🌊 EP6 — คลองระบายบางบาล–บางไทร (ใหม่): โครงสร้างเพิ่ม “ความสามารถระบาย” ของลุ่มเจ้าพระยาตอนล่าง
ระบบทุ่งบางบาล–บางไทรใน EP5 ทำหน้าที่ “หน่วงน้ำ” และ “เลื่อนเวลา”
แต่ไม่สามารถเพิ่มความสามารถระบาย (Qmax) ของเจ้าพระยาตอนล่างได้
เพราะปลายน้ำติดคอขวดปทุม–นนทบุรี–กรุงเทพฯ
ด้วยเหตุนี้ จึงเกิดความจำเป็นต้องมี คลองระบายบางบาล–บางไทร (ใหม่)
ซึ่งเป็นโครงสร้างขนาดใหญ่ของกรมชลประทาน เพื่อ “เพิ่มช่องทางระบายจริง” ของฝั่งตะวันตกเจ้าพระยา
นี่คือจุดเปลี่ยนเชิงระบบของพื้นที่อยุธยา–ปทุมธานี–นนทบุรีในรอบหลายสิบปี
🔎 1. ตำแหน่งและแนวคลอง (Overview of Alignment)
คลองระบายใหม่นี้จัดวางอยู่ในพื้นที่
อำเภอบางบาล
อำเภอบางไทร
พาดลงสู่เจ้าพระยาใกล้แนวแม่น้ำตอนล่าง
เป็นคลองขนาดใหญ่ (Major Drainage Canal)
ที่ออกแบบมาเพื่อรับน้ำจากทุ่งและพื้นที่ต้นน้ำฝั่งตะวันตก แล้ว “ผันลงใต้โดยตรง”
โดยไม่ให้ไหลผ่าน choke point เดิมของเกาะเมืองอยุธยาและโค้งบางปะอิน–บางไทร
กล่าวคือ:
เป็นเส้นทางน้ำใหม่ที่หลีกเลี่ยงตำแหน่งคอขวดเดิมบางส่วน
🔎 2. บทบาทหลักของคลองระบายใหม่
(1) เพิ่มความสามารถระบาย (Qmax) จริงของระบบ
ทุ่ง = หน่วง
คลองใหม่ = ระบาย
คลองระบายใหม่คือโครงสร้างที่เพิ่มปริมาตรการระบายออกสู่เจ้าพระยาตอนล่างอย่างแท้จริง
เทียบได้กับ “ท่ออีกหนึ่งเส้น” ที่ช่วยแบ่งน้ำจากเส้นหลัก
นี่คือสิ่งที่ระบบเดิมทำไม่ได้
(2) ทำหน้าที่เป็น “เส้นลัดน้ำ” (Bypass Canal)
คลองระบายใหม่ช่วยเลี่ยงบริเวณที่น้ำไหลช้า เช่น
โค้งบางปะอิน
โค้งบางไทร
พื้นที่ชุมชนอยุธยาฝั่งตะวันตก
โดยรับน้ำจากทุ่งตอนบน–ตอนกลาง แล้วส่งต่อไปยัง
“จุดลงเจ้าพระยาที่มีความสามารถระบายสูงกว่า”
ดังนั้นจึงลดภาระน้ำที่จะไหลเข้าพื้นที่เสี่ยงของอยุธยาโดยตรง
(3) ทำงานคู่กับทุ่งบางบาล–บางไทร (Integrated System)
ระบบจริงคือ:
ทุ่งบางบาล–บางไทร = หน่วง + เลื่อนเวลา
คลองใหม่ = ส่งออก + เร่งระบาย
สองอย่างรวมกันทำให้สามารถ
ตัด peak จากเหนือ
หน่วงน้ำที่เข้ามา
แล้ว “รีบคายออก” เมื่อปลายน้ำมีจังหวะ
นี่คือการแปลงทุ่งจาก “ที่ระบายน้ำช้า” → “ระบบควบคุมเวลา + เร่งระบาย” แบบ smart management
(4) ลดแรงดันไฮดรอลิกที่ตัวเมืองอยุธยา
คลองระบายใหม่ลดน้ำที่จะไหลเข้าสู่ 3 จุดวิกฤต:
โค้งบางไทร
โค้งบางปะอิน
แนวลำน้ำด้านตะวันตกเกาะเมืองอยุธยา
ช่วยแก้ปัญหาน้ำดันสูงที่กระทบ
โบราณสถาน
ชุมชนเมือง
คูเมือง–คูน้ำ
คลองสาขา
ได้อย่างมาก
(5) ลดความเสี่ยงจาก “สามยอดน้ำชนกัน” (Multi-Peak Flood)
คลองระบายใหม่ช่วยแยกน้ำเหนือ–น้ำฝนภาคกลาง–น้ำจากทุ่ง
ไม่ให้มาชนกันที่คอขวดปลายน้ำพร้อมกัน
ผลคือ
แม้ปีนั้นจะเจอภาพ
น้ำเหนือสูง
ฝนภาคกลางตกซ้ำ
น้ำทะเลหนุนยาว
ความเสี่ยงจะลดลงอย่างมีนัยสำคัญ
🔎 3. ข้อดีเชิงระบบ (System-wide Benefits)
คลองระบายใหม่ทำให้เกิดผลดี 4 ชั้น:
✔ ชั้นที่ 1 — ลดน้ำเข้าตัวเมืองอยุธยา
ลดระดับน้ำหน้าเกาะเมืองได้จริงในหลายสถานการณ์
✔ ชั้นที่ 2 — เร่งการคายน้ำจากทุ่ง
ลดเวลาขังในทุ่งบางบาล–บางไทร
ลดผลกระทบต่อชาวบ้าน
ลดเวลาฟื้นฟู
✔ ชั้นที่ 3 — ช่วยให้ฝั่งตะวันตกของเจ้าพระยา “หายใจได้”
พื้นที่ผักไห่–บางซ้าย–เสนา–บางบาล มีตัวเลือกระบายเพิ่มขึ้น
✔ ชั้นที่ 4 — ลดแรงกดดันต่อคอขวดปลายน้ำ
แม้คอขวดปทุม–นนท์–กรุงเทพฯ จะยังอยู่
แต่ปริมาณน้ำที่ถูกส่งเข้า choke zone จะลดลง
ทำให้ backwater effect เบาลง
🔎 4. โครงสร้างนี้แก้ปัญหาอะไรที่ระบบเดิมแก้ไม่ได้?
🚫 ระบบเดิมแก้ได้เฉพาะ
หน่วงน้ำ
กระจายเวลา
ตัด peak เฉพาะต้นน้ำ
✅ ระบบใหม่แก้ได้เพิ่ม
เพิ่ม Qmax
แยกเส้นทางน้ำ
เร่งคายน้ำออกก่อนคอขวดจริง
ป้องกันอยุธยาแบบ active ไม่ใช่ passive
นี่คือข้อแตกต่างใหญ่ที่สุดของ EP5 → EP6
🔎 5. ทำไมคลองระบายนี้สำคัญเป็นพิเศษในยุค Climate Shift?
เพราะปัจจุบันเราเผชิญกับ
ฝนฤดูมรสุมที่รุนแรงกว่าเดิม
น้ำเหนือมาเร็วกว่าเดิม
น้ำทะเลหนุนสูงกว่าในอดีต
และ multi-peak flood บ่อยขึ้น
ระบบแบบ “ทุ่งอย่างเดียว” ไม่เพียงพออีกต่อไป
ต้องมี “ทุ่ง + คลองระบาย” แบบบูรณาการ
คลองระบายบางบาล–บางไทร (ใหม่) คือคำตอบของยุคนี้
⭐ สรุป EP6
คลองระบายบางบาล–บางไทร (ใหม่) = การเพิ่มความสามารถระบายจริงของลุ่มเจ้าพระยา
เป็นเส้นลัดน้ำที่หลีกเลี่ยง choke point อยุธยา–บางไทร–บางปะอิน
ทำงานร่วมกับทุ่งบางบาล–บางไทรแบบหน่วง–ระบาย
ลด peak upstream, ลดแรงดันปลายน้ำ, ลดเวลาขังทุ่ง
ช่วยระบบในปีน้ำมาก–ฝนซ้ำ–ทะเลหนุน
เป็นโครงสร้างสำคัญที่สุดของระบบน้ำตอนล่างในรอบหลายทศวรรษ
ดูเพิ่มเติมในซีรีส์
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
