย ป่าฝนของบราซิล หรือเมืองใหญ่ในญี่ปุ่น คุณจะได้ยินเสียงที่คุ้นเคยอย่างน่าอัศจรรย์ เมื่อทารกเปล่งเสียงครั้งแรก ‘มา-มา’ อย่างในภาษาไทย เรามีทั้ง ‘แม่’ ‘มารดา’ ‘มารดร’ หรือถ้าอยู่ในครอบครัวเชื้อสายจีนก็เรียกแม่ว่า ‘หม่าม้า’ จากคำว่า ‘māmā [ม่าหม่า - 妈妈]’ ส่วนชาวมุสลิมในไทยเรียกแม่ว่า ‘มะ’ หรือในภาษาอังกฤษก็แตกเป็นหลายคำตามระดับภาษาและผู้พูด ทั้ง ‘mother’ ‘mom’ ‘mama’ ‘mommy’ และ ‘mum’
พูดง่าย ๆ คือ คำว่าแม่ในหลายภาษาล้วนเริ่มต้นด้วยเสียง ‘ม’ [m] ฟังดูเหมือนเป็นเรื่องบังเอิญ แต่ภาษาศาสตร์พอจะมีคำอธิบายคร่าว ๆ ว่าทำไมโลกถึงมีคำศัพท์ ‘แม่’ คล้ายกันขนาดนี้ และในโอกาสวันแม่แห่งชาติ 2568 Thai PBS ได้รวบรวมเรื่องน่ารู้เกี่ยวกับคำศัพท์แม่ และวันแม่รอบโลกมาฝากกัน
เรื่องน่ารู้ที่ 1: อา... อะ... มะ... มา… วิธีที่ทารกฝึกพูดจนกลายเป็นคำว่า 'แม่' ก่อนที่โลกจะมี ‘วันแม่'
ไม่ว่าจะอยู่ที่ไหนบนโลก เด็กเกิดใหม่จะเริ่มเปล่งเสียงที่ง่ายที่สุดออกมาก่อน เสียงนั้นคือเสียงสระ ‘อา [ah]’ แค่อ้าปากออกมาโดยที่ไม่ต้องทำอะไรกับลิ้นหรือริมฝีปาก ก็ส่งเสียง ‘อา’ ออกมาได้แล้ว ทีนี้ ทารกก็จะหาทางส่งเสียงอื่น ๆ ออกมา ถ้าเราออกเสียง ‘อา’ แบบปิดริมฝีปากไว้ ก็จะได้เสียง ‘มืม [mmm]’ หรือ ‘ม’ ที่เป็นเสียงพยัญชนะจากริมฝีปาก (bilabial sound) ง่าย ๆ
พอนำอามาผสมกับพยัญชนะ ม. แล้วเปล่งออกมา จะได้เป็น ‘มะ’ หรือ ‘มา’ ทารกไม่รู้ว่าตัวเองส่งเสียงอะไร แต่คนเลี้ยง – ที่มักจะเป็นผู้หญิงผู้ให้กำเนิด – ได้ยิน ก็นึกว่าเด็กกำลังร้องเรียก ‘แม่’ ของตัวเอง
พอทารกเปล่งเสียง ‘มะมา [mama]’ ที่หมายถึงแม่ได้แล้ว ก็จะต่อยอดส่งเสียงพยัญชนะอื่น ๆ ออกมาโดยมีสระอาเป็นฐาน เมื่อนำริมฝีปากประกบกัน “กลั้น” ไว้แปบหนึ่ง แล้วปล่อยออกมา ก็จะได้เป็นเสียง ‘ป’ [p] หรือ ‘บ’ [b] จนกลายเป็น ‘ปะ’ ‘ปา’ ‘บะ’ ‘บา’
เมื่อเวลาผ่านไป เด็กจะเรียนรู้ที่จะออกเสียงอื่น ๆ โดยนำลิ้นไปแตะปุ่มเหงือก กลายเป็นเสียง ‘ท’ [t] และ ‘ด’ [d] พอคนเลี้ยงเด็กคนถัดมา – ที่มักจะเป็นผู้ชาย – ได้ยินทารกส่งเสียง ‘ปะปา [papa]’ ‘บะบา [baba]’ ก็เลยแทนตัวเองว่าเป็น ‘พ่อ’ นี่จึงพออธิบายถึงพัฒนาการของคำว่า ‘พ่อ’ และ ‘แม่’ บนหน้าประวัติศาสตร์ของมนุษยชาติ
เรื่องน่ารู้ที่ 2: คำว่า 'แม่' ในภาษาต่าง ๆ มักเรียกด้วยเสียง ‘ม’ [m]
เชื่อกันว่า คำว่า ‘แม่’ ในภาษาอังกฤษและภาษาฝั่งยุโรปอื่น ๆ มีที่มาจากภาษาโปรโต-อินโด-ยูโรเปียน (Proto-Indo-European) ซึ่งเคยปรากฏอยู่และมีการใช้งานในเขตทุ่งหญ้าสเตปป์ หรือแถบยูเครนในปัจจุบัน และภาษาในภูมิภาคอื่น ๆ ก็เรียกแม่ด้วยคำศัพท์และการออกเสียงที่คล้ายกันอย่างที่ได้อธิบายไป ขณะเดียวกัน คำว่า ‘แม่’ ในบางภาษาก็ไม่ได้เริ่มด้วยเสียง ม. แล้วแต่ละภาษาบัญญัติศัพท์ ‘แม่’ ไว้อย่างไรบ้าง ? ลองมาเรียนรู้คำศัพท์แม่ส่วนหนึ่งจากรอบโลกที่ลิสต์ด้านล่างนี้กันครับ
- ●ฝรั่งเศส: mère [แมร์], maman [มาม็อง]
- ●กรีก: μητέρα [มิเตรา], μάνα [มานา]
- ●เยอรมัน: mutter [มุตเทอร์]
- ●สเปน: madre [มาเดร], mama [มามา]
- ●โปรตุเกส: mãe [เมย]
- ●โรมาเนีย: mama [มามา]
- ●นอร์เวย์: mor [มอร์]
- ●ฟินแลนด์: äiti [ไอยติ]
- ●ดัตช์: moeder [มูเดอร์]
- ●อิตาเลียน: mamma [มามมา]
- ●เวลส์: mam [มัม]
- ●บาสก์: ama [อมา]
- ●รัสเซีย: мать [มัสส์], мама [มามา]
- ●อาราบิก: والدة [วาลิดา], أمي [อุมมี]
- ●ญี่ปุ่น: 母親 [ฮะเฮายา]
- ●เกาหลี: 어머니 [ออมอนี]
- ●มาเลย์: ibu [อิบู]
- ●เวียดนาม: mẹ [เมเอะ]
- ●ฟิลิปปินส์: nanay [นาไนย]
- ●มองโกเลีย: ээж [เอ้กจ์]
เรื่องน่ารู้ที่ 3: 'วันแม่' หลายประเทศมักจัดตรงกัน
นอกจากคำศัพท์ ‘แม่’ ที่คล้ายกันแล้ว วันแม่ในหลายประเทศทั่วโลกก็มักจะจัดตรงกันในวันอาทิตย์ที่ 2 ในเดือนพฤษภาคม โดยความไม่บังเอิญเช่นนี้มีต้นกำเนิดมาจากสหรัฐอเมริกา ย้อนกลับไปช่วงต้นศตวรรษที่ 20 แอนนา จาร์วิส (Anna Jarvis) นักเขียนคำโฆษณาจากเวสต์เวอร์จิเนีย ได้เริ่มจัดงานวันแม่เพื่อรำลึกถึงแอนน์ (Ann) มารดาของเธอผู้อุทิศตนในการช่วยเหลือทหารและเหล่าแม่ ๆ ทั้งฝั่งเหนือและใต้ช่วงสงครามกลางเมือง (Civil War)
วันแม่ครั้งแรกเกิดขึ้นเมื่อวันที่ 10 พฤษภาคม ค.ศ. 1908 ที่โบสถ์ Andrews Methodist Episcopal Church ในเวสต์เวอร์จิเนีย โดยวันอาทิตย์สัปดาห์ที่ 2 ของเดือนพฤษภาคมนั้น ตรงกับวันที่แอนน์เสียชีวิตพอดี หลังจากนั้น จาร์วิสก็เริ่มรณรงค์ให้เกิดวันแม่ทั่วประเทศ
จนในปี 1914 ประธานาธิบดีวูดโรว์ วิลสัน (Woodrow Wilson) ได้ประกาศให้ทุกวันอาทิตย์สัปดาห์ที่ 2 ในเดือนพฤษภาคมเป็น ‘วันแม่แห่งชาติสหรัฐ’ อย่างไรก็ตาม ภายหลังจาร์วิสออกมาต่อต้านความเป็นพาณิชย์ (commercialization) ของวันแม่ เพราะแทนที่จะระลึกถึงแม่ผู้คอยเลี้ยงดู ผู้คนกลับฉกฉวยโอกาสขายสินค้าและดอกไม้ราคาแพงในวันแม่
ขณะที่วันแม่ในหลายประเทศจะจัดตรงกัน แต่ก็มีบางประเทศที่มีวันแม่เฉพาะเจาะจงเป็นของตัวเองตามตัวอย่างที่หยิบยกมาด้านล่างนี้ครับ
- ●อังกฤษ: วันแม่ตรงกับวันอาทิตย์สัปดาห์ที่ 4 ในเทศกาลมหาพรต (Lent)
- ●ฝรั่งเศส: วันแม่ตรงกับวันอาทิตย์สัปดาห์สุดท้ายในเดือนพฤษภาคม ถ้าเกิดตรงกับวันสมโภชพระจิตเจ้า (Pentecost) จะเปลี่ยนเป็นวันอาทิตย์สัปดาห์แรกของเดือนมิถุนายน
- ●กรีซ: วันแม่ตรงกับวันอาทิตย์สัปดาห์ที่ 2 ในเดือนพฤษภาคม
- ●สเปน: วันแม่ตรงกับวันอาทิตย์สัปดาห์แรกในเดือนพฤษภาคม
- ●โปรตุเกส: วันแม่ตรงกับวันอาทิตย์สัปดาห์แรกในเดือนพฤษภาคม
- ●โรมาเนีย: วันแม่ตรงกับวันอาทิตย์สัปดาห์แรกในเดือนพฤษภาคม
- ●นอร์เวย์: วันแม่ตรงกับวันอาทิตย์สัปดาห์แรกในเดือนกุมภาพันธ์
- ●ฟินแลนด์: วันแม่ตรงกับวันอาทิตย์สัปดาห์ที่ 2 ในเดือนพฤษภาคม
- ●เดนมาร์ก: วันแม่ตรงกับวันอาทิตย์สัปดาห์ที่ 2 ในเดือนพฤษภาคม
- ●อิตาลี: วันแม่ตรงกับวันอาทิตย์สัปดาห์ที่ 2 ในเดือนพฤษภาคม
- ●รัสเซีย: วันแม่ตรงกับวันอาทิตย์สัปดาห์สุดท้ายในเดือนพฤศจิกายน
- ●สหรัฐอาหรับเอมิเรตส์: วันแม่ตรงกับวันที่ 21 มีนาคม
- ●จีน: วันแม่ตรงกับวันอาทิตย์สัปดาห์ที่ 2 ในเดือนพฤษภาคม
- ●ญี่ปุ่น: วันแม่ตรงกับวันอาทิตย์สัปดาห์ที่ 2 ในเดือนพฤษภาคม
- ●เกาหลีใต้: วันแม่ตรงกับวันแม่ตรงกับวันที่ 8 พฤษภาคม
- ●มาเลเซีย: วันแม่ตรงกับวันอาทิตย์สัปดาห์ที่ 2 ในเดือนพฤษภาคม
- ●เวียดนาม: วันแม่ตรงกับวันอาทิตย์สัปดาห์ที่ 2 ในเดือนพฤษภาคม
- ●มองโกเลีย: วันแม่ตรงกับวันที่ 1 มิถุนายน
เรื่องน่ารู้ที่ 4: ความแตกต่างวัฒนธรรมของ ‘วันแม่’ ในแต่ละประเทศ
วันแม่ในแต่ละประเทศทั่วโลกมีวิธีการเฉลิมฉลองและการแสดงออกถึงความรักที่แตกต่างกันไปตามวัฒนธรรมและประเพณีท้องถิ่น เช่น ในอินเดียมีทั้งการเฉลิมฉลองแบบสากลและแบบดั้งเดิม แบบสากลจะคล้ายกับสหรัฐฯ มักมีการมอบของขวัญ จัดอาหาร และให้คุณแม่ได้พักผ่อน ส่วนแบบดั้งเดิมคือเทศกาล Durga Puja ซึ่งจัดขึ้นในเดือนกันยายนหรือตุลาคม เพื่อบูชาพระแม่ดุรกา (ทุรกา) ในฐานะแม่ผู้ให้กำเนิดและปกป้องคุ้มครอง ซึ่งเป็นช่วงเวลาแห่งการรวมญาติ ทำขนม และตกแต่งบ้านอย่างสวยงาม
ส่วนเอธิโอเปียมีวิธีการเฉลิมฉลองที่ไม่เหมือนใครผ่านเทศกาล Antrosht ซึ่งจัดขึ้นหลังสิ้นสุดฤดูฝน ครอบครัวจะมารวมตัวกันเพื่อทำอาหารพิเศษ ลูกสาวจะนำผักและชีส ส่วนลูกชายนำเนื้อสัตว์มารวมกันปรุงเป็นอาหาร จากนั้นจะมีการร้องเพลง เต้นรำ และเล่าเรื่องราวความเป็นมาของครอบครัว ขณะที่ในเม็กซิโกนั้น เมื่อวันแม่มาถึง บรรยากาศเต็มไปด้วยความรื่นเริง โดยมักเปิดเพลง “Las Mañanitas” ซึ่งเป็นเพลงอวยพรยอดนิยม โรงเรียนต่างๆ จัดกิจกรรมพิเศษ และครอบครัวก็จะทำอาหารประจำบ้านเพื่อร่วมรับประทานกัน
เวียดนามเฉลิมฉลองวันแม่ผ่านเทศกาล Vu Lan หรือ Ullambana ผู้คนจะติดดอกกุหลาบแดงบนเสื้อหากแม่ยังมีชีวิตอยู่ หรือดอกกุหลาบขาวหากแม่ล่วงลับไปแล้ว พิธีกรรมประกอบด้วยการทำบุญที่วัด ปล่อยโคมไฟลอยน้ำ และถวายอาหารเจแก่พระสงฆ์และสัตว์ต่างๆ และสุดท้ายแต่ไม่ท้ายสุด ในเนปาลมีการเฉลิมฉลองวันแม่ตามจันทรคติในเดือน Baisakh เรียกว่า “Mata Tirtha Aunsi” ผู้คนจะมอบของขวัญและไปยังบ่อน้ำศักดิ์สิทธิ์เพื่อรำลึกถึงแม่ โดยเชื่อกันว่าการทำเช่นนี้จะช่วยให้แม่ที่ล่วงลับไปแล้วได้บรรลุนิพพาน
เมื่อมองโดยรวมจะเห็นว่าทุกประเทศล้วนมีวิธีเฉลิมฉลองที่สะท้อนคุณค่าทางวัฒนธรรมของตน ไม่ว่าจะเป็นการให้ดอกไม้ การทำบุญ การทำอาหารร่วมกัน หรือการกลับบ้านไปเยี่ยมแม่ จุดร่วมที่เหมือนกันคือการแสดงความรัก ความกตัญญู และการให้ความสำคัญกับบทบาทของแม่ในครอบครัวและสังคม แม้รูปแบบจะแตกต่าง แต่หัวใจของวันแม่ยังคงเหมือนกันทั่วโลก คือการบอกให้แม่รู้ว่าเธอมีความหมายเพียงใดในชีวิตของลูก ๆ
ทั้งหมดนี้คือเกร็ดความรู้เกี่ยวกับคำว่า ‘แม่’ ในภาษาต่าง ๆ รวมถึงประวัติความเป็นมาคร่าว ๆ ของวันแม่ ไม่ใช่แค่คำศัพท์และวันแม่จะวิวัฒน์ไปตามกาลเวลา บทบาทและนิยาม ‘ความเป็นแม่’ ก็เปลี่ยนแปลงไปเช่นกัน ทุกวันนี้ ไม่ใช่เรื่องแปลกที่เราจะเห็นแม่เลี้ยงเดี่ยวหรือคู่แม่-แม่ในสังคม เช่นเดียวกับผู้ชายที่สามารถทำหน้าที่พ่อเลี้ยงเดี่ยวหรือเป็นพ่อร่วมกับผู้ชายอีกคน แต่ค่านิยมที่ไม่ควรเปลี่ยนไปก็คือ คนเป็นพ่อเป็นแม่ทุกคนต้องรัก ใส่ใจ และเข้าใจลูกหลานในสิ่งที่พวกเขาเป็นและอยากจะเป็นเมื่อเติบโตขึ้น
ติดตามบทความและเรื่องราวทันทุกกระแสที่ Thai PBS NOW: www.thaipbs.or.th/now
- 3
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
