“ลิพิด” ที่คนชอบเรียก “ไขมัน” | Biology with JRItsme
⌚️ เวลาที่ใช้ในการอ่าน 5 นาที
ตามชื่อตอนเลยครับ... ชีวโมเลกุลตัวที่ 3 นั่นคือ “ลิพิด” นั่นเอง (มันชื่อวิทย์อ่ะนะ...) จริงแล้ว ๆ ไขมันมีหลากหลายชนิดมาก และหลายชนิดที่เราคุ้นชื่อ ที่ไม่น่าชื่อว่ามันจะถูกนับรวมในลิพิดด้วย สิ่งมีชีวิตมักจะกับเก็บพลังงานไว้ในรูปของ “คาร์โบไฮเดรต” หรือ “ลิพิด”
หลายครั้งที่ร่างกายเลือกเก็บพลังงานไว้ในรูปของลิพิดเพราะมีโมเลกุลใหญ่และสายยาว ทำให้เก็บพลังงานมหาศาลไว้ได้มาก แต่ข้อเสียคือดึงกลับมาใช้ได้ยากกว่าคาร์โบไฮเดรต นั่นจึงเป็นเหตุผลที่เราออกกำลังกายเวลาสั้น ๆ ไม่หายอ้วนสักทีนั่นเอง... (จริง ๆ แล้วต้องออกต่อเนื่องทุกวัน ถึงจะเห็นผล)
โครงสร้างของไตรกลีเซอไรด์ อ้างอิง: https://www.sciencedirect.com/topics/engineering/triglyceride
แล้วเราเก็บไว้แบบไหนล่ะ... ลิพิดในร่างกายสิ่งมีชีวิตมักอยู่ในรูป ”ไตรกลีเซอไรด์” [Triglyceride] ข้อสังเกตคือโมเลกุลนี้ประกอบด้วย “กลีเซอรอล” [Glycerol] และ “กรดไขมัน” [Fatty acid] 3 โมเลกุล กรดไขมันนี้มีมากมายหลายชนิด สั้นยาว โค้งงอแตกต่างกันไป
กรดไขมันอิ่มตัวและไม่อิ่มตัว อ้างอิง: https://byjus.com/biology/difference-between-saturated-and-unsaturated-fats/
แต่จะสามารถแบ่งออกได้ 2 ประเภทคือ “กรดไขมันอิ่มตัว” [Saturated fatty acid] โมเลกุลจะตรงแด่ว! มักอยู่ในสถานะของแข็ง และ “กรดไขมันไม่อิ่มตัว” [Unsaturated fatty acid] โมเลกุลจะหักบ้าง โค้งบ้าง มักอยู่ในสถานะของเหลว ทั้งสองชนิดพบได้ทั้งพืชและสัตว์ (ในบางตำราจะบอกว่า อิ่มตัวอยู่ในสัตว์ ไม่อิ่มตัวอยู่ในพืช ซึ่งไม่จริงเสมอไป...)
อีกเรื่องหน้ารู้ คือสมัยก่อน... เนื่องจากว่าเนยหรือไขมันจากสัตว์ซึ่งส่วนใหญ่เป็นกรดไขมันอิ่มตัวหายาก จึงได้คิดค้นการผลิตกรดไขมันดังกล่าว โดยใช้กรดไขมันไม่อิ่มตัวที่เป็นของเหลวที่พบได้มากจากพืช มาดัดโครงสร้างโดนการเติมไฮโดนเจน [Hydrogenation] ให้ตรงจนกลายเป็นไขมันอิ่มตัวที่ตรงแด่วเป๊ะ... เพื่อนำไปผลิตเป็นเนยเทียมหรือมาการีน
ปฏิกิริยาไฮโดรเจเนชันเพื่อผลิตกรดไขมันอิ่มตัวจากกรดไขมันไม่อิ่มตัว อ้างอิง: https://www.ifit.com/blog/the-dangers-of-trans-fats/
ประเด็นคือ การผลิตกรดไขมันบางครั้งได้กรดไขมันทรานส์ [Trans-fat] (โมเลกุลตรงทิพย์ ที่ได้จากปฏิกิริยาในรปูฝั่งขวา) ซึ่งตามธรรมชาติพบได้น้อย และเป็นอันตรายต่อสุขภาพ โดยเสี่ยงตาอการเป็นโรคหัวใจและหลอดเลือดอุดตัน จึงขอให้ทุกคนหลีกเลี่ยงการบริโภคไขมันทรานส์นะครับ... (แต่ปัจจุบันได้มีมาตรฐานให้ลดการผลิตไขมันทรานส์แล้ว แต่ก็อยากให้ทุกคนระมัดระวังอยู่ดีนะ...)
หุ่นขี้ผึ้งปั้นขี้ผึ้งสัตว์หรือผึ้งโดยตรง อ้างอิง: https://www.touronthai.com/travelguide/placeinfo_en.php?id=1773
แต่สิ่งมีชีวิตจะเก็บในลิพิดที่ต่างกันออกไป เช่น ขี้ผึ้งหรือไข [Wax] ที่ใช้แอลกอฮอล์ชนิดอื่นนอกจากกลีเซอรอลจับกับกรดไขมัน ซึ่งนอกจากจะพบในพืชแล้ว ยังพบในสัตว์ชนิดอื่นด้วย อย่างไขปลาวาฬ
วงแหวนสเตียรอด์ (สีเขียว) เป็นโครงสร้างหลักของคอเลสเตอรอล ฮอร์โมนโปรเจสเตอโรน และเทสโทสเตอโรน (สีเหลือง) อ้างอิง: https://www.shmoop.com/study-guides/biology/biomolecules/lipids
ส่วนลิพิดอีกรูปแบบหนึ่งที่หลายคนอาจไม่เคยรู้จัก แต่จะรู้จักสารในกลุ่มนี้ดี นั้นคือกลุ่ม “อนุพันธ์ลิพิด” [derived lipid] มันคือกลุ่มสารประกอบอินทรีย์ที่ไม่ใช่ไตรกลีเซอไรด์หรือไข แต่มีคุณสมบัติในการเป็นตัวทำละลายอินทรีย์เหมือนกัน ซึ่งมีสมาชิดได้แก่ สเตียรอยด์ คอเลสเตอรอล แคโรทินอยด์ และวิตามิน A D E K
นอกจากที่ลิพิดจะเป็นตัวเก็บพลังงานมหาศาล ยังมีหน้าที่อื่น ๆ คือ เป็นโครงสร้างให้กับร่างกาย เช่น ไขมันไตรกลีเซอไรด์ตามผิวหนัง กล้ามเนื้อ คอเลสเตอรอล เป็นองค์ประกอบของเซลล์ วิตามินกับแคโรทินอยด์เป็นโคเอนไซม์สำคัญ และสเตียรอยด์เป็นฮอร์โมนหรือฟีโรโมน
และนี่คือทั้งหมดเกี่ยวกับลิพิด หรือที่ทุกคนรู้จักกันในนามของไขมัน นั่นเอง หวังว่าจะมีประโยชน์และได้ความรู้ติดตัวไปบ้างนะครับ ติดตามเพจ Mr.BlackCatz. Academy ไว้ในอ้อมอกอ้อมใจ เพื่อไม่พลาดเนื้อหาชีววิทยาฉบับคนทั่วไปเข้าใจง่ายนะครับ 😽
ดูเพิ่มเติมในซีรีส์
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
