28 ต.ค. 2020 เวลา 17:00 • วิทยาศาสตร์ & เทคโนโลยี
ภูมิปัญญาสุดล้ำก่อนกาลของชาว "มายา" กับเทคโนโลยีการกรองน้ำให้สะอาดเพื่อไว้ใช้งานและดื่มกินโดยใช้หินซีโอไลท์ (zeolite) ตั้งแต่เมื่อ 2,000 ปีก่อน
1
อาณาจักรมายาเคยรุ่งเรืองในอเมริกากลางเมื่อครั้งอดีต
น้ำสะอาดคือหนึ่งปัจจัยหลักสำหรับการก่อกำเนิดอารยธรรมของมนุษย์เราตั้งแต่อดีต ที่ไหนมีน้ำยิ่งเป็นแหล่งน้ำสะอาดปริมาณมากแล้วละก็ ที่นั่นย่อมมีแหล่งอารยธรรม
มาจนถึงปัจจุบัน น้ำก็ยังเป็นหนึ่งปัจจัยที่สำคัญต่อชีวิตมนุษย์และปัญหาเรื่องแหล่งน้ำสะอาดก็ปัญหาใหญ่ในหลายพื้นที่
เทคโนโลยีการกรองน้ำจึงเป็นสิ่งที่มีความสำคัญ และไม่น่าเชื่อว่าชาวมายานั้นได้ใช้เทคนิคการกรองน้ำแบบเดียวกับที่เราใช้กันในปัจจุบันมาตั้งแต่เมื่อเกือบ 2,000 ปีที่แล้ว
บริเวณที่ตั้งของ Site สำรวจที่ทีมวิจัยค้นพบหลักฐานการใช้เทคโนโลยีกรองน้ำสะอาดโดยใช้ชุดชั้นหินกรอง zeolite
โดยทีมนักโบราณคดีจากอเมริกาได้ขุดค้นพบหลักฐานการใช้เทคโนโลยีกรองน้ำสะอาดโดยใช้ชุดชั้นหินกรองซึ่งเป็นหินที่มีส่วนผสมของ coarse และ zeolite ซึ่งมีคุณสมบัติในการดูดซับและกรองเอาแบคทีเรียและสารพิษออกได้เป็นอย่างดี
ทีมได้ขุดค้นพบว่าบ่อเก็บน้ำในบริเวณโบราณสถานซึ่งเคยเป็นที่ตั้งของเมือง Tikal ในอาณาจักรมายาซึ่งปัจจุบันอยู่ทางตอนเหนือของประเทศกัวเตมาลานั้นเป็นที่เก็บน้ำสะอาดที่ผ่านการกรองโดยชุดชั้นกรองที่ตั้งใจทำขึ้นมาโดยเฉพาะ
ส่วนประกอบของเขื่อนกรองน้ำ ซึ่งประกอบด้วยชั้นกรองที่แบ่งส่วนอย่างชัดเจน
ทั้งนี้อารยธรรมมายานีัต้องมีเทคโนโลยีการกรองน้ำสะอาดไว้ใช้ซึ่งแม้ว่าในบริเวณพื้นที่แถบนี้เป็นป่าฝนเขตร้อนซึ่งปกติไม่ค่อยมีปัญหาขาดแคลนน้ำซักเท่าไหร่
ซึ่งอารยธรรมอื่นในแถบนี้ไม่ว่าจะเป็น แอซเท็กหรืออินคา ก็ไม่ต้องมีเทคโนโลยีการกรองน้ำนี้เพราะแค่อาศัยแหล่งน้ำจากน้ำพุธรรมชาติก็เพียงพอแล้ว
แต่ด้วยที่ตั้งของเมืองที่อยู่บนที่ราบสูงคาสต์ที่เป็นลักษณะของหินปูนที่ถูกน้ำละลายหินออกไปจนเหลือหินเป็นลักษณะตะปุ่มตะป่ำเต็มไปด้วยหลุมบ่อ เมื่อฝนตกน้ำก็ไหลลงไปด้านล่างจนหมด เมื่อแล้งฝนไม่นานพื้นที่แถบนี้ก็จะเกิดภัยแล้งขึ้นได้
ที่ราบสูงคาสต์ (Karst landscape)
ประกอบกับขนาดของเมืองและประชากร เมื่อเกิดช่วยฝนแล้งไม่นานก็อาจเกิดปัญหาขาดแคลนน้ำสะอาดไว้ใช้ได้ จึงเป็นแรงผลักดันให้มีการสร้างระบบที่กรองน้ำนี้ขึ้นมาเพื่อทำน้ำสะอาดเก็บไว้ใช้ให้เพียงพอต่อความต้องการของผู้คนในเมือง
และระบบกรองน้ำที่ว่านี้ก็ไม่ได้ทำได้ง่าย ๆ เพราะหินแร่ที่ใช้เป็นตัวกรองนี้ไม่ได้มีอยู่แถวตัวเมือง ชาวเมืองต้องขนหินแร่นี้มาจากแหล่งทางตะวันออกเฉียงเหนือที่อยู่ห่างออกไปร่วม 30 กิโลเมตร
ชั้นหินของบ่อเก็บน้ำซึ่งสามารถตรวจพบสาร zeolite
ซึ่งในเวลาเดียวกันนั้นอารยธรรมอื่น ๆ บนโลกต่างยังต้องลองผิดลองถูกในหากหาวิธีทำน้ำสะอาดใช้ ไม่ว่าจะเป็นการต้ม การใช้ผ้ากรอง หรือไหที่มีชั้นหินพรุนและชั้นทรายเพื่อกรองน้ำ
แต่ระบบกรองน้ำของเมือง Tikal นี้นับว่าก้าวล้ำนำเพื่อนร่วม 2,000 ปีเลยทีเดียว เพราะกว่าเราจะรู้เทคนิคการนำหินแร่ zeolite มาใช้ทำน้ำสะอาดก็ล่วงเลยมาจนยุคปัจจุบัน
ก็เป็นอีกหนึ่งภูมิปัญญาของผู้คนในยุคก่อนที่น่าทึ่งล้ำกาลเวลาทีเดียว ไม่แน่ว่าอาจมีภูมิปัญญาที่คนในยุคนี้ยังไม่รู้แต่คนโบราณรู้มาก่อนแล้วซ่อนอยู่อีกก็เป็นได้

ดูเพิ่มเติมในซีรีส์

โฆษณา