"อ่านใจ" ผ่านแววตา เมื่อการมองอย่าง "ตั้งใจ" ส่งผลต่อคนรอบข้าง
เคยสงสัยไหมครับว่า เวลาเรามองใครสักคน หรือเห็นใครมองมาที่เรา การมองนั้นมีความหมายอะไรซ่อนอยู่หรือเปล่า? นอกเหนือจากการบอกทิศทางว่าพวกเขากำลังมองไปทางไหน ดวงตาของเรายังสามารถสื่อสาร "ความตั้งใจ" หรือ "สภาวะทางจิตใจ" ของเราได้อีกด้วย ซึ่งเป็นส่วนสำคัญอย่างยิ่งในการมีปฏิสัมพันธ์ทางสังคมของเราเลยครับ
เรื่องนี้ไม่ใช่แค่ความรู้สึกนะครับ แต่มีงานวิจัยทางวิทยาศาสตร์ที่ศึกษาเรื่องนี้อย่างจริงจัง ซึ่งผมจะนำมาเล่าให้ฟังในวันนี้ โดยอิงจากงานวิจัยชิ้นหนึ่งที่ตีพิมพ์ในวารสาร Communications Psychology ครับ งานวิจัยนี้ศึกษาว่า การที่คนเรามองอะไรสักอย่างด้วย "ความตั้งใจ" ของตัวเองจริงๆ (เช่น เลือกเองว่าจะมองซ้ายหรือขวา) มันส่งผลต่อการรับรู้และการตอบสนองของคนที่มองเห็นแตกต่างจากการมองแบบที่ "ถูกสั่ง" ให้มอง (เช่น มีคนบอกว่าให้มองซ้ายหรือขวา) หรือไม่
การทดลองเผยความลับ เราจับ "ความตั้งใจ" ในแววตาได้จริงหรือ?
นักวิจัยได้ทำการทดลองหลายอย่างเพื่อตอบคำถามนี้ครับ
การทดลองที่ 1: ทายใจก่อนจะมอง
ในการทดลองแรก พวกเขาให้ผู้เข้าร่วมดูวิดีโอสั้นๆ ของคน (ที่เราจะเรียกว่า "ผู้มอง") กำลังจะมองไปทางซ้ายหรือขวา แต่ก่อนที่ผู้มองจะหันสายตาไปจริงๆ วิดีโอจะหยุด แล้วให้ผู้เข้าร่วมทายว่าผู้มองกำลังจะมองไปทางไหน ความลับอยู่ตรงนี้ครับ ผู้เข้าร่วมไม่รู้เลยว่า ในบางครั้ง ผู้มองในวิดีโอ เลือกเอง ว่าจะมองไปทางไหน (เป็นการมองอย่างตั้งใจ หรือ "self-chosen gaze")
แต่ในบางครั้ง พวกเขา ถูกสั่ง ผ่านคอมพิวเตอร์ว่าให้มองไปทางไหน (เป็นการมองแบบไม่ตั้งใจ หรือ "computer-instructed gaze") ผลปรากฏว่าอะไรทราบไหมครับ ผู้เข้าร่วมสามารถกดตอบทิศทางที่ผู้มองกำลังจะมองได้ เร็วกว่า อย่างมีนัยสำคัญ เมื่อการมองนั้นเป็นการมองที่เกิดจากความตั้งใจของผู้มองเอง น่าทึ่งนะครับ นี่แสดงว่า แม้กระทั่งก่อนที่ดวงตาจะขยับจริงๆ สมองของเราอาจจะจับสัญญาณบางอย่างเกี่ยวกับ "ความตั้งใจ" ของผู้มองได้แล้ว
การทดลองที่ 2 และ 3: มองตาม... อย่างตั้งใจ?
ในการทดลองต่อมา นักวิจัยปรับเปลี่ยนรูปแบบเล็กน้อยครับ ผู้เข้าร่วมยังคงดูวิดีโอผู้มองคนเดิม ที่บางครั้งก็มองอย่างตั้งใจ บางครั้งก็ถูกสั่งให้มอง แต่คราวนี้ แทนที่จะให้ทายทิศทาง พวกเขาให้ผู้เข้าร่วมมองหาเป้าหมาย (เช่น ดอกจัน) ที่จะปรากฏขึ้นที่ด้านซ้ายหรือขวาของใบหน้าผู้มอง แล้วกดปุ่มตอบว่าเป้าหมายอยู่ทางไหนให้เร็วที่สุด เป้าหมายนี้อาจจะปรากฏในทิศทางเดียวกับที่ผู้มองมองไป (เรียกว่า "สอดคล้องกัน") หรือปรากฏในทิศทางตรงกันข้าม (เรียกว่า "ไม่สอดคล้องกัน")
ผลที่ได้ยืนยันสิ่งที่เรารู้อยู่แล้วคือ คนเรามักจะตอบสนองต่อเป้าหมายที่อยู่ในทิศทางเดียวกับที่คนอื่นมองได้เร็วกว่า (เรียกว่า "gaze-following effect" หรือ การมองตาม) แต่สิ่งที่น่าสนใจเพิ่มเติมคือ เมื่อนักวิจัยปรับ ระยะเวลา ระหว่างที่ผู้มองเริ่มหันสายตากับตอนที่เป้าหมายปรากฏขึ้น (ในการทดลองที่ 3)
พวกเขาพบว่า หากมีระยะเวลาห่างนานขึ้น (เช่น 100, 300 หรือ 700 มิลลิวินาที) ผู้เข้าร่วมจะตอบสนองต่อเป้าหมายได้ เร็วกว่า เมื่อการมองของผู้มองนั้นเป็นการมองอย่าง "ตั้งใจ" (self-chosen) เทียบกับการมองแบบ "ถูกสั่ง" (computer-instructed) นี่ชี้ให้เห็นว่า การรับรู้ความตั้งใจในการมอง อาจส่งผลต่อความเร็วในการตอบสนองของเราได้ โดยเฉพาะเมื่อเรามีเวลาประมวลผลมากขึ้นเล็กน้อย
กลไกเบื้องหลัง ดวงตาสื่อสาร "ความตั้งใจ" ได้อย่างไร?
คำถามสำคัญคือ แล้วผู้มองสื่อสาร "ความตั้งใจ" ออกมาได้อย่างไร ทั้งๆ ที่ผู้เข้าร่วมไม่รู้เบื้องหลังของการมองนั้น นักวิจัยได้ลองวิเคราะห์การเคลื่อนไหวเล็กๆ น้อยๆ บริเวณดวงตาของผู้มองในวิดีโอ โดยใช้เทคนิคที่เรียกว่า Optical Flow Analysis พวกเขาพบเรื่องน่าประหลาดใจครับ แม้จะมองด้วยตาเปล่าแทบไม่เห็นความแตกต่าง
แต่การวิเคราะห์เผยว่า ในช่วงก่อนที่ผู้มองจะหันสายตาไปจริงๆ การมองแบบ "ตั้งใจ" (self-chosen) มีการเคลื่อนไหวเล็กๆ น้อยๆ (magnitude of motion) ในบริเวณดวงตา มากกว่า การมองแบบ "ถูกสั่ง" (computer-instructed)
นี่อาจเป็นคำตอบครับ สัญญาณการเคลื่อนไหวอันแสนละเอียดอ่อนเหล่านี้ อาจเป็นวิธีที่ดวงตาส่งสารเกี่ยวกับสภาวะจิตใจหรือความตั้งใจของเราไปยังผู้สังเกตโดยที่เราอาจไม่รู้ตัวเลยก็ได้
งานวิจัยนี้บอกอะไรเราบ้างครับ? อย่างแรกเลย มันยืนยันว่ามนุษย์เรามีความสามารถในการรับรู้สภาวะทางจิตใจ หรือ "ความตั้งใจ" ที่อยู่เบื้องหลังการมองของผู้อื่น และการรับรู้นี้ส่งผลต่อความเร็วในการตอบสนองของเราด้วย อย่างที่สอง มันชี้ให้เห็นกลไกที่เป็นไปได้ว่า การสื่อสารนี้อาจเกิดขึ้นผ่านการเคลื่อนไหวเล็กๆ น้อยๆ บริเวณดวงตาที่เกิดขึ้นก่อนการมองจริงๆ
ที่น่าสนใจไปกว่านั้นคือ ดูเหมือนว่าการประมวลผล "ทิศทาง" ของการมอง (ว่ามองไปทางไหน) กับการประมวลผล "ความตั้งใจ" เบื้องหลังการมอง อาจเป็นคนละกระบวนการที่ทำงานคู่ขนานกันไป และอาจใช้เวลาในการประมวลผลต่างกันด้วย การรับรู้ความตั้งใจอาจเกิดขึ้นเร็วและเป็นไปโดยอัตโนมัติ ในขณะที่การประมวลผลทิศทางเพื่อการมองตามอาจเกิดขึ้นช้ากว่าเล็กน้อย
แล้วเราจะนำเรื่องนี้ไปใช้อะไรได้บ้าง?
แม้ว่าการทดลองนี้จะทำในห้องปฏิบัติการที่มีการควบคุมอย่างดี แต่ผลลัพธ์ก็ชวนให้เราคิดถึงการสื่อสารในชีวิตจริงครับ มันอาจทำให้เราหันมาสังเกต "ภาษา" ของดวงตามากขึ้น ไม่ใช่แค่ว่าใครมองไปทางไหน แต่สังเกตถึง "ลักษณะ" ของการมองนั้นด้วย มันอาจมีความหมายซ่อนอยู่มากกว่าที่เราคิดก็ได้นะครับ
แน่นอนว่านี่เป็นเพียงงานวิจัยชิ้นหนึ่ง และยังมีคำถามอีกมากมายที่ต้องศึกษาต่อไป เช่น ความแตกต่างระหว่างบุคคลในการสื่อสารผ่านแววตา หรือปัจจัยทางบริบทอื่นๆ อาจส่งผลต่อการรับรู้เหล่านี้อย่างไร
ครั้งต่อไปที่คุณสบตาใคร ลองสังเกตดูนะครับ บางทีคุณอาจกำลัง "อ่านใจ" พวกเขาผ่านแววตาอยู่ก็ได้ ใครจะรู้
แหล่งอ้างอิงหลัก:
Mayrand, F., McCrackin, S. D., & Ristic, J. (2024). Intentional looks facilitate faster responding in observers. Communications Psychology, 2, 90. https://doi.org/10.1038/s44271-024-00137-x
- 1
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
