อักษรธรรมล้านนา อักษราจารพุทธธรรม
ย้อนไปนานนับพันปี บริเวณภาคเหนือตอนบนของประเทศไทยในปัจจุบันเป็นที่ตั้งของอาณาจักรล้านนา มีพื้นที่ครอบคลุมหลายจังหวัด อาทิ เชียงราย เชียงใหม่ ลำปาง แม่ฮ่องสอน แพร่ น่าน ตลอดจนเขตสิบสองปันนาของจีนและบางส่วนของพม่า
ผู้คนในถิ่นนี้มีภาษาพูดและภาษาเขียนเป็นของตนเอง อักษรที่นิยมใช้เขียนวรรณคดีทางโลก คือ อักษรฝักขาม ส่วนอักษรที่นิยมใช้บันทึกหลักธรรมคำสอนของพระพุทธศาสนา คือ อักษรธรรม จึงเรียกอักษรธรรมที่ใช้ในอาณาจักรล้านนาว่า “อักษรธรรมล้านนา”
รัชสมัยพระเจ้าติโลกราช พระมหากษัตริย์ล้านนาแห่งราชวงศ์มังรายพระองค์ที่ ๙ ถือเป็นยุคทองของภาษาและวรรณกรรมล้านนา ทั้งยังเป็นยุคที่พระพุทธศาสนามีความเจริญรุ่งเรือง
เนื่องด้วยพระองค์ทรงส่งเสริมการศึกษาภาษาบาลี และทรงสนับสนุนให้พระภิกษุสามเณรปฏิบัติตามหลักพระวินัยอย่างเคร่งครัด จึงทำให้คณะสงฆ์มีความเชี่ยวชาญและแตกฉานในพระไตรปิฎก
จนสามารถกระทำการสังคายนาพระไตรปิฎกขึ้นเป็นครั้งแรกบนแผ่นดินไทยในปี พ.ศ. ๒๐๒๐ ณ วัดมหาโพธาราม (เจ็ดยอด) แล้วใช้อักษรธรรมล้านนาจารึกพระไตรปิฎกบาลีลงในคัมภีร์ใบลาน และได้แจกจ่ายเผยแผ่ไปยังที่ต่าง ๆ เช่น เมืองสิบสองปันนา เมืองหลวงพระบาง และหัวเมืองต่าง ๆ ของอาณาจักรล้านนา ถือเป็นหลักฐานชิ้นสำคัญของพระพุทธศาสนาในล้านนาสืบต่อมาอีกหลายยุคสมัย
มาถึงยุครัตนโกสินทร์ตอนต้นพระมหาเถระผู้มีบทบาทสำคัญในการสร้างและรวบรวมคัมภีร์ใบลานอักษรธรรมล้านนาผู้เป็นที่เคารพรักและนับถือของสาธุชนตลอดจนเจ้าผู้ครองนคร คือ ครูบากัญจนอรัญญวาสีมหาเถร หรือ ครูบามหาเถร ผู้แตกฉานในอรรถบาลีและพระธรรมวินัยเป็นอย่างยิ่ง
ท่านมีพื้นเพเดิมอยู่ที่เมืองนครแพร่ (จังหวัดแพร่ในปัจจุบัน) ได้บรรพชาเป็นสามเณรศึกษาอักขระล้านนาตั้งแต่เยาว์วัย ณ วัดสูงเม่น จังหวัดแพร่ เมื่อครบบวชจึงได้อุปสมบทเป็นพระภิกษุ ได้รับฉายาว่า “กัญจนภิกขุ”
ด้วยความสนใจในวิปัสสนากัมมัฏฐาน จึงเดินทางไปเมืองเชียงใหม่เพื่อศึกษาด้านวิปัสสนาธุระเพิ่มเติม ด้วยความสามารถและคุณประโยชน์ที่ท่านได้ทำให้แก่พระพุทธศาสนา ท่านจึงได้รับการสนับสนุนให้ดำรงตำแหน่งเจ้าอาวาสวัดพระสิงห์ เมืองเชียงใหม่
ในปีพ.ศ. ๒๓๖๙ (จ.ศ. ๑๑๘๘) เจ้าหลวงแผ่นดินเย็นพุทธวงศ์ เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่มีพระราชศรัทธาจะประดิษฐานพระพุทธศาสนาให้จีรังยั้งยืนในแว่นแคว้น ทรงปรารถนาจะเจริญรอยตามพระพุทธโฆษาจารย์ พระภิกษุชาวอินเดียที่เดินทางไปรวบรวมคัมภีร์ใบลานอรรถกาพระไตรปิฎกที่เกาะลังกา เพื่อนำคำสอนของพระสัมมาสัมพุทธเข้าให้กลับไปงอกงามยังดินแดนชมพูทวีป
จึงทรงเป็นประธานฝ่ายคฤหัสถ์สนับสนุนครูบากัญจนอรัญญวาสี พระมหาราชครู และพระมหาเถระผู้ทรงคุณวุฒิแห่งเมืองเชียงใหม่ ให้ร่วมกันตรวจสอบและรวบรวมคัมภีร์พระไตรปิฎก โดยเฉพาะคัมภีร์พระวินัยและอรรถกถาที่ยังขาดตกบกพร่อง แล้วเขียนเป็นหมวดหมู่ขึ้น เมื่อแล้วเสร็จได้ทำการฉลองธรรมที่วัดพระสิงห์ ต่อเนื่องกัน ๗ วัน ๗ คืน
วัดพระสิงห์ จ.เชียงใหม่
หลังจากที่ครูบากัญจนอรัญญวาสีได้รวบรวมคัมภีร์ในเมืองเชียงใหม่ ท่านได้รับอาราธนาจากเจ้าหลวงอินทรวิชัยราชา เจ้าผู้ครองนครเมืองแพร่ ให้อัญเชิญคัมภีร์อักษรธรรมจากเชียงใหม่มาประดิษฐาน ณ วัดสูงเม่น เมืองแพร่ จึงได้มีการสร้างมณฑปและหอไตรขึ้นเพื่อประดิษฐานคัมภีร์ใบลานที่อัญเชิญมา
ตลอดเส้นทางจากเมืองเชียงใหม่สู่เมืองแพร่เจ้าผู้ครองนครและสาธุชนในเมืองที่ท่านเดินทางผ่าน ต่างให้การต้อนรับด้วยความเคารพ แสดงให้เห็นว่าเจ้าผู้ครองนครและพุทธศาสนิกชนในสมัยก่อนให้ความเคารพในพระธรรม และให้ความสำคัญต่องานของพระศาสนาเป็นอย่างยิ่ง
ตู้พระธรรมลายรดน้ำ ศิลปะล้านนาประยุกต์ ซึ่งเจ้าหลวงเมืองแพร่และพระชายาสร้างถวายวัดสูงเม่น
แม้ครูบากัญจนอรัญญวาสีจะเดินทางกลับมาเมืองแพร่อันเป็นพื้นเพเดิมของท่านแล้วก็ตาม แต่ท่านก็ยังเดินหน้ารวบรวมและสร้างสรรค์คัมภีร์ใบลานต่อไปอย่างไม่หยุดยั้ง
ท่านได้เขียนตำรามูลกัมมัฏฐานขึ้นที่เมืองแพร่และได้ออกเดินทางไปยังเมืองต่าง ๆ ในอาณาจักรล้านนา อาทิ ไปถึงเมืองน่านเพื่อร่วมตรวจชำระคัมภีร์พระไตรปิฎกและคัมภีร์ธรรมที่วัดพระธาตุช้างค้ำวรวิหาร และไปเมืองหลวงพระบางเพื่อสร้างคัมภีร์พระไตรปิฎกที่วัดวิชุนราช มีเจ้าหลวงชื่อมังธาเป็นศาสนูปถัมภก
ห่อผ้าบรรจุคัมภีร์ใบลาน ณ วัดพระธาตุช้างค้ำวรวิหาร จ.น่าน
หากศึกษาตัวอย่างคัมภีร์พระไตรปิฎกใบลานที่เก็บรักษาไว้ ณ วัดสูงเม่น ซึ่งปัจจุบันเป็นแหล่งคัมภีร์ใบลานอักษรธรรมล้านนาที่ใหญ่ที่สุดของประเทศไทย จะพบข้อมูลที่น่าสนใจเกี่ยวกับการสร้างคัมภีร์ ตั้งแต่ชื่อผู้สร้าง ปีที่สร้าง จำนวนแผ่นลาน จารจารึกไว้อย่างชัดเจน
โดยเฉพาะข้อมูลของสถานที่ที่จารคัมภีร์ฉบับนั้น ๆ ถือเป็นข้อมูลที่สำคัญในการศึกษาภาษาบาลี ประวัติศาสตร์และพระพุทธศาสนาในแผ่นดินไทย
เป็นที่น่าสังเกตว่าไม่ว่าครูบากัญจนอรัญญวาสีมหาเถรเดินทางไป ณ ที่แห่งใดท่านจะมีส่วนสำคัญในตรวจชำระและสร้างคัมภีร์ทางพระพุทธศาสนา รวมไปถึงศาสนสถานสำคัญ ณ ที่แห่งนั้นให้เจริญรุ่งเรือง
ในขณะเดียวกันก็ได้อัญเชิญคัมภีร์ทางพระพุทธศาสนาที่สร้างขึ้นจากดินแดนต่าง ๆ ในล้านนากลับมาประดิษฐานรวบรวมไว้ ณ หอไตร วัดสูงเม่น จ.แพร่ จำนวนหลายพันมัด ทำให้การศึกษาพระพุทธศาสนาขยายออกไปในวงกว้าง นับเป็นภารกิจที่ต้องอาศัยความวิริยะอุตสาหะอย่างยิ่งยวด
มัดคัมภีร์ใบลานจำนวนมากของวัดสูงเม่น จ.แพร่
อีกทั้งต้องอาศัยความร่วมมือร่วมใจของสาธุชน ผู้ปกครองบ้านเมืองและคณะสงฆ์ในแต่ท้องถิ่นให้การสนับสนุนอย่างจริงจัง จึงทำให้ผลงานอันล้ำค่า คือ คัมภีร์ใบลาน ตกทอดมาถึงพวกเราชาวพุทธในปัจจุบัน
ดังนั้นจึงถือเป็นหน้าที่ของพวกเราทุกคนที่ต้องช่วยกันสานต่อมโนปณิธานในอันที่จะดูแลปกป้องคำสอนของพระพุทธเจ้าให้คงอยู่ผืนแผ่นดินไทย เฉกเช่นเดียวกับบรรพบุรุษไทยในกาลก่อนที่ได้ทุ่มเทกายและใจรักษาไว้อย่างเอาชีวิตเป็นเดิมพัน
ติดตามความรู้เนื้อหาสาระดีๆ ได้ที่
Website : https://www.mps-center.in.th
Youtube : https://youtube.com/c/MPSCChannel
Twitter : https://twitter.com/MPSCchannel
Blockdit : https://www.blockdit.com/dhammachai_tipitaka
- 2
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
