เมื่อยุโรป “เรียนรู้” จากอิสลาม: หอสมุดแบกแดดและแสงแห่งอัลอันดะลุส
อิทธิพลของโลกมุสลิมต่อยุโรปยุคฟื้นฟู
หากจะกล่าวถึงรากเหง้าของยุโรปยุคฟื้นฟูศิลปวิทยา (Renaissance) หลายคนอาจนึกถึงอิตาลี ฟลอเรนซ์ หรือเหล่าศิลปินผู้เปลี่ยนแปลงประวัติศาสตร์โลกตะวันตกอย่างลีโอนาร์โด ดา วินชี หรือมิเกลันเจโล ทว่าแท้จริงแล้ว ต้นธารความรู้ที่ไหลหลั่งสู่ยุโรปในยุคนั้นกลับมีจุดกำเนิดอยู่ในโลกมุสลิม โดยเฉพาะในดินแดนสองแห่งสำคัญคือ แบกแดด และ อัลอันดะลุส (Andalus) หรือ สเปนมุสลิม ที่เคยสว่างไสวด้วยแสงแห่งปัญญา
แบกแดด: เมืองแห่งความรู้และการแปล
ในศตวรรษที่ 8–13 เมืองแบกแดด ภายใต้การปกครองของราชวงศ์อับบาซียะห์ (Abbasid Caliphate) กลายเป็นศูนย์กลางทางวิทยาการของโลกอิสลามและโลกทั้งใบ หอสมุดที่มีชื่อเสียงที่สุดคือ Bayt al-Hikmah หรือ “บ้านแห่งปัญญา” เป็นที่รวมของนักปราชญ์ นักแปล นักคณิตศาสตร์ และนักดาราศาสตร์จากหลากหลายเชื้อชาติและศาสนา
หนังสือจากกรีก เปอร์เซีย อินเดีย และอียิปต์โบราณถูกนำมาแปลเป็น ภาษาอาหรับ นักปราชญ์อย่าง ฮุนัยน์ อิบน์ อิชาก (Hunayn ibn Ishaq) ได้แปลตำราทางการแพทย์ของกาลีนอสและฮิปโปเครติส ขณะที่ อัลคินดี และ อัลฟารอบี ได้แปลและต่อยอดปรัชญาของอริสโตเติลและเพลโต
ไม่เพียงแค่การแปล แต่เหล่านักวิทยาการในโลกมุสลิมยังต่อยอดความรู้นั้นด้วยการค้นคว้า ทดลอง และสร้างองค์ความรู้ใหม่ เช่น การพัฒนาเลขทศนิยม การคำนวณตำแหน่งดวงดาว การผ่าตัดต้อกระจก และการจัดหมวดหมู่โรค
อัลอันดะลุส: สเปนในคราบอารยธรรมอิสลาม
ทางตะวันตกของโลกอิสลาม เมือง กอร์โดบา และ กรานาดา ในคาบสมุทรไอบีเรีย กลายเป็นศูนย์กลางการเรียนรู้ไม่แพ้แบกแดด โดยเฉพาะในยุคของราชวงศ์อุมัยยะห์ (Umayyad of Cordoba) ที่แยกตัวออกจากราชวงศ์กลาง
ห้องสมุดในกอร์โดบา มีหนังสือมากกว่าครึ่งล้านเล่ม ซึ่งมากกว่าห้องสมุดใดๆ ในยุโรปยุคนั้นถึงสิบเท่า มหาวิทยาลัย กุฏบ์ และมัสยิดใหญ่ๆ ทำหน้าที่เป็นแหล่งการเรียนรู้แบบเปิด มีการเรียนการสอนทั้งในศาสนา วิทยาศาสตร์ ปรัชญา และศิลปะ
อัลซาห์ราวี (Al-Zahrawi) นักแพทย์ชาวกอร์โดบา ได้เขียนตำราแพทยศาสตร์ที่ถูกใช้ในยุโรปนานหลายศตวรรษ ขณะเดียวกันนักปราชญ์อย่าง อิบนุ รุชด์ (Averroes) ก็เป็นผู้สานต่อปรัชญากรีกสู่ยุโรปผ่านงานเขียนของเขาที่ภายหลังถูกแปลเป็นภาษาละติน
ตำราอาหรับสู่ละติน: สะพานแห่งปัญญา
เมื่อชาวยุโรปเริ่มบุกยึดดินแดนในอัลอันดะลุสคืน (Reconquista) พวกเขาได้ค้นพบขุมทรัพย์แห่งปัญญาเหล่านี้ในรูปของหนังสือและตำราวิทยาศาสตร์ มีการตั้งสำนักแปลในเมือง โตเลโด (Toledo) ที่รู้จักกันในชื่อ “Toledo School of Translators”
นักแปลผู้มีชื่อเสียง เช่น เจอราร์ด แห่ง Cremona และ ไมเคิล สกอตต์ ได้แปลตำราอาหรับจำนวนมากเป็นภาษาละติน เช่น ตำราของ อัลฮาซัน อิบนุ ฮัยซัม (Ibn al-Haytham) ด้านทัศนศาสตร์ หรือ อัลคอราซมี (al-Khwarizmi) ผู้ให้กำเนิดคำว่า Algebra และ Algorithm
ตำราเหล่านี้ถูกส่งต่อไปยังมหาวิทยาลัยในยุโรป ทั้งปารีส ออกซ์ฟอร์ด โบโลญญา และซาเลร์โน กลายเป็นพื้นฐานของวิชาการสมัยใหม่ในหลายแขนง
ต้นธารของ Renaissance อาจอยู่ที่กรานาดา
ก่อนที่ยุโรปจะเข้าสู่ยุค Renaissance อย่างแท้จริงในศตวรรษที่ 14–16 สิ่งที่เรียกว่า “การตื่นรู้ทางวิทยาการ” ได้เกิดขึ้นแล้วในโลกอิสลามมาเป็นร้อยปี การรวมความรู้จากตะวันออกกลางกับการแปลสู่ภาษาละตินในอัลอันดะลุสเปรียบเสมือนการหว่านเมล็ดพันธุ์ลงบนแผ่นดินยุโรป
แม้ว่าเมืองกรานาดาจะล่มสลายลงในปี ค.ศ. 1492 พร้อมกับการสิ้นสุดของอัลอันดะลุส แต่อิทธิพลของมันไม่ได้สูญหาย ความรู้จำนวนมากถูกส่งต่อไปยังยุโรปเหนือ และหลายแนวคิดที่ Renaissance นำมาใช้ เช่น ความมีเหตุผล (Rationalism) และความสำคัญของมนุษย์ (Humanism) ก็เคยปรากฏในงานของนักคิดมุสลิมมาแล้ว
ความรู้คือแสงสว่างที่ไร้พรมแดน
ประวัติศาสตร์การแลกเปลี่ยนทางวิชาการระหว่างโลกอิสลามกับยุโรป คือบทพิสูจน์ว่า ความรู้ไม่มีศาสนา และไม่มีพรมแดน แม้จะต่างภาษาและความเชื่อ หากเรามีใจเปิดรับและให้เกียรติกัน ปัญญาจะเป็นสะพานเชื่อมให้โลกก้าวไปข้างหน้า
“กรานาดา” และ “แบกแดด” จึงมิได้เป็นเพียงเมืองในอดีต แต่เป็นสัญลักษณ์ของยุคที่มนุษย์ต่างเผ่าพันธุ์ร่วมกันสร้างโลกแห่งปัญญา… โลกที่ควรค่าแก่การหวนระลึก และเรียนรู้เพื่อไม่ให้แสงสว่างนั้นดับไปอีกครั้งในเงาแห่งความขัดแย้งและความไม่เข้าใจ
- 1
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
