ราชอาณาจักรหอคำเชียงรุ่งสิบสองปันนา (๒)
สิบสองปันนา กับ อาณาจักรน่านเจ้า-โยนก-เชียงแสน-ล้านนา
มีเอกสารกล่าวอ้างว่าในสมัยโบราณอาณาจักรสิบสองปันนามีที่ตั้งอยู่ตรงบริเวณอาณาจักรน่านเจ้า มีเมืองหลวงอยู่ที่หนองแส...
ผมจะขอแก้นะครับ เพราะการอ้างอิงจากแหล่งข้อมูลบนอินเตอร์เน็ตอันดับยอดนิยมนั้นว่าไว้อย่างนี้ซึ่งเป็นการผิดไปจากความเป็นจริงอย่างสิ้นเชิง
อาณาจักรน่านเจ้าที่นักวิชาการไทยในอดีตเอามาทึกทักว่าเป็นอาณาจักรของคนกลุ่มชาติพันธุ์ไท-ไต หาได้เป็นเช่นนั้นไม่
น่านเจ้า ภาษาจีนกลางออกเสียงว่า หนานเจ้า - 南诏 Nán zhào
อาณาจักรหนานเจ้าแท้ที่จริงเป็นดินแดนของชนชาติไป๋ ชนชาติน่าซี ชนชาติลี่ซู่(ลีซอ) ชนชาติเหมียว(ม้ง) ชนชาติหยี(โลโล) และ ชนชาติเหยา (เย้า-อิ้วเมี่ยน)
ปัจจุบันที่ตั้งของอาณาจักรหนานเจ้าเป็น
"แคว้นปกครองตนเองชนชาติไป๋แห่งต้าหลี่" มณฑลหยุนหนาน
大理白族自治州 dàlǐ báizú zìzhìzhōu
ต้าหลี่ไป๋จู่จื้อจรื๋อโจว
ที่สำคัญ...หนองแสที่ว่าเป็นทะเลสาบใหญ่ของอาณาจักรหนานเจ้าก็ไม่ได้อยู่ที่หนานเจ้า-ต้าหลี่ครับ
อดีตอาณาจักรหนานเจ้าที่ต้าหลี่มีทะเลสาบ ความจริงทะเลสาบนั้นที่แท้คือ...ทะเลสาบเอ๋อร์ไห่ 洱海 Ěr hǎi
ทะเลสาบเอ๋อร์ไห่ในต้าหลี่ เป็น ๑ ใน ๒ ทะเลสาบขนาดใหญ่ในมณฑลหยุนหนาน โดยมีขนาดย่อมกว่าทะเลสาบเตียนฉือของนครคุนหมิงเล็กน้อย
ทะเลสาบเอ๋อร์ไห่มีพื้นที่ผิวน้ำ ๒๕๐ ตารางกิโลเมตร อยู่บนพื้นที่สูงหยุน-กุ้ย (หยุนหนาน-กุ้ยโจว) โดยสูงกว่าระดับน้ำทะเล ๑,๙๗๒ เมตร ระนาบเดียวกับยอดดอยอินทนนท์ของไทยเราโดยต่ำกว่าอินทนนท์เล็กน้อย
ส่วนหนองแส...แท้ที่จริงแล้วอยู่ที่นครคุณหมิงครับ ภาษาจีนกลางเรียกว่าทะเลสาบเตียนฉือ 滇池 Diān chí
ทะเลสาบเตียนฉือ หรือ หนองแส มีพื้นที่ผิวน้ำ ๒๙๘ ตารางกิโลเมตร อยู่บนความสูงเหนือระดับน้ำทะเล ๑,๘๘๗ เมตร
และคนไตลื้อ ไตเหนือ ไตหย่า ไตใหญ่ ไตมาวในมณฑลหยุนหนาน เรียกทะเลสาบเตียนฉือว่าหนองแส
เรียกนครคุนหมิงว่า "เชียงแส"
เราหลงเข้าใจผิดไปกับนักวิชาการไทยรุ่นคุณทวดมาเป็นร้อยปีเลยนะครับ
กลับมาที่สิบสองปันนา
สิบสองปันนาสถาปนาเป็นราชรัฐ หรือแคว้น หรือราชอาณาจักรเมื่อประมาณแปดร้อยกว่าปีก่อน โดย พญาเจือง หรือ...
สมเด็จพระเจ้าหอคำเชียงรุ่งที่ ๑ ราชวงศ์อาหละโวสวนต๋าน (อาฬโวสวนตาล)
มีเมืองเชียงรุ่งเป้นเมืองเอก
ลุถึงสมัยสมเด็จพระเจ้าหอคำเชียงรุ่งที่ ๓ (ท้าวอ้ายปุ๋ง) รัชกาลที่ ๓ แห่งอาณาจักรหอคำเชียงรุ่งสิบสองปันนา เกิดความวุ่นวายในราชอาณาจักรต่อเนื่องมาเป็นเวลานานนับร้อยปี
ครั้นถึงรัชกาลที่ ๒๔ ท้าวอิ่นเมิง อาณาจักรสิบสองปันนาเริ่มเป็นปึกแผ่นมาก มีการขยายอาณาเขตเข้าไปถึงเมืองเชียงตุง และเมืองแถน (เดียนเบียนฟูของเวียดนาม)
และสิบสองปันนาได้มีโอกาสเกี่ยวดองกับอาณาจักรหิรัญนครเงินยางเชียงแสน โดยราชธิดาของท้าวรุ่งแก่นจาย รัชกาลที่ ๒๕ โอรสของท้าวอิ่นเมิง ชื่อพระนางเทพคำข่าย หรือ พระนางอั้วมิ่งจอมเมือง
(บางฉบับว่าพระนางเทพคำขยาย ซึ่งไม่น่าจะใช่เพราะในภาษาไต-ล้านนาไม่มีคำนี้) ได้อภิเษกสมรสกับ พระเจ้าลาวเมง กษัตริย์แห่งราชอาณาจักรหิรัญนครเงินยางเชียงแสน
พระนางเทพคำข่าย กับ พระเจ้าลาวเมง คือพระราชมารดา และพระราชบิดาของพญามังราย ผู้สร้างนครเชียงรายและนครเชียงใหม่ สถาปนาอาณาจักรล้านนา ปฐมกษัตริย์อาณาจักรล้านนา ราชวงศ์มังราย
ราชอาณาจักรหิรัญนครเงินยางเชียงแสน สถาปนาขึ้นภายหลังการล่มสลายของอาณาจักรโยนกนาคนคร โดยต้นตระกูลนามว่าลาวจง หรือ ลาวจก สถาปนาอาณาจักรหิรัญนครเงินยางเชียงแสน ราชวงศ์ลวจังกราช
ทั้งราชอาณาจักรโยนกนาคนครศรีช้างแสน และ อาณาจักรหิรัญนครเงินยางเชียงแสน เป็นอาณาจักรของกลุ่มไทยวน (เคลื่อนมาจาก โยนก-โยน มาเป็น ยวน)
เหตุที่ผมต้องอธิบายเชื่อมโยงมาถึงราชอาณาจักรโยนกนาคนครศรีช้างแสน และ ราชอาณาจักรหิรัญนครเงินยางเชียงแสน และต่อมาถึง ราชอาณาจักรล้านนา กล่าวคือโยนก หิรัญนครเงินยาง และ ล้านนา เป็นชาวไตโยนก-ไทยวน
ราชอาณาจักรโยนกนาคนครศรีช้างแสน เป็นอาณาจักรแม่ของหิรัญนครเงินยางเชียงแสน ราชอาณาจักรหิรัญนครเงินยางเชียงแสน เป็นอาณาจักรแม่ของล้านนา ราชอาณาจักรล้านนา เป็นอาณาจักรแม่ของอาณาจักรเขมรัฐตุงคบุรี (ไทขืน-ไทเขิน)
ราชอาณาจักรเขมรัฐตุงคบุรี สถาปนาโดยพญามังรายโดยพญามังรายโปรดให้พระราชโอรสไปปกครอง ดังนี้ เขมรัฐตุงคบุรี หรือ เชียงตุง ตระกูลเจ้าฟ้าเชียงตุงจึงเป็นราชวงศ์มังรายราชวงศ์เดียวมาตลอดระยะเวลาเจ็ดร้อยกว่าปีจนถึงปัจจุบันที่พม่าขับครอบครัวเจ้าฟ้าเชียงตุงแตกกระสานซ่านเซ็นออกมาและทุบหอคำเชียงตุงทิ้งในปี พ.ศ. ๒๕๓๔
เรื่องนี้ยังมีให้เขียนอีกยาวครับ
ชาวล้านนาทั้งมวลเป็นไตยวน หรือ ไตโยนก หรือ ไตโยน และเชียงตุง เป็นไตขืน หรือ ไตเขิน สิบสองปันนาเป็นไตลื้อ
ไทโยนกล้านนา ไทขืน ไทลื้อ (รวมถึงยองในเมืองยอง) เป็นกลุ่มไท-ไต ที่ใกล้ชิดกัน สำเนียงภาษาพูดและอักษรมีความใกล้เคียงกันมากที่สุด
ผมไปเชียงตุง เมืองยอง และ สิบสองปันนาจึงพูดจาสื่อสารกับไตขืน ไตยอง(ลื้อ) และไตลื้อสิบสองปันนาได้ม่วนซื่นรื่นเริงเข้าใจกันได้ดีครับ
ปัจจุบันชาวล้านนาเราเรียกตัวเองว่า "คนเมือง" ซึ่งไม่ได้มีความหมายว่าคนในเมือง แต่คนไท-ไต นอกราชอาณาจักรไทย อาทิ ไทลื้อ ไทหย่า ไทใหญ่ ไทขืน(เชียงตุง) ไทเหนือ(เต๋อหง-หยุนหนาน) ไทอาหม ไทคำตี่ ไทผาเก ฯลฯ ไท-ไต ทุกกลุ่มนอกประเทศไทยยังคงเรียกพวกเราชาวล้านนาว่า "ไตโยน"
** ในบทความเกี่ยวกับชาติพันธุ์ไท-ไต ของผมท่านจะสังเกตว่าบางครั้งผมเขียน "ไต" บางครั้งเขียน "ไท" เพราะผมต้องการสื่อสารเน้น-ย้ำ ว่า ไท และ ไต หรือ ไทย และ ไตย เป็นคำ ๆ เดียวกัน มีความหมายเดียวกัน เพียงแต่ออกเสียง ท กับ ต. เท่านั้น (คนไทนอกประเทศไทยรวมถึงไทล้านนาไม่มีเสียง ท.) **
ออกเกร็ดไปไกลยืดยาว กลับมาเข้าสิบสองปันนากันต่อครับ
แขวงการปกครองของสิบสองปันนา
แขวงการปกครองทั้ง ๑๒ พันนาของอาณาจักรหอคำเชียงรุ่ง
แบ่งการปกครองออกเป็น ๑๒ หัวเมือง แต่ละหัวเมืองเรียกเป็น ๑,๐๐๐ นา คือ...
๑. พันนาเวียงเชียงรุ่ง ประกอบด้วย เชียงรุ่ง เมืองยาง เมืองฮำ
*** ในบริบทของภาษาไตทั้ังหลาย ไม่ว่าจะไตโยนก-ล้านนา ไตขืน-เชียงตุง ไตลื้อ-สิบสองปันนา ไตหย่า ไตมาว ไตเหนือ ไตใหญ่ ฯลฯ
คำว่า "เจียง หรือ เชียง" ในความหมายของคนไต เจียง หรือ เชียง คือเมืองเอก หรือเมืองใหญ่ เช่น เชียงรุ่ง เชียงตุง เชียงราย เชียงใหม่ เชียงขวาง เชียงทอง (หลวงพระบาง) เชียงแส (นครคุนหมิง)
ส่วน "เมือง" คือชุมชนรองจากเชียง หรืออีกนัยหนึ่ง เชียง คือจังหวัด ส่วน เมือง คืออำเภอ เช่น อำเภอ "เมืองฮาย" อำเภอ "เมืองหล้า" เป็นต้น ***
๒. พันนาเมืองแจ๋ ประกอบด้วยเมืองแจ๋ เมืองมาง เมืองลู เมืองอ๋อง
๓. พันนาเมืองลวง
๔. พันนาเมืองหน ประกอบด้วยเมืองหน เมืองลอ เมืองพาน
๕. พันนาเมืองฮาย ประกอบด้วยเมืองฮาย และเชียงเจือง
** เชียงเจือง เนื่องจากเป็นบ้านเกิดของพญาเจืองหาญ ปฐมกษัตริย์และวีรบุรุษของชาวไตลื้อ จึงเรียกหมู่บ้านเจือง ว่า "เชียงเจือง" **
๖. พันนาเมืองงาด ประกอบด้วยเมืองงาด เมืองขาง เมืองวัง
๗. พันนาเมืองหล้า ประกอบด้วยเมืองหล้า เมืองหย่วน เมืองลูน เมืองบาน
๘. พันนาเชียงเหนือ ประกอบด้วยเชียงเหนือ เมืองลา (เมืองลาปัจจุบันเป็นเขตปกครองพิเศษ อยู่ในรัฐฉานตะวันออก ตรงข้ามอำเภอเมืองฮาย)
๙. พันนาเมืองพง ประกอบด้วยเมืองพง เมืองมาง ปัจจุบันเป็นแขวงพงสาลี แขวงที่อยู่เหนือสุดของประเทศลาว
๑๐. พันนาเมืองหย่วน
๑๑. พันนาเมืองอู เหนือ-ใต้
๑๒. พันนาเมืองภูแถนหลวง
ด้วยเหตุที่แบ่งเขตการปกครองออกเป็น ๑๒ เขต เขตละ ๑,๐๐๐ นา จึงมีการเรียกอาณาจักรหอคำเชียงรุ่งในกาลต่อมาว่า
สิบสองปันนา (๑๒ พันนา)
โปรดติดตามตอนต่อไป
#กฤตย์ เยี่ยมเมธากร
๘ กันยายน ๒๕๖๒
บรรยายภาพ : แผนที่แสดงถึงส่วนหนึ่งของอดีตอาณาจักรสิบสองปันนา ใน ๓ ประเทศ จีน พม่า ลาว
- 1
ดูเพิ่มเติมในซีรีส์
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
