Baclofen คือยาอะไร?
“ยาคลายกล้ามเนื้อที่หมอมักสั่ง…ควรรู้อะไรก่อนเริ่มกิน”
1. Baclofen คือยาอะไร
Baclofen เป็นยาคลายกล้ามเนื้อที่ออกฤทธิ์ที่ระบบประสาทส่วนกลาง (centrally acting skeletal muscle relaxant) มีฤทธิ์กระตุ้นตัวรับ GABA B ที่ระดับไขสันหลังและสมอง ช่วยยับยั้งการส่งสัญญาณประสาทที่กระตุ้นให้กล้ามเนื้อหดตัว ส่งผลให้ลดอาการเกร็ง ตึง หรือแข็งของกล้ามเนื้อ (spasticity) ซึ่งมักพบในผู้ป่วยโรคทางระบบประสาทบางชนิด เช่น ภาวะไขสันหลังบาดเจ็บ หรือโรคปลอกประสาทเสื่อมแข็ง
ในเวชปฏิบัติทั่วไป Baclofen มักใช้ในรูปแบบ ยาเม็ดรับประทาน ขนาด 5, 10 หรือ 20 มิลลิกรัม และ น้ำเชื่อมรับประทาน ส่วนรูปแบบยาฉีดเข้าช่องไขสันหลัง (intrathecal baclofen pump) จะใช้ในกรณีเฉพาะทางที่มีข้อบ่งใช้เฉพาะ และมักจำกัดอยู่ในสถานพยาบาลระดับตติยภูมิหรือสูงกว่า
2. ข้อบ่งใช้หลักของ Baclofen (แพทย์มักสั่งใช้ในกรณีใด?)
2.1 ข้อบ่งใช้ที่ได้รับการยอมรับโดยทั่วไป
Baclofen ใช้เพื่อบรรเทาอาการเกร็งของกล้ามเนื้อ (spasticity) ที่สัมพันธ์กับความผิดปกติของระบบประสาทส่วนกลาง โดยข้อบ่งใช้ที่แพทย์มักสั่ง ได้แก่:
* โรคปลอกประสาทเสื่อมแข็ง (Multiple sclerosis, MS)
* การบาดเจ็บหรือโรคของไขสันหลัง
เช่น ภาวะกล้ามเนื้อเกร็งร่วมกับอาการปวด การกระตุกของกล้ามเนื้อ หรือ clonus
การใช้ Baclofen ในผู้ป่วยกลุ่มนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ:
* ลดอาการเกร็งหรือตึงแข็งของกล้ามเนื้อ
* ลดอาการปวดจากกล้ามเนื้อเกร็ง
* เพิ่มความสามารถในการเคลื่อนไหวและส่งเสริมการทำกายภาพบำบัดได้มีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น
อย่างไรก็ตาม Baclofen ไม่แนะนำให้ใช้ สำหรับอาการตะคริว หรืออาการปวดกล้ามเนื้อทั่วไปที่เกิดจากการใช้งานมากเกินไป หรือจากโรคข้ออักเสบ เช่น ภาวะกล้ามเนื้ออักเสบจากการทำงานหนักหรือโรคข้อรูมาทอยด์ เนื่องจากไม่ใช่ข้อบ่งใช้หลักตามที่ระบุไว้ในเอกสารกำกับยา
2.2 การใช้ในข้อบ่งใช้ “off-label” (ต้องอยู่ภายใต้ดุลยพินิจของแพทย์)
มีรายงานการใช้ Baclofen ในข้อบ่งใช้อื่นนอกเหนือจากที่ระบุไว้ในเอกสารกำกับยา เช่น ภาวะกล้ามเนื้อเกร็งจากโรคทางไขสันหลังอื่น ๆ หรือภาวะเฉพาะทางบางชนิด การใช้ในลักษณะนี้ถือเป็น off-label ซึ่งจำเป็นต้องอยู่ภายใต้การพิจารณาและการดูแลของแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเท่านั้น
3. ขนาดยาของ Baclofen ที่ใช้โดยทั่วไป (เฉพาะยาเม็ดรับประทาน)
3.1 ผู้ใหญ่และเด็กอายุ 12 ปีขึ้นไป
ขนาดเริ่มต้น (initial dose):
โดยทั่วไปเริ่มที่ 5 มิลลิกรัม วันละ 3 ครั้ง (รวม 15 มิลลิกรัม/วัน)
การปรับขนาดยา (titration):
หากควบคุมอาการได้ไม่ดีและผู้ป่วยทนต่อยาได้ แพทย์อาจพิจารณา เพิ่มครั้งละ 5 มิลลิกรัมต่อมื้อ ทุก ๆ 3 วัน จนถึงระดับที่ให้ผลทางคลินิกดีโดยไม่มีอาการไม่พึงประสงค์ที่รบกวนการใช้ชีวิต
ขนาดรักษาทั่วไป (maintenance dose):
โดยมากอยู่ที่ 40–80 มิลลิกรัม/วัน แบ่งรับประทานเป็น 3–4 ครั้งต่อวัน
ขนาดสูงสุดที่แนะนำ (maximum dose):
ไม่เกิน 80 มิลลิกรัม/วัน เช่น 20 มิลลิกรัม วันละ 4 ครั้ง
> หมายเหตุ: แพทย์มักเริ่มด้วยขนาดต่ำและไต่ระดับอย่างช้า ๆ เพื่อป้องกันอาการง่วง ซึม หรือเวียนศีรษะ รวมถึงลดความเสี่ยงของผลข้างเคียงทางระบบประสาท
3.2 เด็กอายุต่ำกว่า 12 ปี
ข้อมูลด้านความปลอดภัยและประสิทธิผลของ Baclofen ชนิดเม็ดในเด็กอายุต่ำกว่า 12 ปี ยังไม่ชัดเจนแน่นอน การใช้ยานี้ในเด็กต้องอยู่ภายใต้การดูแลของกุมารแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านภาวะกล้ามเนื้อเกร็ง เท่านั้น และไม่ควรให้ผู้ปกครองปรับยาด้วยตนเองเด็ดขาด
3.3 กลุ่มผู้ป่วยที่ต้องระวังเป็นพิเศษเรื่องขนาดยา
1) ผู้ป่วยโรคไต
เนื่องจาก Baclofen ขับออกทางไตเป็นหลัก ผู้ป่วยที่มีภาวะไตเสื่อมหรือ eGFR ต่ำ มีความเสี่ยงสูงต่อการสะสมของยาและเกิดพิษทางระบบประสาท เช่น ซึม สับสน หรือชัก
แนวทางปฏิบัติแนะนำให้:
* ใช้ขนาดยาต่ำกว่าปกติ
* เพิ่มช่วงห่างระหว่างการให้ยา
* หลีกเลี่ยงการใช้ในผู้ป่วยที่มีภาวะไตวายระยะสุดท้ายหรืออยู่ระหว่างฟอกไต
2) ผู้สูงอายุ
มีแนวโน้มตอบสนองต่อยามากกว่ากลุ่มอายุอื่น และอาจมีการทำงานของไตลดลงร่วมด้วย จึงควรเริ่มยาด้วยขนาดต่ำและปรับขึ้นอย่างช้า ๆ เพื่อลดความเสี่ยงของอาการง่วง มึน หรือการหกล้ม
3) สตรีตั้งครรภ์และให้นมบุตร
Baclofen จัดอยู่ใน กลุ่ม Pregnancy Category C ซึ่งหมายถึง ควรใช้เฉพาะในกรณีที่แพทย์พิจารณาแล้วว่า “ประโยชน์ต่อมารดา” มีมากกว่าความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้นกับทารก การใช้ยานี้ในหญิงตั้งครรภ์หรือให้นมบุตรจึงต้องอยู่ภายใต้การพิจารณาอย่างรอบคอบโดยแพทย์เท่านั้น
4. ข้อควรระวังเกี่ยวกับการใช้และการหยุดยา Baclofen
แม้ว่าข้อบ่งใช้และขนาดยาจะเป็นหัวใจสำคัญของการใช้ Baclofen แต่ยังมีประเด็นสำคัญ 3 ประการที่ควรทราบควบคู่กัน เพื่อความปลอดภัยของผู้ป่วย:
1) ห้ามปรับขนาดยาด้วยตนเอง
การเพิ่มขนาดยาเนื่องจากอาการเกร็งยังไม่ดีขึ้น หรือการลด/หยุดยาเพราะอาการดีขึ้นแล้วควรอยู่ภายใต้คำแนะนำของแพทย์เท่านั้น การปรับยาโดยพลการอาจส่งผลต่อประสิทธิภาพในการควบคุมอาการ หรือก่อให้เกิดอาการไม่พึงประสงค์
2) ห้ามหยุดยาอย่างกะทันหัน โดยเฉพาะในผู้ที่ใช้ยาต่อเนื่องเป็นเวลานาน
การหยุดใช้ Baclofen แบบทันที (sudden withdrawal) อาจทำให้เกิดอาการถอนยา เช่น:
* กล้ามเนื้อเกร็งมากขึ้นอย่างรวดเร็ว
* กระสับกระส่าย
* ประสาทหลอน
* อาการชัก
* หรือแม้กระทั่งภาวะรุนแรงที่อาจเป็นอันตรายถึงชีวิต
ดังนั้น เมื่อมีความจำเป็นต้องหยุดใช้ยาควรลดขนาดยาอย่างค่อยเป็นค่อยไป (gradual tapering) ตามแผนการที่แพทย์กำหนด
3) หลีกเลี่ยงการใช้ร่วมกับแอลกอฮอล์และยากดระบบประสาทส่วนกลางอื่น ๆ
เนื่องจาก Baclofen มีฤทธิ์กดระบบประสาทส่วนกลาง หากใช้ร่วมกับ:
* ยานอนหลับ
* ยากลุ่ม benzodiazepines
* ยา opioid
* หรือแอลกอฮอล์
อาจเพิ่มความเสี่ยงต่ออาการง่วงมากผิดปกติ ซึม หายใจช้าลง หรือหมดสติได้ โดยเฉพาะในผู้สูงอายุหรือผู้ที่มีโรคประจำตัว จึงควรหลีกเลี่ยงการใช้ร่วมกัน เว้นแต่แพทย์เห็นว่าจำเป็นและมีการติดตามอย่างใกล้ชิด
5. สรุปสาระสำคัญเกี่ยวกับ Baclofen
Baclofen เป็นยาคลายกล้ามเนื้อที่ออกฤทธิ์ผ่านระบบประสาทส่วนกลาง โดยมีข้อบ่งใช้หลักในการรักษาภาวะกล้ามเนื้อเกร็ง (spasticity) ที่เกิดจาก:
* โรคปลอกประสาทเสื่อมแข็ง (Multiple Sclerosis, MS)
* การบาดเจ็บหรือโรคของไขสันหลัง
ไม่ใช่ยาที่ใช้สำหรับบรรเทาอาการปวดกล้ามเนื้อทั่วไปจากการใช้งานมากเกินไปหรือจากโรคข้ออักเสบ
ขนาดยาโดยทั่วไป (oral Baclofen)
* ผู้ใหญ่และเด็ก ≥ 12 ปี: เริ่มต้นที่ 5 มิลลิกรัม วันละ 3 ครั้ง
* หากอาการยังควบคุมได้ไม่ดี แพทย์อาจพิจารณาเพิ่มขนาด ทุก ~3 วัน
* ขนาดรักษาทั่วไป: 40–80 มิลลิกรัม/วัน
* ขนาดสูงสุดที่แนะนำ: ไม่เกิน 80 มิลลิกรัม/วัน
ข้อควรระวัง
* ผู้ป่วยโรคไต ผู้สูงอายุ และสตรีตั้งครรภ์หรือให้นมบุตร
ควรใช้ยานี้ด้วยความระมัดระวังเป็นพิเศษ และมักจำเป็นต้องลดขนาดยาลง
* ห้ามหยุดยาเองทันที โดยเฉพาะในผู้ที่ใช้ยาต่อเนื่องเป็นเวลานาน
การหยุดยาแบบกะทันหันอาจก่อให้เกิดอาการถอนยา หรือภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรง จำเป็นต้องได้รับการวางแผนการลดยาจากแพทย์เท่านั้น
* หลีกเลี่ยงการใช้ร่วมกับแอลกอฮอล์ หรือยากดประสาทอื่น เช่น ยานอนหลับ, benzodiazepines, opioids
เนื่องจากเพิ่มความเสี่ยงต่ออาการง่วงมากผิดปกติ ซึม หายใจช้าลง หรือหมดสติ
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
