วันนี้เมื่อ ๑๔๙ ปีก่อน (๒๓ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๑๖) ฝรั่งคนหนึ่งตายในเมืองไทย เป็นฝรั่งที่คนไทยสามารถยกมือไหว้ได้อย่างสนิทใจ เพราะเขามีบุญคุณต่อเมืองไทยอย่างใหญ่หลวง
หมอฝรั่งเดินทางข้ามน้ำข้ามทะเลมาจากอเมริกา สู่โลกใหม่ที่เขาไม่เคยเห็น ชีวิตเขาเต็มไปด้วยความเปลี่ยนแปลง
หมอฝรั่งเป็นหมอ แต่เมื่อมาอยู่เมืองไทย เขากลายเป็นปลัด - ปลัดเล
แดน บีช แบรดลีย์ (Dan Beach Bradley) ชาวอเมริกัน ป่วยเมื่ออายุยี่สิบ หูมีอาการหนวก เขาสวดภาวนาในโบสถ์ขอให้หายจากอาการป่วย ต่อมาเขาก็หายป่วย และเลื่อมใสในศาสนาอย่างยิ่ง เขาศึกษาวิชาแพทย์เพื่อที่จะทำงานเป็นมิชชันนารี เผยแผ่ศาสนาคริสต์
เขาสมัครเป็นแพทย์มิชชันนารีใน American Board of Commissioners for Foreign Missions ทำงานในแผ่นดินไกลโพ้น
เขาเลือกเดินทางไปสยาม
ในปี พ.ศ. ๒๓๗๗ หมอแบรดลีย์เดินทางจากเมืองบอสตัน ไปพร้อมกับเอมิลี ภรรยาและมิชชันนารีกลุ่มหนึ่ง พวกเขาถึงประเทศพม่าในปลายปีนั้น แล้วเดินเรือต่อไปที่สิงคโปร์ ใช้ชีวิตในสิงคโปร์หลายเดือนก่อนเดินทางต่อไปสยาม
เรือพากลุ่มมิชชันนารีถึงกรุงเทพฯราตรีวันที่ ๑๘ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๓๗๘ รัชสมัยรัชกาลที่ ๓
เอมิลีกล่าวว่า “สุขสันต์วันเกิดปีที่ ๓๑”
ใช่ วันเหยียบแผ่นดินไทยเป็นวันเกิดของเขา
และเป็นวันเกิดของเรื่องใหม่ ๆ มากมายของสยามประเทศ
หมอแบรดลีย์เปิดโอสถศาลาแห่งแรกในสยามข้างวัดเกาะ (วัดสัมพันธวงศ์) รักษาคนไข้และเผยแผ่ศาสนาคริสต์ การรักษาประสบความสำเร็จ ตรวจคนไข้นับร้อยคนต่อวัน ชาวบ้านเรียกหมอว่า หมอบรัดเลย์บ้าง ปลัดเลบ้าง
เป็นที่มาของ ‘ปลัด’ ฝรั่งในแผ่นดินไทย
วันหนึ่งเจ้าของที่ดินแจ้งเขาว่า “พวกคุณต้องย้ายออกจากที่นี่”
“ทำไม?”
“ทางการกดดันผม เนื่องจากย่านนี้มีคนจีนมาก ทางการกลัวว่าการที่คุณมารักษาคนแถวนี้จะทำให้คนจีนกระด้างกระเดื่อง ยากต่อการปกครอง”
“แล้วเราจะไปที่ไหน?”
“คุณอาจย้ายไปที่กุฎีจีน ถิ่นชาวโปรตุเกส”
ปลัดเลย้ายโอสถศาลาไปแถวกุฎีจีน บริเวณใกล้โบสถ์วัดซางตาครู้ส จุดเดียวกับร้านชักภาพของ ฟรานซิศ จิตร เช่าที่ดินหน้าวัดประยุรวงศาวาสของเจ้าพระยาพระคลัง ผู้ต่อมาคือสมเด็จเจ้าพระยาบรมมหาประยูรวงศ์ (ดิศ บุนนาค) เปิดทำการโอสถศาลาแห่งใหม่เมื่อเดือนตุลาคม ๒๓๗๘
พ.ศ. ๒๓๘๐ มีงานฉลองที่วัดประยุรวงศ์ฯ กระบอกบรรจุดินดำทำพลุแตกระเบิด คนตายแปดคน พระรูปหนึ่งได้รับบาดเจ็บสาหัสที่แขน ไม่มีหมอชาวบ้านคนใดรักษาได้ และหากไม่ทำอะไร แผลจะเน่า พระจะมรณภาพ ชาวบ้านพาพระไปยังที่พึ่งสุดท้าย บ้านหมอฝรั่ง
ปลัดเลทำการผ่าตัดเป็นครั้งแรกในแผ่นดินสยาม การตัดแขนผ่านไปด้วยดีโดยไม่มียาสลบ พระรูปนั้นมีชีวิตรอด
หลังการผ่าตัดพระสำเร็จ หมอบรัดเลย์แสดงฝีมืออีกหลายครั้ง เช่น ผ่าตัดก้อนเนื้องอกออกจากหน้าผากของชายผู้หนึ่งสำเร็จ ต่อมาก็ผ่าตัดรักษาต้อกระจก ต้อเนื้อ สำเร็จ ผู้คนเริ่มเชื่อถือการรักษาโรคด้วยการแพทย์แผนปัจจุบัน
เขาต้องใช้เวลานานพอสมควรจึงโน้มน้าวใจคนไทยให้เชื่อเรื่องการปลูกฝีป้องกันไข้ทรพิษด้วยเชื้อหนอง เริ่มที่ปลูกฝีให้กับชาวต่างชาติในสยาม เมื่อชาวบ้านเห็นว่าป้องกันฝีดาษได้จริง จึงยอมปลูกฝีกัน
ความสำเร็จครั้งนี้ทำให้พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวพระราชทานเงินก้อนหนึ่งซื้อเชื้อหนองฝีโคที่นำเข้าจากสหรัฐอเมริกา อีกทั้งทรงให้แพทย์หลวงศึกษาวิธีการปลูกฝีจากหมอบรัดเลย์
หมอบรัดเลย์พยายามชี้แนะให้คนไทยเลิกธรรมเนียมการอยู่ไฟหลังคลอด เพราะเป็นสาเหตุหนึ่งที่ทำให้มารดาเสียชีวิตหลังคลอด
ขณะที่หมอบรัดเลย์รักษาคนไข้ เอมิลีภรรยาก็เป็นครูสอนภาษาอังกฤษในวัง
การรักษาแบบตะวันตกของหมอบรัดเลย์ทราบถึงพระกรรณเจ้าฟ้ามงกุฎ (ต่อมาคือรัชกาลที่ ๔) ซึ่งเวลานั้นทรงผนวชอยู่ที่วัดราชาธิวาสราชวรวิหาร รับสั่งให้หมอเข้าเฝ้า เพื่อถวายการรักษาพระโรคลมอัมพาตจนทุเลา หมอบรัดเลย์จึงได้ใกล้ชิดเบื้องพระยุคลบาทตั้งแต่นั้น ทรงสนทนาเรื่องทั่วไปในโลก ทั้งวิทยาศาสตร์และอื่น ๆ
หมอบรัดเลย์ยังทำหน้าที่เป็นผู้ร่างและแปลจดหมายภาษาอังกฤษถวายงาน ไปจนถึงการทำหน้าที่ล่ามในการเจรจาการค้ากับฝ่ายตะวันตก ความเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ่มาถึงเมื่อฝ่ายศาสนจักรในสหรัฐฯตัดสินใจยุติการสนับสนุนภารกิจของพวกมิชชันนารีในสยาม คณะมิชชันนารีพากันกลับบ้าน แต่หมอบรัดเลย์ต้องการอยู่ต่อ
เขาบอกภรรยาว่า “หากจะอยู่ต่อไป เราต้องมีรายได้เพียงพอ”
“เราจะทำอะไร?”
“คณะมิชชันนารีทิ้งแท่นพิมพ์ไว้ เราสามารถดำเนินกิจการการพิมพ์เป็นภาษาไทย”
“แต่ตัวพิมพ์ไทย...”
“เราสามารถนำตัวพิมพ์จากสิงคโปร์หรืออินเดียมาใช้ชั่วคราวไปก่อน แล้วค่อยประดิษฐ์ตัวพิมพ์ไทยขึ้นเอง”
ในปี พ.ศ. ๒๓๘๒ ราชสำนักว่าจ้างหมอบรัดเลย์ตีพิมพ์เอกสารประกาศของราชการ เช่น ประกาศห้ามสูบและค้าขายฝิ่น พิมพ์จำนวนเก้าพันฉบับเผยแพร่ชาวบ้าน
ในปี พ.ศ. ๒๓๘๔ หมอบรัดเลย์เป็นคนแรกที่หล่อตัวพิมพ์ไทยได้สำเร็จ หนึ่งในงานสิ่งพิมพ์ชิ้นแรก ๆ คือ ครรภ์ทรักษา หนา ๒๐๐ หน้า เป็นตำราการคลอดและวิธีรักษาโรค
งานพิมพ์ในยุคแรกของหมอบรัดเลย์เป็นงานเผยแผ่ศาสนาเป็นหลัก แต่เพื่อให้มีรายได้พอ จึงเริ่มพิมพ์งานอื่น ๆ ที่ไม่ใช่การเผยแผ่ศาสนาคริสต์
วันที่ ๔ กรกฎาคม ๒๓๘๗ หมอบรัดเลย์ออกหนังสือพิมพ์ฉบับแรกของสยาม ชื่อ หนังสือจดหมายเหตุ บางกอกรีคอเดอ (Bangkok Recorder) เขาทำหน้าที่ทั้งบรรณาธิการและนักเขียน เสนอข่าวสารทั้งในประเทศและต่างประเทศ ข้อมูลวิทยาการต่าง ๆ การแพทย์ การพาณิชย์ของสยามและต่างประเทศ พงศาวดารต่าง ๆ
ความเปลี่ยนแปลงอีกครั้งหนึ่งมาเยือนเมื่อเอมิลีเสียชีวิตด้วยวัณโรค เขาจึงพาลูกสามคนกลับสหรัฐอเมริกา ระหว่างปี พ.ศ. ๒๓๙๐-๒๓๙๓
สามปีต่อมา เขาก็กลับมาสยามอีกครั้งโดยได้ทุนสนับสนุนจากสมาคมมิชชันนารีอเมริกัน ครั้งนี้เดินทางมากับภรรยาคนใหม่ ซาราห์ แบลกลี (Sarah Blachly)
เช่นเดียวกัน แหม่มซาราห์สอนภาษาอังกฤษในราชสำนัก
ความเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้นอีกครั้งในบ้านเมืองเมื่อพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จสวรรคตในปี พ.ศ. ๒๓๙๔ ดำรงอยู่ในราชสมบัติ ๒๗ ปี พระราชวงศ์และเสนาบดีมีมติเห็นชอบให้ถวายราชสมบัติแก่พระมงกุฎ วชิรญาณะ ทรงพระนามพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
ปีถัดมา รัชกาลที่ ๔ พระราชทานที่ดินให้หมอบรัดเลย์และมิชชันนารี ปลูกบ้านและโรงพิมพ์บริเวณปากคลองบางกอกใหญ่ ใกล้ป้อมวิชัยประสิทธิ์ งานพิมพ์จำนวนมากก็หลั่งไหลออกจากแท่นพิมพ์ของหมอบรัดเลย์ เช่น ตำราเรียนภาษาไทย ประถม ก. กา งานวรรณคดีต่าง ๆ ตำราแพทย์ พจนานุกรมบาลี นิราศลอนดอน จินดามณี ราชาธิราช สามก๊ก เลียดก๊ก ไซ่ฮั่น ไปจนถึงราชกิจจานุเบกษาฉบับแรกของสยามเมื่อ พ.ศ. ๒๔๐๑
ในปี พ.ศ. ๒๔๐๔ หมอบรัดเลย์ไปหาหม่อมราโชทัย (ม.ร.ว. กระต่าย อิศรางกูร) กล่าวว่า “ข้าพเจ้าปรารถนาจะตีพิมพ์ นิราศเมืองลอนดอน ของหม่อม”
สืบเนื่องจากในปี พ.ศ. ๒๔๐๐ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯให้ ม.ร.ว. กระต่าย อิศรางกูร ผู้มีความรู้ภาษาอังกฤษดี เป็นล่ามหลวงไปกับคณะราชทูตไทย เชิญพระราชสาสน์และเครื่องมงคลราชบรรณาการ เดินทางไปถวายสมเด็จพระราชินีนาถวิกตอเรีย เป็นที่มาของต้นฉบับ นิราศเมืองลอนดอน ที่แต่งขึ้นหลังจากเดินทางกลับมาสองปี
หมอบรัดเลย์เสนอว่า “ข้าพเจ้าจะชำระค่าลิขสิทธิ์เป็นเงิน ๔๐๐ บาท”
นับเป็นการซื้อขายลิขสิทธิ์ตีพิมพ์หนังสือครั้งแรกในสยาม
บิดาแห่งการพิมพ์ของสยามผลิตงานออกมาต่อเนื่อง พัฒนาวงการศึกษาไทยไปโดยปริยาย
ชาวบ้านมุงกันข้างนอกโอสถศาลา พวกเขาคุยกันว่าหมอบรัดเลย์กำลังป่วยหนัก หมอกำลังจะตาย
ปีนี้หมออายุ ๖๙ การทำงานหนักและความชราภาพที่มาเยือนทำให้หมอล้มป่วย มีอาการหนัก
หลังจากทำงานเพื่อแผ่นดินไทยมาเกือบสี่สิบปี หมอบรัดเลย์ก็เสียชีวิตเมื่อวันที่ ๒๓ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๑๖ สิริอายุ ๖๙ ปี ศพฝังที่สุสานโปรเตสแตนท์ บนถนนเจริญกรุง ริมแม่น้ำเจ้าพระยา
หมอฝรั่งจากโลกไปโดยไม่มีทรัพย์สมบัติ จดหมายเหตุพระราชกิจรายวัน ของในหลวงรัชกาลที่ ๕ บันทึกว่า “ให้ช่วยในการก่อขุดศพหมอปลัดเลที่เงินยังขาดอยู่ ๑๒๐ บาท ให้ทำรั้วเหล็กล้อมที่ฝังศพ ๒๐๐ เหรียญ”
แหม่มซาราห์ แบลกลี ไม่ได้กลับไปอเมริกาเลยตลอดชีวิต นางเสียชีวิตเมื่อ ๑๖ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๓๖ อายุ ๗๕ ปี หลังจากใช้ชีวิตในสยามยาวนาน ๔๓ ปี ลูกของนางทุกคนเดินทางกลับอเมริกา ยกเว้นลูกสาวชื่อไอรีน (แหม่มหลิน) ยังอยู่เมืองไทยจนแก่ สั่งเสียว่าหลังจากเสียชีวิตให้มอบที่ดินให้กองทัพเรือ
แดน บีช แบรดลีย์ เป็นมากกว่าหมอ เป็นผู้ปฏิรูปประเทศ เป็นผู้ให้ความรู้ เป็นผู้เปลี่ยนแปลงสยาม เป็นเข็มทิศสังคมไทย
และที่สำคัญ เขาเป็นคนไทยด้วยหัวใจ
คนต่างชาติบางคนเป็นคนไทยยิ่งกว่าคนไทย ฝังหัวใจในแผ่นดินไทย ฝังร่างกายบนแผ่นดินไทย
หากพระเจ้าคือความรัก หมอบรัดเลย์ก็ทำงานของพระเจ้าสำเร็จลุล่วง
จากหนังสือ #ประวัติศาสตร์ที่เราลืม เล่ม ๑ (ชุดนี้มี ๕ เล่ม) ซื้อตรงจากนักเขียนได้ที่ http://www.winbookclub.com/shopping.php (หมวดสารคดี)
- 25
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
