บทความพิเศษ สัปดาห์เภสัชกรรม EP 01 เภสัชกรชุมชน (เภสัชกรร้านยา) เพื่อนแท้ใกล้บ้านที่คุณปรึกษาได้
ผมเป็นเภสัชกรคนหนึ่งที่เชื่อว่า "ร้านยา" ไม่ใช่เป็นเพียงสถานที่สำหรับซื้อยาเมื่อเราเจ็บป่วยเท่านั้น แต่คือด่านหน้าด้านสุขภาพที่ใกล้ชิดกับทุกคนในชุมชนมากที่สุด ทุกครั้งที่คุณเดินเข้าไปในร้านยา คุณเคยสงสัยไหมครับว่าเภสัชกรที่ยืนอยู่ตรงนั้น สามารถช่วยเหลืออะไรคุณได้บ้างนอกจากการหยิบยาตามที่คุณบอก
วันนี้ผมอยากจะชวนทุกคนมาเปิดมุมมองถึงศักยภาพที่ซ่อนอยู่ของ "ร้านยาใกล้บ้าน" และบทบาทของเภสัชกรชุมชนในฐานะ "ผู้ดูแลสุขภาพเบื้องต้น" หรือ Primary Care Provider กันครับ โดยข้อมูลที่ผมจะเล่าให้ฟังนี้ อ้างอิงมาจากงานวิจัยที่น่าสนใจชิ้นหนึ่งของไทยเรา ซึ่งตีพิมพ์ในวารสาร The Thai Journal of Pharmaceutical Sciences ที่ได้เข้าไปสำรวจความคิดเห็นของผู้เชี่ยวชาญและเภสัชกรมากประสบการณ์ เพื่อค้นหาว่าเราจะพัฒนาร้านยาให้เป็นที่พึ่งด้านสุขภาพของทุกคนได้อย่างไร
ก่อนอื่น เรามาทำความรู้จักกับคำว่า "การดูแลสุขภาพเบื้องต้น" (Primary Care) กันก่อนนะครับ องค์การอนามัยโลก (WHO) ให้นิยามไว้ว่า นี่คือบริการสุขภาพด่านแรกที่ประชาชนจะเข้าถึง เป็นการดูแลที่เน้นตัวบุคคลและครอบครัว ไม่ใช่แค่การรักษาโรค แต่ครอบคลุมไปถึงการส่งเสริมสุขภาพ การป้องกันโรค และการจัดการปัญหาสุขภาพในระยะยาว
พูดง่ายๆ ก็คือ เป็น "ประตูบานแรก" ที่คุณจะนึกถึงเมื่อมีปัญหาเรื่องสุขภาพ ซึ่งในหลายประเทศ ร้านยาชุมชนก็คือหนึ่งในประตูบานสำคัญนั้น เภสัชกรชุมชนจึงไม่ใช่แค่ "ผู้ขายยา" แต่เป็น "บุคลากรทางการแพทย์" ที่คอยให้คำปรึกษาและดูแลสุขภาพเบื้องต้นให้กับผู้คนในชุมชน
จากงานวิจัยที่ผมได้ศึกษา พบว่าผู้เชี่ยวชาญในแวดวงเภสัชกรรมของไทยมองว่า บทบาทของเภสัชกรชุมชนควรจะเชื่อมโยงกับระบบสุขภาพของประเทศอย่างเป็นทางการ ไม่ใช่แค่การทำธุรกิจส่วนตัวเพียงอย่างเดียว
บริการในร้านยา พื้นฐานที่ต้องมี กับบริการขั้นสูงที่อยากให้เป็น
เราสามารถแบ่งบริการของร้านยาออกเป็น 2 ระดับ ซึ่งน่าสนใจมากครับ
1. บริการพื้นฐาน (Basic Services)
นี่คือสิ่งที่คุณควรจะคาดหวังได้จากร้านยาทั่วไป ซึ่งเภสัชกรทุกคนมีความรู้ความสามารถในการให้บริการอยู่แล้ว ได้แก่
✍🏻 การจ่ายยาและให้คำปรึกษา เภสัชกรชุมชนไม่ใช่แค่หยิบยาตามที่คนไข้มาซื้อ แต่คือการอธิบายถึงวิธีใช้ยาที่ถูกต้อง ผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้น และตอบทุกคำถามที่คนไข้สงสัย
✍🏻 การจัดการการใช้ยา (Medication Therapy Management - MTM) หากคุณใช้ยาหลายชนิดจากหลายโรงพยาบาล เภสัชกรชุมชนสามารถช่วยตรวจสอบได้ว่ายาทั้งหมดที่คุณใช้นั้นปลอดภัยหรือไม่ มีปฏิกิริยาระหว่างกัน (ยาตีกัน) หรือไม่ และให้คำแนะนำเพื่อให้คุณใช้ยาได้อย่างมีประสิทธิภาพและปลอดภัยสูงสุด ไม่เชื่อลองนำถุงยาที่ได้รับจากโรงพยาบาลไปสอบถามดูครับ 😁
✍🏻 การคัดกรองโรคเบื้องต้น เช่น การวัดความดันโลหิต การตรวจระดับน้ำตาลในเลือดเบื้องต้น เพื่อประเมินความเสี่ยงและแนะนำให้ไปพบแพทย์ได้อย่างทันท่วงที
✍🏻 การส่งเสริมสุขภาพและให้ความรู้ เช่น การให้คำแนะนำเรื่องอาหารเสริม วิตามิน หรือการดูแลตัวเองเพื่อป้องกันโรคต่างๆ
บริการเหล่านี้ถือเป็นหัวใจสำคัญที่ร้านยาทุกแห่งควรทำได้ดีอยู่แล้ว และไม่จำเป็นต้องมีการฝึกอบรมพิเศษเพิ่มเติมมากมายนัก เพราะเป็นความรู้ที่เภสัชกรทุกคนได้เรียนมา
2. บริการขั้นสูง (Advanced Services)
นี่คือส่วนที่น่าตื่นเต้นและเป็นอนาคตของร้านยาชุมชนครับ เป็นบริการที่ซับซ้อนขึ้นและต้องการ "การฝึกอบรมเพิ่มเติม" เพื่อให้เภสัชกรมีความเชี่ยวชาญเฉพาะทางมากขึ้น ตัวอย่างเช่น
⭐️ การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพ เภสัชกรสามารถเป็นโค้ชส่วนตัวให้คุณได้ เช่น การให้คำปรึกษาเพื่อเลิกบุหรี่ การวางแผนควบคุมอาหารและออกกำลังกายสำหรับผู้ป่วยเบาหวาน หรือการแนะนำการลดโซเดียมสำหรับผู้ป่วยความดันโลหิตสูง
⭐️ การเยี่ยมบ้าน (Home Visit) สำหรับผู้ป่วยติดเตียงหรือผู้สูงอายุที่ไม่สะดวกเดินทาง เภสัชกรสามารถไปเยี่ยมที่บ้านเพื่อประเมินการใช้ยา จัดยา และให้คำแนะนำแก่ผู้ดูแลได้ ซึ่งนี่คือการดูแลที่ใกล้ชิดและเข้าถึงหัวใจของชุมชนอย่างแท้จริง
⭐️ การใช้เทคโนโลยีเพื่อการสื่อสาร การใช้แอปพลิเคชันหรือวิดีโอคอลเพื่อติดตามผลการใช้ยาและให้คำปรึกษาต่อเนื่อง ทำให้การดูแลไม่สิ้นสุดแค่ในร้านยา
จากงานวิจัยพบว่า ผู้เชี่ยวชาญมองว่าบริการขั้นสูงเหล่านี้คือสิ่งที่จำเป็นอย่างยิ่งในการยกระดับร้านยา แต่ก็ยังเป็นเรื่องใหม่ที่เภสัชกรส่วนใหญ่ยังต้องการการสนับสนุนและการฝึกอบรมที่เข้มข้น
แน่นอนว่าการจะไปให้ถึงจุดนั้นไม่ใช่เรื่องง่าย งานวิจัยได้ชี้ให้เห็นถึงอุปสรรคสำคัญหลายประการที่เปรียบเสมือน "กำแพงที่มองไม่เห็น" ขวางกั้นอยู่ครับ อย่างเช่น
ข้อจำกัดทางกฎหมาย: ปัจจุบันกฎหมายไทยยังไม่อนุญาตให้เภสัชกรทำหัตถการบางอย่าง เช่น การฉีดวัคซีนไข้หวัดใหญ่ในร้านยา (ซึ่งในหลายประเทศทำได้) หรือการเข้าถึงข้อมูลประวัติการรักษาของผู้ป่วยจากโรงพยาบาล ทำให้การดูแลต่อเนื่องทำได้ไม่เต็มที่
ทัศนคติและความเชื่อมั่น: ทั้งจากฝั่งประชาชนที่อาจยังมองว่าร้านยาเป็นแค่ "ที่ขายยา" และจากเภสัชกรบางส่วนที่อาจยังให้ความสำคัญกับธุรกิจมากกว่าการบริการด้านสุขภาพอย่างเต็มรูปแบบ ซึ่งงานวิจัยชี้ว่านี่เป็นเรื่องที่น่ากังวลและต้องปรับทัศนคติกันใหม่
แล้วเราจะก้าวข้ามกำแพงนี้ไปได้อย่างไร? งานวิจัยได้ให้แนวทางที่น่าสนใจไว้ครับ
สำหรับตัวเภสัชกร: ต้องไม่หยุดเรียนรู้และพัฒนาตัวเองตลอดชีวิต (Lifelong Learning) โดยเฉพาะทักษะการสื่อสารที่ต้องไม่ใช่แค่การพูด แต่คือการ "รับฟัง" เพื่อเข้าใจปัญหาและความต้องการของผู้ป่วยอย่างแท้จริง นอกจากนี้ ทัศนคติที่มุ่งเน้นผู้ป่วยเป็นศูนย์กลาง (Patient-Centered) คือหัวใจที่สำคัญที่สุด
สำหรับระบบ: ต้องมีการจัดหลักสูตรอบรมที่เน้น "การปฏิบัติจริง" มากกว่าทฤษฎี อาจมีการจัดตั้งกลุ่มเภสัชกรผู้เชี่ยวชาญเพื่อแลกเปลี่ยนกรณีศึกษาและแนวทางปฏิบัติที่ดีที่สุด นอกจากนี้ องค์กรวิชาชีพและภาครัฐต้องร่วมมือกันเพื่อปรับปรุงกฎหมายและสร้างระบบสนับสนุนที่เอื้อให้เภสัชกรทำงานได้อย่างเต็มศักยภาพ
จากข้อมูลทั้งหมดนี้ จะเห็นได้ว่า "ร้านยาใกล้บ้าน" ของคุณมีศักยภาพที่จะเป็นมากกว่าที่คุณเคยรู้จัก เภสัชกรชุมชนพร้อมที่จะเป็นเพื่อนคู่คิดด้านสุขภาพที่คอยให้คำปรึกษาและดูแลคุณกับครอบครัวอย่างใกล้ชิด แต่การจะไปถึงจุดนั้นได้ ต้องอาศัยความร่วมมือจากทุกฝ่าย ทั้งตัวเภสัชกรที่ต้องพัฒนาตัวเองอยู่เสมอ ระบบสาธารณสุขที่ต้องปรับตัวให้ทันสมัย และที่สำคัญที่สุดคือ "ความเข้าใจและความเชื่อมั่น" จากทุกคนในสังคม
ครั้งต่อไปที่คุณเดินเข้าร้านยา ลองเปลี่ยนคำถามจาก "มีขายไหม?" เป็น "ผมมีอาการแบบนี้ ควรทำอย่างไรดี" หรือ "ยาที่ผมใช้อยู่ทั้งหมดนี้ ใช้ร่วมกันได้ไหม?"
ผมเชื่อว่า...คุณอาจจะประหลาดใจกับคำตอบและความช่วยเหลือที่คุณจะได้รับ และนั่นคือจุดเริ่มต้นของการเปลี่ยน "ร้านขายยา" ให้กลายเป็น "ศูนย์ดูแลสุขภาพชุมชน" อย่างแท้จริงครับ
แหล่งอ้างอิง:
Puengrung, S., Watcharadamrongkun, S., & Winit-Watjana, W. (2020). Training needs of Thai community pharmacists for primary care pharmacy: Qualitative exploration. The Thai Journal of Pharmaceutical Sciences, 44(3), 197-204.
World Health Organization. (n.d.). Primary health care. Retrieved from https://www.who.int/health-topics/primary-health-care
- 3
ดูเพิ่มเติมในซีรีส์
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
