🏥 ห้อง ICU ออกแบบยังไงให้ “ช่วยชีวิต” ได้จริง ไม่ใช่แค่ห้องที่เต็มไปด้วยเครื่องมือแพทย์
เวลาเรานึกถึง ICU (Intensive Care Unit) หลายคนเห็นเป็นแค่ห้องที่มีเครื่องช่วยหายใจ สายระโยงระยาง และเสียงเครื่องมอนิเตอร์ดัง “ปี๊บ ปี๊บ” ตลอดเวลา
แต่ในมุมมองของวิศวกรชีวการแพทย์ แพทย์ และสถาปนิกโรงพยาบาล ICU คือ “ระบบช่วยชีวิตที่ถูกออกแบบทั้งห้อง” ไม่ใช่แค่เอาเตียงกับเครื่องมือไปวางๆ
บทความนี้จะชวนมาดูว่า
ถ้าเราจะออกแบบ ICU ให้ดีจริง ๆ ต้องคิดเรื่องอะไรบ้าง?
พื้นที่ต่อเตียงควรเท่าไหร่?
ระบบอากาศ ไฟฟ้า วัสดุ ควรหน้าตาเป็นอย่างไร?
และผมจะอธิบายคำศัพท์เฉพาะไปด้วย เช่น ACH, HEPA, Negative Pressure, Medical Gas, Critical Branch แบบคนอ่านที่ไม่ได้จบวิศวะก็เข้าใจได้ครับ 😊
1️⃣ ทำไม “การออกแบบห้อง ICU” ถึงสำคัญกว่าที่คิด?
ในแง่ระบบโรงพยาบาล ICU คือพื้นที่ที่มี…
• ผู้ป่วยอาการหนักที่สุด
• เครื่องมือแพทย์ที่ critical ที่สุด
• ความเสี่ยงต่อการติดเชื้อสูงที่สุด
• การตัดสินใจของทีมแพทย์–พยาบาลแบบวินาทีต่อวินาที
เพราะฉะนั้น “การออกแบบห้อง” มีผลโดยตรงต่อ…
• ✅ ความปลอดภัยของผู้ป่วย (Patient Safety)
• ✅ ความเสี่ยงของการติดเชื้อ
• ✅ ประสิทธิภาพการทำงานของพยาบาลและแพทย์
• ✅ ความเร็วในการตอบสนองเวลาเกิดเหตุฉุกเฉิน (Code Blue)
พูดตรง ๆ คือ
ออกแบบห้อง ICU ดี = ลดโอกาสคนไข้เสียชีวิตจากความล่าช้าและ Human Error
ออกแบบห้อง ICU แย่ = เตียงเยอะ แต่ช่วยชีวิตได้ไม่เต็มที่
⸻
2️⃣ หลักคิดใหญ่ของการออกแบบ ICU
ก่อนลงดีเทล ลองดู “สามแกนหลัก” ของการออกแบบ ICU แบบมืออาชีพ
💡 2.1 การมองเห็นผู้ป่วยตลอดเวลา (Patient Visibility)
เป้าหมาย: พยาบาลสามารถ “เห็น” และ “เข้าถึง” ผู้ป่วยทุกเตียงได้เร็วที่สุด
• ใช้ผังแบบ เปิด (Open Layout) หรือผสมกับห้อแยกที่ใช้ กระจกใส
• ใช้ Central Monitoring คือระบบมอนิเตอร์รวมที่ nurse station เห็นสัญญาณชีพทุกเตียง
• หลีกเลี่ยงมุมอับ (Blind Spot) ที่ทำให้มีเตียงที่ถูกลืมอยู่ในมุมห้อง
เพราะใน ICU “ไม่เห็น = ช่วยไม่ทัน”
⸻
🦠 2.2 การควบคุมการติดเชื้อ (Infection Control)
ICU คือ “แหล่งรวมเชื้อดื้อยา” ระดับท็อปของโรงพยาบาล
ถ้าระบบอากาศ และ workflow สกปรก → infection rate พุ่ง
คำศัพท์เฉพาะนิดหนึ่ง:
• Negative Pressure Room (ห้องความดันลบ)
คือห้องที่ความดันอากาศข้างใน < ข้างนอก ทำให้ลมไหลเข้า แต่ไม่ไหลออก
👉 ใช้กับผู้ป่วยโรคแพร่เชื้อทางอากาศ เช่น TB, COVID, Flu รุนแรง
• ACH (Air Changes per Hour)
คือจำนวนครั้งที่ระบบปรับอากาศเปลี่ยนอากาศภายในห้องต่อชั่วโมง
ใน ICU โดยทั่วไปจะใช้ระดับ ≥ 6 ACH (อากาศถูกถ่ายเทอย่างน้อย 12 รอบ/ชั่วโมง)
• HEPA Filter (High-Efficiency Particulate Air)
ฟิลเตอร์กรองอนุภาคฝุ่นและเชื้อโรคขนาดเล็กมาก (≥ 99.97% ที่ 0.3 µm)
ทั้งหมดนี้ถูกใช้ร่วมกันเพื่อ
ลดเชื้อในอากาศ และป้องกันการแพร่เชื้อไปยังบุคลากรและผู้ป่วยเตียงอื่น
⸻
👣 2.3 Workflow ที่ลดความวุ่นวายและความล้า
ICU ที่ดีต้องช่วยให้พยาบาลเดินน้อยลง แต่ทำงานได้มากขึ้น
• ตำแหน่ง Nurse Station ควรวางไว้กลางโซนผู้ป่วย หรือในมุมที่มองเห็นได้หลายเตียง
• Crash Cart, Defibrillator, อุปกรณ์ฉุกเฉิน ต้องหยิบใช้ได้ภายในไม่กี่วินาที
• มีห้องเก็บอุปกรณ์ (Equipment Room) จริงจัง ไม่ใช่ให้เอา ventilator, pump ไปจอดตามโถง
ห้อง ICU ที่ดี คือห้องที่ “ช่วยทีมทำงาน” ไม่ใช่ “เพิ่มงานให้ทีม”
⸻
3️⃣ ผังพื้นที่ ICU: แบ่งโซนยังไงให้ไม่มั่ว?
ลองมอง ICU เป็นเมืองเล็ก ๆ เมืองหนึ่ง ที่ต้องมีโซนต่าง ๆ ทำงานสัมพันธ์กัน
โดยปกติแล้ว ICU จะแบ่งออกเป็น 4 โซนหลัก
⸻
🛏 3.1 โซนผู้ป่วย (Patient Care Zone)
คือบริเวณรอบเตียงที่ทุกอย่างเกิดขึ้น ทั้งการรักษา การทำหัตถการ และการเฝ้าระวัง
มาตรฐานพื้นที่ต่อเตียง (แล้วแต่ guideline แต่ค่อนข้างใกล้กัน):
ประมาณ 15–20 ตารางเมตร / เตียง
เพื่อรองรับ:
• เตียงผู้ป่วย + ventilator + infusion/syringe pumps 8–12 ตัว
• เครื่องเฝ้าระวังสัญญาณชีพ (Monitor)
• Staff 2–3 คนที่ต้องทำงานพร้อมกันข้างเตียง (เช่น ตอน CPR)
จุดสำคัญที่ต้องคิดตั้งแต่แบบ:
• ระยะว่างรอบเตียงอย่างน้อย ~1.5 เมตร เพื่อให้เข็นเครื่องและทำ CPR ได้
• ทางเดินกว้างพอให้เตียงสวนกันได้
• ไม่วางเสาน้ำเกลือหรือปั๊มในตำแหน่งขวางหัวเตียงตอนแพทย์เข้าทำ airway
⸻
🧪 3.2 โซนสนับสนุนทางคลินิก (Clinical Support Zone)
พื้นที่เบื้องหลังที่สำคัญมาก แต่คนไข้มักไม่เห็น เช่น
• ห้องเตรียมยา (Medication Room)
• ห้องเก็บของสะอาด (Clean Utility)
• ห้องเก็บของสกปรก / ซักล้าง (Soiled/Dirty Utility)
• ห้องเก็บอุปกรณ์ (Equipment Storage)
ถ้าพื้นที่พวกนี้เล็กเกิน → Ventilator, Pump, เครื่องดูดเสมหะ, เตียงสำรอง จะไปจอดเกะกะตามโถง
ซึ่งจะทำให้:
• เดินสะดุด / ล้ม
• การทำความสะอาดพื้นทำได้ไม่ทั่ว
• เพิ่มฝุ่นและเชื้อ → เสี่ยง infection
⸻
👩⚕️ 3.3 โซนบุคลากร (Staff Zone)
• Nurse Station – จุดสั่งการหลักที่เห็นทั้งห้อง / มีจอมอนิเตอร์รวม
• ห้องประชุมย่อย / handover (สำหรับแพทย์–พยาบาลเปลี่ยนเวร)
• ห้องพักเวร on-call
ICU ที่ออกแบบแบบ “เน้นเตียงเยอะ แต่ nurse station เล็กมาก มองไม่เห็นเตียง”
= การตัดสินใจออกแบบที่เอามุมมองการบริหารเตียง นำหน้า Patient Safety
⸻
👨👩👧 3.4 โซนครอบครัว (Family Zone)
แม้หลายโรงพยาบาลในไทยจะยังจัดไม่ดีนัก แต่โซนนี้ช่วยลดปัญหาได้มาก เช่น
• ความเครียดและความกังวลของญาติ
• ความตึงเครียดระหว่างญาติกับทีมรักษา
• ใช้เป็นที่อธิบายอาการ พูดคุยเรื่อง critical decision
ICU ที่เคารพทั้งผู้ป่วยและครอบครัว จะมีพื้นที่ให้เขาตั้งหลักทางใจด้วย ไม่ใช่แค่ให้ยืนรอหน้าประตู
4️⃣ ระบบเบื้องหลังที่คนไม่ค่อยเห็น แต่โคตรสำคัญ
ICU ที่ดี ไม่ได้จบแค่เรื่องผังและการจัดเตียง
ของโหดจริง ๆ อยู่ใน “ระบบวิศวกรรม”
⸻
⚡ 4.1 ระบบไฟฟ้า (Electrical System)
ในมาตรฐานอย่าง NFPA 99 จะมอง ICU เป็น Critical Care Area
เพราะถ้าไฟดับ = เครื่องช่วยชีวิตดับ
หลักๆ ที่ต้องมี:
• ระบบไฟฟ้าสำหรับ Life Support แยกวงจร (เรียกว่า Critical Branch)
• สำรองไฟด้วย UPS + Generator
• จำนวนปลั๊กไฟต่อเตียงอย่างน้อย 12–16 จุด หรือมากกว่านั้น
• ระบบ Grounding (สายดิน) ที่เหมาะกับ Medical Location – ลดไฟรั่ว/ไฟดูด
ถ้าออกแบบไม่ดี → เต็มไปด้วยปลั๊กสามตา ปลั๊กพ่วง สายไฟพันกัน
= ความเสี่ยงไฟไหม้ + ช็อต + อุปกรณ์ดับกลางคัน
⸻
🌬 4.2 ระบบอากาศและการระบายอากาศ (HVAC)
คำศัพท์เฉพาะ:
• HVAC (Heating, Ventilation, and Air Conditioning)
ระบบควบคุมอุณหภูมิและการหมุนเวียนอากาศในอาคาร
• Air Change per Hour (ACH)
จำนวนครั้งที่อากาศในห้องถูกเปลี่ยนใน 1 ชั่วโมง
• Positive Pressure
ห้องความดันบวก – อากาศจากในห้องดันออกไปข้างนอก เช่น ห้องผ่าตัด
• Negative Pressure
ห้องความดันลบ – อากาศจากข้างนอกไหลเข้า แต่ไม่ให้ไหลออก เพื่อดักเชื้อไว้ในห้อง
ใน ICU โดยเฉพาะห้องแยกเชื้อ (Isolation ICU) ต้องออกแบบให้:
• มี ACH สูงพอ (≥ 12 ACH เป็นค่าที่มักใช้อ้างอิงกัน)
• ใช้ HEPA filter ในจุดที่เหมาะสม
• แยกโซนความดันให้ถูก – เช่น
• ห้องผู้ป่วยโรคติดเชื้อ → Negative Pressure
• ICU ทั่วไป (ไม่ใช่ isolation) → Positive / Neutral แต่ควบคุมดี
⸻
🧱 4.3 วัสดุพื้น–ผนัง–ฝ้า (Finishing Materials)
ICU ไม่ได้เหมือนห้องนอนบ้านเรา วัสดุมีผลต่อ Infection Control อย่างชัดเจน
วัสดุที่ควรใช้:
• ผิว เรียบ ไม่มีรูพรุน (Non-porous)
• ไม่มีร่องต่อเยอะ (seamless) เพื่อไม่ให้คราบและเชื้อไปสะสม
• ทนสารทำความสะอาดและน้ำยาฆ่าเชื้อ เช่น chlorine, alcohol, quats
วัสดุที่ควรหลีกเลี่ยง:
• พื้นที่มีรอยต่อเยอะ ทำความสะอาดยาก
• วอลล์เปเปอร์แบบซับน้ำ / ผิวหยาบ
• ซิลิโคนที่เสื่อมแล้วหลุด → กลายเป็นแหล่งสะสมเชื้อ
⸻
🌐 4.4 ระบบ IT และ Monitoring
สำหรับ ICU สมัยใหม่ สิ่งที่สำคัญมากคือ
• Central Monitoring System ที่แสดง vital sign ทุกเตียงที่ nurse station
• ระบบส่งข้อมูลไปยังระบบโรงพยาบาล (HIS/LIS)
• Network redundancy – ไม่ใช่พึ่ง Wi-Fi อย่างเดียวแล้วหวังว่าทุกอย่างจะนิ่ง
• Data security – เพราะข้อมูลคนไข้เป็นข้อมูลอ่อนไหว
⸻
5️⃣ อุปกรณ์สำคัญใน ICU (มากกว่าแค่ Ventilator)
ลองมองหนึ่งเตียง ICU แบบ “เต็มระบบ” จะพบว่าอุปกรณ์รอบตัวมีหลายชั้นมาก
❤️ Life Support & Critical Equipment
• Ventilator (เครื่องช่วยหายใจ) – บางที่ต้องมีสำรอง 1 เครื่อง/ICU
• High Flow Nasal Cannula (HFNC) – สำหรับผู้ป่วยที่ยังหายใจเองแต่ต้องการแรงดันและออกซิเจนสูง
• Infusion Pump และ Syringe Pump หลายตัวต่อเตียง (ให้ยา/สารน้ำต่อเนื่อง)
• CRRT (Continuous Renal Replacement Therapy) – สำหรับผู้ป่วยไตวายวิกฤตในบางแห่ง
📊 Monitoring & Diagnosis
• Bedside monitor – วัด ECG, SPO₂, NIBP/IBP, Temp, Respiratory Rate
• Central monitor – รวมข้อมูลทุกเตียงให้เห็นที่ nurse station
• Ultrasound bedside – ใช้ดูปอด หัวใจ ช่องท้อง แบบ point-of-care
🚨 Emergency Equipment
• Defibrillator
• Crash cart (ตู้ใส่ยาและอุปกรณ์ฉุกเฉินเวลามี Code Blue)
• Difficult airway cart (รวมอุปกรณ์ใส่ท่อช่วยหายใจในเคสยาก)
💡สรุป: ICU ที่ดี คือ “การออกแบบระบบช่วยชีวิตทั้งห้อง”
ถ้าให้สรุปสั้น ๆ เป็นภาพจำ:
ห้อง ICU ที่ดี = ผังดี + ระบบอากาศดี + ระบบไฟฟ้าปลอดภัย + วัสดุทำความสะอาดง่าย + มองเห็นผู้ป่วยทุกเตียง + workflow ไหลลื่น
ไม่ใช่แค่มี ventilator เยอะ
ไม่ใช่แค่เตียงแพง
ไม่ใช่แค่ผนังสวย
แต่คือการเอา มาตรฐานสากล + บริบทโรงพยาบาลจริง + วิศวกรรม + แพทย์ + พยาบาล
มาคุยกันตั้งแต่ “ก่อนก่อสร้าง”
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
