แพะรับบาป : ธรรมเนียมโบราณที่กลายมาเป็นนิสัยของคนรุ่นใหม่”
งวดนี้ขอหยิบหัวข้อที่เห็นกันทุกวันแต่คนมักไม่ทันคิด:
“ทำไมมนุษย์ต้อง ‘หาแพะรับบาป’ — ประวัติศาสตร์ สังคม จิตวิทยา และวัฒนธรรมเบื้องหลังการโยนความผิด”
เชื่อมั้ยว่า คำว่า “หาแพะรับบาป” มีรากมาจากพิธีกรรมจริง ๆ ที่คนทำกันมาเป็นพันปี!
มนุษย์ยุคแรก ๆ รู้จักการหาคนหรือสัตว์มารับเคราะห์แทน เพราะเราไม่ชอบยอมรับว่า “ความผิดพลาดเกิดจากตัวเอง”
พอเวลาผ่านไป การหาแพะเลยกลายเป็นนิสัยแฝงอยู่ในสังคมทุกระดับ ตั้งแต่ในครอบครัว จนถึงการเมืองระดับโลก!
⸻
🐐 จุดกำเนิดจริงของคำว่า แพะรับบาป
คำว่า Scapegoat มาจากคัมภีร์ไบเบิลจริง ๆ ในพิธี Day of Atonement ของชาวยิวสมัยโบราณ (วันชดใช้บาปประจำปี)
• นักบวชจะนำ แพะ มา 2 ตัว
• ตัวแรกถูกฆ่าเพื่อไถ่บาป
• อีกตัวถูก ‘วางมือ’ สวดอธิษฐานโยนบาปทั้งหมดของชุมชนใส่ แล้วปล่อยให้มันวิ่งหนีเข้าป่าไปพร้อม ‘ความผิด’ ของคน
สัญลักษณ์นี้สะท้อนว่า มนุษย์ไม่อยากเก็บ ‘ความผิด’ ไว้กับตัว — ต้องมีใครสักคนหรืออะไรสักอย่างมารับแทน!
⸻
🏺 ทำไมมันฝังรากแน่นในประวัติศาสตร์?
พฤติกรรมโยนบาปมีให้เห็นแทบทุกวัฒนธรรม
• กรีกโบราณจะมีคนจนหรือทาสที่ถูกเรียกว่า Pharmakos พอเกิดภัยพิบัติหรือโรคระบาด จะจับพวกนี้โยนออกนอกเมือง หรือฆ่าเซ่น เพื่อ ‘ล้างซวย’
• ในยุโรปยุคกลาง ใครถูกหาว่าเป็นแม่มด คือแพะรับบาปชั้นดี พอฝนแล้ง โรคระบาด พืชผลเสียหาย คนก็ลากแม่มดมาเผาไฟ เพราะ “เธอคือสาเหตุของความซวยทั้งหมด!”
• ในเอเชียเอง การ ‘กำจัดแพะ’ ก็เป็นกลยุทธ์การเมืองตั้งแต่ราชสำนักโบราณ ใครล้มเหลว ต้องมีขุนนางคนหนึ่งสังเวยเก้าอี้กันไป
⸻
🧠 จิตวิทยาการหาแพะ
มนุษย์เกลียดการแบกความผิดไว้กับตัว เพราะมันทำร้าย Ego
นักจิตวิทยาเรียกสิ่งนี้ว่า Scapegoating Mechanism — เป็นกลไกการเอาตัวรอดทางอารมณ์และสังคม
• เวลาเกิดวิกฤติ สมองเราจะหาคำตอบง่าย ๆ ก่อนเสมอ ถ้าไม่มีคำตอบ ก็สร้างมันขึ้นมา!
• เวลาใครพลาดในทีม คนอื่นจะเงียบแล้วหันไปมอง ‘คนนอก’ เพื่อไม่ให้ตัวเองโดนลากไปด้วย
• การโยนบาปช่วยให้ กลุ่ม รู้สึกเป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกันอีกครั้ง เพราะมี ‘ศัตรูร่วม’
⸻
⚖️ สังคมทำไมยังใช้วิธีเดิม?
เพราะการหาแพะรับบาปสร้าง อำนาจต่อรอง ให้ใครบางคน — ตั้งแต่ในบ้านยันในองค์กร
• พ่อแม่บางคนอาจโยนความผิดลูกคนโต เพื่อควบคุมลูกคนเล็ก
• ในออฟฟิศ เจ้านายบางคนใช้ลูกน้องคนหนึ่งเป็น ‘กันชน’ เผื่อมีปัญหาจะได้มีคนรับแทน
• การเมืองยุคไหนก็ใช้ ‘แพะ’ ล่อความสนใจออกจากเรื่องจริง
⸻
🎭 วัฒนธรรมกับการหาแพะ
ในบางประเทศ การหาแพะอาจถูกมองว่าเป็น วิธีชำระล้าง
• พิธีขับไล่ภูตผี วิญญาณร้าย คือการสร้างสิ่งแทนตัวเพื่อโยนบาป
• แม้แต่ละคร หนัง นิยาย ก็ชอบใช้พล็อต ‘คนดีตกเป็นแพะ’ เพราะมันกระตุ้นอารมณ์คนดูได้ง่าย
⸻
🔍 แล้วทำไมคนยังไม่เลิกหาแพะ?
เพราะมันง่ายกว่าการมองความจริงตรงหน้า
• แก้ระบบพังทั้งระบบยากกว่าโยนหัวคนออกจากวงจร
• การแก้ปัญหาด้วยการรับผิดชอบจริง ต้องใช้เวลา ใช้ใจ ใช้ความร่วมมือ ซึ่งเหนื่อยกว่าการชี้นิ้วหาคนผิดแล้วสบายใจ
⸻
🧩 สรุป
• “แพะรับบาป” เริ่มจากพิธีจริงในประวัติศาสตร์
• กลายเป็นกลยุทธ์สังคมที่อยู่ทุกยุค ทุกวัฒนธรรม
• จิตวิทยามนุษย์ชอบวิธีนี้เพราะมันรักษาหน้ากลุ่มและช่วยปกป้องตัวตน
• สุดท้าย ถ้าอยากพัฒนาให้พ้นการโยนแพะ เราต้องยอมรับความผิดพลาดร่วมกัน ซึ่งโหดกว่ามาก!
⸻
💬 แล้วคุณล่ะ… เคยถูกโยนเป็น ‘แพะ’ บ้างมั้ย?
ถ้าเจออีก จะยืนสู้ หรือจะปล่อยไปเพราะเหนื่อยใจ?
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
