29 ก.ค. เวลา 00:00 • วิทยาศาสตร์ & เทคโนโลยี

🦠 "แบคทีเรียสั่งได้" | วิศวกรรมจุลินทรีย์ในลำไส้ เพื่อสู้ "นิ่วในไต" และโรคอื่นๆ

ใครที่เคยเป็น "นิ่วในไต" คงจะรู้ดีถึงความเจ็บปวดทรมานของมัน... และหนึ่งในต้นตอก็คือสาร "ออกซาเลต" (oxalates) ที่เราได้รับจากอาหาร
ที่ผ่านมา การพยายามนำแบคทีเรียดีๆ เข้าไปช่วยย่อยสลายสารนี้ในลำไส้มักจะล้มเหลว เพราะสู้เจ้าถิ่นเดิมไม่ได้... แต่จะเกิดอะไรขึ้น ถ้าแทนที่จะส่ง "ทหารใหม่" เข้าไป เราสามารถ "อัปเกรด" แบคทีเรียเจ้าถิ่นให้มีอาวุธใหม่ และยังควบคุมมันได้ด้วย "สวิตช์เปิด-ปิด" ที่สั่งการได้ด้วยอาหาร? นี่คือความก้าวหน้าครั้งสำคัญของ "ยาที่มีชีวิต" (Living Therapeutics)
🧫 "ยาที่มีชีวิต" ที่ฉลาดกว่าเดิม
แบคทีเรียที่ถูกนำเข้าไปในลำไส้เพื่อการรักษา (เช่น โปรไบโอติกส์) มักจะดิ้นรนอย่างหนัก เพราะต้องแข่งขันกับจุลินทรีย์เจ้าถิ่นที่มีอยู่เดิมนับล้านล้านตัว ดังนั้น ทีมของวิเทเกอร์จึงได้ดัดแปลงพันธุกรรมของแบคทีเรียที่มีอยู่มากมายในลำไส้ของคนส่วนใหญ่อยู่แล้ว ซึ่งเรียกว่า Phocaeicola vulgatus
พวกเขาได้ทำการเปลี่ยนแปลงทางพันธุกรรม 3 อย่าง:
1. เพิ่มฟังก์ชัน: ใส่ยีนที่ทำให้แบคทีเรียสามารถย่อยสลาย "ออกซาเลต" ซึ่งเป็นตัวการก่อให้เกิดนิ่วในไต
2. เพิ่มความได้เปรียบ: ใส่ยีนที่ทำให้มันสามารถย่อย "พอร์ไฟแรน" (porphyran) คาร์โบไฮเดรตที่พบในสาหร่ายสีแดง ซึ่งจุลินทรีย์อื่นในลำไส้กินไม่ได้
3. เพิ่ม "สวิตช์เปิด-ปิด": ทำให้ยีนที่จำเป็นต่อการอยู่รอดของแบคทีเรียต้อง "พึ่งพา" พอร์ไฟแรน
การเปลี่ยนแปลงเหล่านี้ทำให้นักวิจัยสามารถ "ควบคุม" การเจริญเติบโตของจุลินทรีย์ได้ – การกินอาหารเสริมพอร์ไฟแรนจะกระตุ้นให้มันแพร่พันธุ์ ในขณะที่การหยุดกินพอร์ไฟแรนจะทำให้มันค่อยๆ หายไป
🧪 บทพิสูจน์ในหนูและมนุษย์
นักวิจัยได้ทดสอบแบคทีเรียดัดแปลงนี้ในหนูทดลอง และพบว่ามันสามารถลดปริมาณออกซาเลตในปัสสาวะ น้อยลงโดยเฉลี่ย 47 เปอร์เซ็นต์ เมื่อเทียบกับกลุ่มควบคุม
จากนั้น ทีมงานได้ทดสอบในผู้ป่วย 9 คน ที่มีภาวะดูดซึมออกซาเลตมากเกินไปและเกิดนิ่วในไตซ้ำๆ ผู้เข้าร่วมทุกคนบริโภคพอร์ไฟแรน 10 กรัมต่อวันเป็นเวลา 28 วัน และพบว่ามีออกซาเลตในปัสสาวะ น้อยลงโดยเฉลี่ย 27 เปอร์เซ็นต์
แม้การลดลงนี้ยังไม่มีนัยสำคัญทางสถิติเนื่องจากขนาดตัวอย่างที่เล็ก แต่ก็เป็นสัญญาณที่ดีอย่างยิ่ง เพราะการทดลองทางคลินิกอื่นๆ ชี้ให้เห็นว่าการลดลงของออกซาเลตเพียง 20 เปอร์เซ็นต์ก็เพียงพอที่จะลดอาการได้แล้ว
🏡 แล้วเรื่องนี้เกี่ยวข้องกับเราอย่างไร?
สำหรับประเทศไทย โดยเฉพาะในภาคอีสานที่ "โรคนิ่วในไต" เป็นปัญหาสาธารณสุขที่สำคัญ การค้นพบนี้ถือเป็นความหวังใหม่ที่น่าจับตามอง มันคือแนวคิดของ "ยาที่มีชีวิต" (Living Therapeutics) ที่ไม่ใช่การกินยาเคมี แต่คือการปรับเปลี่ยนระบบนิเวศในลำไส้ของเราให้ทำงานเป็น "โรงงานผลิตยา" ด้วยตัวเอง
แม้จะยังอยู่ในขั้นเริ่มต้น แต่นี่อาจเป็นภาพอนาคตของการรักษาโรคนิ่วและโรคทางเดินอาหารอื่นๆ สำหรับคนไทย ที่ตรงจุดและเป็นธรรมชาติมากขึ้น
🎯 สรุปประเด็นสำคัญ
✅ แบคทีเรียสั่งได้: นักวิทยาศาสตร์ประสบความสำเร็จในการดัดแปลงพันธุกรรมแบคทีเรียที่มีอยู่แล้วในลำไส้ ให้สามารถย่อยสลายสาร "ออกซาเลต" ที่ก่อให้เกิดนิ่วในไตได้
✅ อัปเกรด 3 ขั้น: พวกเขาทำให้แบคทีเรีย 1) ย่อยออกซาเลตได้ 2) กิน "พอร์ไฟแรน" (จากสาหร่าย) เป็นอาหารพิเศษเพื่อความได้เปรียบ และ 3) ต้องพึ่งพาพอร์ไฟแรนเพื่อความอยู่รอด (เป็นสวิตช์เปิด-ปิด)
✅ ได้ผลทั้งในหนูและคน: การทดลองพบว่าสามารถลดปริมาณออกซาเลตในปัสสาวะได้อย่างมีนัยสำคัญ ทั้งในหนูทดลอง (ลดลง 47%) และในผู้ป่วยจริง (ลดลง 27%)
✅ ความหวังสู่โรคอื่น: แนวทาง "ยาที่มีชีวิต" ที่ควบคุมได้นี้ อาจถูกนำไปประยุกต์ใช้เพื่อรักษาโรคอื่นๆ อีกมากมาย เช่น โรคลำไส้อักเสบ หรือมะเร็งลำไส้ใหญ่
✅ ยังมีประเด็นที่ต้องศึกษาต่อ: แม้จะปลอดภัย แต่ยังคงมีประเด็นเรื่องผลข้างเคียงเล็กน้อยและการแลกเปลี่ยนยีนกับแบคทีเรียตัวอื่นที่ต้องศึกษาเพิ่มเติม
💬 แล้วคุณล่ะครับ...
แนวคิดเรื่อง "ยาที่มีชีวิต" หรือการใช้แบคทีเรียดัดแปลงเพื่อรักษาสุขภาพนี้ ทำให้คุณตื่นเต้นกับอนาคตของวงการแพทย์มากแค่ไหน? แล้วคุณคิดว่าเราจะนำเทคนิคนี้ไปใช้รักษาโรคอะไรได้อีกบ้าง?
มาแบ่งปันมุมมองกันในคอมเมนต์... และถ้าเรื่องนี้น่าสนใจ 🦠 อย่าลืมกดบันทึกไว้ หรือแชร์ให้เพื่อนๆ ได้อัปเดตความรู้ไปด้วยกันนะครับ!
1. Whitaker, W. R., et al. (2025). Controlled colonization of the human gut with a genetically engineered microbial therapeutic. Science. http://doi.org/g9tm9x
💖 มาช่วยกันขับเคลื่อน "Witly" กันครับ!
ร่างกายของเราคือ "ระบบนิเวศ" ที่ซับซ้อนที่สุด การทำความเข้าใจและเรียนรู้ที่จะ "ปรับแต่ง" มันอย่างชาญฉลาด คือกุญแจสู่อนาคตทางการแพทย์...
เป้าหมายของ Witly ก็เช่นกัน คือการทำหน้าที่เป็น "วิศวกรชีวภาพ" ที่จะนำองค์ความรู้ทางวิทยาศาสตร์ที่ซับซ้อน มา "ปรับแต่ง" และ "เรียบเรียง" ใหม่ให้กลายเป็นเรื่องราวที่ทุกคนเข้าใจและนำไปใช้ประโยชน์ได้
ทุกการสนับสนุนผ่าน "ค่ากาแฟ" ของคุณ คือพลังที่ช่วยให้เราสามารถเดินหน้าทำ "วิศวกรรมความรู้" นี้ต่อไปได้ครับ

ดูเพิ่มเติมในซีรีส์

โฆษณา