พิธีกรรม "ลอยเรือ" ของชาวอูรักลาโว้ย เกาะหลีเป๊ะ : มิติทางสังคมและจิตวิญญาณ
ประเพณี "ลอยเรือ" (Pachuk) ของชาวอูรักลาโว้ย เกาะหลีเป๊ะ จัดเป็นพิธีกรรมที่ทรงความสำคัญสูงสุดในวิถีชีวิต โดยมีกำหนดจัดขึ้นปีละ 2 ครั้ง ตรงกับวันเพ็ญ 15 ค่ำ เดือน 6 และเดือน 11 ตามปฏิทินจันทรคติ พิธีกรรมนี้มิเพียงแต่สะท้อนถึงความเคารพต่อบรรพบุรุษเท่านั้น แต่ยังเป็นกลไกทางสังคม-จิตวิญญาณในการจัดการกับความทุกข์โศกและภัยพิบัติ โดยมี "เรือปาจั๊ก" ซึ่งสร้างจาก "ไม้ระกำ" วัสดุธรรมชาติ เป็นสัญลักษณ์แห่งการชำระล้างและการกลับคืนสู่แหล่งกำเนิด
พิธีลอยเรือแบ่งออกเป็น 2 วันหลัก โดยมี โต๊ะหมอ เป็นผู้นำทางจิตวิญญาณ
1. วันอารียาลาย (วันขึ้น 14 ค่ำ) วันนี้เป็นจุดเริ่มต้นของการเตรียมความพร้อมและการบูชาบรรพบุรุษ โดยชาวบ้านจะนำเครื่องสักการะ ไปยัง ศาลโต๊ะฆีรี บนเกาะหลีเป๊ะ เพื่อแสดงความเคารพและขอพรให้เกิดสิริมงคล
เครื่องสักการะประกอบด้วยข้าวเหนียวหวาน ข้าวเหนียวเหลือง ขนมหวาน และหมากพลู โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ข้าวตอกถูกใช้เป็นสัญลักษณ์ของความบริสุทธิ์และมีบทบาทสำคัญในการทำนายโชคชะตาผ่านการโยนเข้าหาเปลวเทียน กลิ่นกำยานที่ถูกเผาและเวียนรอบศาล 3 รอบ ถือเป็นการประกาศการเริ่มต้นพิธีและเป็นการเชิญวิญญาณให้มารับเครื่องบูชา ภายหลังพิธีมีการแบ่งปันอาหารศักดิ์สิทธิ์และจัดการแสดง รำมะนา รอบศาล เพื่อเสริมสร้างความสามัคคีและเฉลิมฉลอง
2. วันอารีปาจั๊ก (วันขึ้น 15 ค่ำ) วันนี้เป็นหัวใจของพิธีกรรม ซึ่งมุ่งเน้นที่การสร้างและปล่อย "เรือปาจั๊ก" ซึ่งเป็นเรือจำลองที่ใช้ในการนำพาเคราะห์ร้ายออกไป
การจัดเตรียมวัสดุและการแสดงเชิงสัญลักษณ์
การสร้างเรือปาจั๊กเป็นไปตามธรรมเนียมโบราณ โดยใช้ ไม้ระกำ และ ไม้ตีนเป็ด (ลูนัยห์) เป็นหลัก ไม้ระกำมีน้ำหนักเบาเหมาะแก่การลอยน้ำ ส่วนไม้ตีนเป็ดใช้ทำส่วนโครงสร้างสำคัญ เช่น กระดูกงูและกงเรือ
ในเช้าตรู่ของวันอารีปาจั๊ก ชายหญิงจะเดินทางไปยังเกาะอาดังเพื่อจัดหาไม้ระกำ ซึ่งเป็นช่วงที่มีกิจกรรมเชิงสัญลักษณ์โดดเด่น คือ การแสดงออกในรูปแบบ "คนป่า" โดยชาวบ้านบางส่วนจะทาสีดำบนใบหน้า และสวมใส่เครื่องแต่งกายที่ทำจากใบไม้และดอกไม้แทนเสื้อผ้าปกติ การแสดงออกนี้อาจเป็นสัญลักษณ์ของการกลับสู่ธรรมชาติหรือการแสดงถึงพลังจากโลกภายนอก
เมื่อไม้ระกำมาถึงเกาะหลีเป๊ะ จะมีการแห่ไม้โดยการเต้นรำและร้องเพลงรอบเวที 3 รอบ ก่อนที่โต๊ะหมอจะเริ่มพิธีการสร้างเรือ
ลักษณะทางสถาปัตยกรรมของเรือปาจั๊ก
"เรือปาจั๊ก" มีความยาวประมาณ 2.5 เมตร กว้างประมาณ 1 เมตร สร้างโดยช่างผู้ชำนาญการ โดยมีรายละเอียดเชิงสัญลักษณ์ที่สำคัญดังนี้
โครงสร้างหลัก (กระดูกงูและกงเรือ) ทำจากไม้ตีนเป็ด ส่วนอื่นๆ เช่น พื้นเรือ กาบเรือ และลวดลายตกแต่งทำจากไม้ระกำ
ห้องจำลอง มี 3 ห้อง ได้แก่ ห้องลูกเรือ (ส่วนหน้า), ห้องครัว (ส่วนกลาง), และห้องกัปตัน (ส่วนท้าย, แกะสลักจากไม้ตีนเป็ด) ซึ่งสะท้อนถึงวิถีชีวิตในการเดินทาง และเป็นที่เชื่อกันว่าจะสามารถนำวิญญาณบรรพบุรุษกลับสู่ถิ่นกำเนิด "ฆูนุงฌึรัย"
สัญลักษณ์และเครื่องประดับ
- หัวเรือ มีรูปแกะสลักผู้ชายถือหอกแทง เต่าทะเล (หรือนก) ซึ่งเป็นรูปปั้นศักดิ์สิทธิ์ที่ชาวอูรักลาโว้ยนับถือ สื่อถึงการขอขมาสัตว์ที่ได้บริโภคไป และการส่งคืนสัตว์เหล่านั้นกลับไปยังเจ้าของดั้งเดิม
- ตุ๊กตาไม้แกะสลัก เป็นตุ๊กตาไม้ขนาดเล็กเป็นตัวแทนนำเคราะห์ร้ายออกไป ส่วนตุ๊กตาขนาดใหญ่คือตัวแทนของกัปตันเรือ
- อุปกรณ์ มีเสาใบ 2 เสา (ใบเรือทำจากผ้าดิบสีขาว), หอก (ข้างขวา), ฉมวก (ข้างซ้าย), หางเสือ, ไม้พายจำลอง 7 อันต่อข้าง และธง
- ลวดลาย ลายแกะสลักที่ใช้ตกแต่ง ได้แก่ ลายบูงาจาบัก ลายฟันปลา ลายฟันเลื่อย (บูงาฮีริ) และลายงู
พิธีการนำเคราะห์และส่งเรือออกทะเล
ในตอนค่ำของวันอารีปาจั๊ก โต๊ะหมอจะทำพิธีเชิญเจ้าเกาะและสิ่งชั่วร้ายลงเรือ โดยใช้การสวดมนต์ (ภาษาอาหรับและมลายู) และการโรยกำยานเผาเพื่อประกอบพิธี ชาวบ้านจะนำ เล็บและผม รวมถึง ข้าวตอก มาลูบตามร่างกายแล้วโยนลงเรือ เพื่อเป็นสัญลักษณ์ของการปลดเปลื้องเคราะห์ร้ายและสิ่งอัปมงคลออกจากตัวและชุมชน
ในเช้ามืดของวันถัดมา (หลังวันเพ็ญ) โต๊ะหมอจะทำพิธีลอยเรือและสวดมนต์เพื่อนำพาเคราะห์ร้ายออกไป พร้อมทั้งนำวิญญาณบรรพบุรุษกลับสู่ "ฆูนุงฌึรัย" เรือปาจั๊กจะถูกแบกขึ้นเรือหางยาวออกไปปล่อยในระยะห่างประมาณ 1 กิโลเมตรจากฝั่ง โดยมีข้อห้ามไม่ให้ชาวบ้านหันหลังกลับมามองเรืออีกครั้ง เพื่อให้มั่นใจว่าเคราะห์ร้ายทั้งหมดได้ลอยออกไปจากเกาะแล้ว
พิธีเสริม ไม้กันภัยและการป้องกันภัยพิบัติ
ในเช้าวันเดียวกันกับการลอยเรือ จะมีการจัดทำ ไม้กันภัย ซึ่งเป็นไม้ไขว้ลักษณะคล้ายไม้กางเขนขนาดใหญ่ 7 อัน (แทนวันทั้ง 7 วัน) ทำจากไม้ที่ปอกเปลือกแล้ว ประดับด้วยใบกะพ้อและดอกไม้
ไม้กันภัยนี้มีจุดประสงค์เพื่อ ปัดเป่าโชคร้าย โรคภัยไข้เจ็บ และวิญญาณชั่วร้าย ที่อาจกลับมาจากเรือปาจั๊กไม่ให้เข้ามาสู่ชุมชน โดยจะมีการแห่ขบวนดนตรีรองเง็งไปปักไม้กันภัยเรียงเป็นแถวบนพื้นทราย
ในตอนเย็น จะมีการทำ น้ำมนต์ ใต้ไม้กันภัย โดยโต๊ะหมอจะทำนายโชคชะตาจากรูปทรงของขี้ผึ้งหยดเทียนในน้ำมนต์ และใช้สวดคาถาเผากำยาน พอฟ้าสางชาวบ้านจะนำน้ำมนต์นี้ไปล้างหน้า อาบน้ำให้เด็ก และประพรมบริเวณบ้านเพื่อความเป็นสิริมงคล นอกจากนี้ยังมีการโปรยข้าวปนขมิ้นรอบบ้านเพื่อป้องกันสิ่งชั่วร้าย
หากพิธีลอยเรือครั้งใดไม่สำเร็จลุล่วงด้วยดีและเกิดภัยพิบัติ ชาวอูรักลาโว้ยเชื่อว่าจะต้องมีการจัด พิธีตูละบาลา เพื่อแก้ไขอาเพศที่เกิดขึ้น
ขอบคุณข้อมูล : คุณแสงโสม หาญทะเล
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
