#ว่าด้วยเรื่องจิต 3
ระหว่างวันที่ 8-15 มีนาคม พ.ศ. 2559 กูเกิลจัดการแข่งขันหมากล้อมรายการพิเศษ ณ กรุงโซล ประเทศเกาหลีใต้ โดยเป็นการประลองฝีมือหมากล้อมระหว่าง “อีเซโดล” นักหมากล้อมอาชีพระดับ 9 ดั้งเจ้าของตำแหน่งแชมป์โลกหมากล้อมระดับอาชีพ 18 สมัยฝ่ายหนึ่ง และ “อัลฟาโกะ” ปัญญาประดิษฐ์จากการสร้างสรรค์ของบริษัท ดีพมายด์ อีกฝ่ายหนึ่ง
ก่อนการแข่งขันจะเริ่มขึ้น ไม่มีใครเชื่อว่า อัลฟาโกะจะเป็นฝ่ายมีชัย คนในวงการหมากล้อมทั่วโลกเชื่อว่า อีเซโดลจะเป็นผู้ชนะ 5-0 กระดานและเจ้าตัวเองก็เชื่อเช่นนั้น มีเพียงฟ่านฮุย แชมป์หมากล้อมยุโรปสามสมัยผู้ทำหน้าที่ผู้ฝึกสอนอัลฟาโกะและทีมวิศวกรของดีพมายด์เท่านั้นที่เชื่อว่าอัลฟาโกะจะมีชัยได้แม้ไม่ขาดลอยก็ตาม นั่นเป็นเพราะฟ่านฮุยเป็นนักเล่นหมากล้อมอาชีพคนแรกที่พ่ายแพ้ในการแข่งขันหมากล้อมกับอัลฟาโกะ
ความพ่ายแพ้ของฟ่านฮุยเกิดขึ้นในเดือนตุลาคม พ.ศ. 2558 และถูกเก็บเป็นความลับจนกระทั่งวารสาร “เนเจอร์” (Nature) นำเสนอบทความเกี่ยวกับอัลกอริธึมที่ใช้ในการพัฒนาอัลฟาโกะในวันที่ 27 มกราคม พ.ศ. 2559 เรื่องราวของการประลองหมากล้อมระหว่างฟ่านฮุยและอัลฟาโกะ จึงถูกเปิดเผยออกมา
ฟ่านฮุยเป็นชาวจีนจากแผ่นดินใหญ่ที่อพยพเข้าไปอาศัยอยู่ในประเทศฝรั่งเศสตั้งแต่อายุ 18 ปี และเป็นเจ้าของตำแหน่งแชมป์หมากล้อมยุโรปสามสมัยซ้อนระหว่างปี พ.ศ. 2556-8
ในเดือนตุลาคม พ.ศ. 2558 ฟ่านฮุยได้รับเชิญจาก เดมิส แฮสสาบิส หนึ่งในผู้ร่วมก่อตั้งดีพมายด์และดำรงตำแหน่งซีอีโอของบริษัท ให้มาพบปะพูดคุยเพื่อแลกเปลี่ยนประสบการณ์ในการเล่นหมากล้อมกับทีมวิจัยของโครงการอัลฟาโกะที่สำนักงานของบริษัทในกรุงลอนดอน
* (เดมิส แฮสสาบิสได้รับรางวัลโนเบลสาขาเคมีประจำปี 2024 จากผลงานการสร้างปัญญาประดิษฐ์ชื่อ AlphaFold ที่มีความสามารถในการทำนายรูปแบบการม้วนตัวของโปรตีน หรือ Protein Folding ที่ก่อให้เกิดเป็นสารสำคัญต่อการทำงานของร่างกายมนุษย์ที่จำเป็นในการดำรงชีวิตได้อย่างแม่นยำมากกว่า 95% ซึ่งโปรแกรมคอมพิวเตอร์ที่มีมาก่อนหน้านั้น ไม่มีตัวใดทำนายได้อย่างถูกต้องเกินกว่า 50%)
เมื่อแรกที่ได้รับจดหมายเชิญ ฟ่านฮุยเชื่อว่าเป็นเพียงการพูดคุยทั่วๆ ไปและอาจจะมีการวัดคลื่นไฟฟ้าสมอง (Electroencephalogram: EEG) ระหว่างเล่นหมากล้อมเท่านั้น เมื่อทราบว่าทีมวิจัยต้องการให้แข่งขันหมากล้อมกับอัลฟาโกะ แชมป์ยุโรปเชื้อสายจีนมิได้ปฏิเสธแต่อย่างใดเพราะเชื่อว่าจะเอาชนะคอมพิวเตอร์ได้ไม่ยาก
ครั้นเมื่อถึงเวลาประลองฝีมือกันจริงๆ ฟ่านฮุยกลับต้องประหลาดใจและถึงกับช็อคเพราะตกเป็นฝ่ายพ่ายแพ้ให้กับอัลฟาโกะอย่างหมดรูปถึง 5-0 กระดาน อย่างไรก็ตาม เมื่อกูเกิลจัดการแข่งขัน "กูเกิล ดีพมายด์ ชาเลนจ์" ขึ้นมา ฟ่านฮุยก็ได้รับเชิญให้เข้าร่วมทีมวิจัยในฐานะผู้ฝึกสอนอัลฟาโกะ
การแข่งขันระหว่างอีเซโดลและอัลฟาโกะเป็นการแข่งขันแบบ 5 กระดานและใช้กติกาแบบจีนโดยมีคะแนนโคมิ 7.5 คะแนนสำหรับผู้เล่นหมากขาว
ก่อนเริ่มแข่งขัน ผู้เชี่ยวชาญและนักวิจารณ์หมากล้อมทั่วโลกต่างให้เหตุผลที่อีเซโดลจะเป็นฝ่ายมีชัยเหนืออัลฟาโกะว่า ฟ่านฮุยมีระดับความสามารถเพียง 2 ดั้งต่างจากอีเซโดลที่มีระดับความสามารถ 9 ดั้ง
โจนาธาน เชฟเฟอร์ ศาสตราจารย์ประจำภาควิชาวิทยาการคอมพิวเตอร์แห่งมหาวิทยาลัยอัลเบอร์ทา ประเทศแคนาดา กล่าวเปรียบเปรยว่า อัลฟาโกะเป็นเพียง “เด็กอัจฉริยะ” ที่ไร้ประสบการณ์
อีกทั้งก่อนหน้านั้น โปรแกรมคอมพิวเตอร์สองชุดคือ เซน (Zen) และ เครซี สโตน (Crazy Stone) ต่างก็พ่ายแพ้ให้กับนักเล่นหมากล้อมอาชีพระดับ 9 ดั้งชาวญี่ปุ่นแม้จะได้แต้มต่อถึง 4-5 หมาก
กระดานที่ 1 อัลฟาโกะเล่นอย่างรัดกุมตั้งแต่ต้นและเมื่อล่วงเข้าสู่ในช่วง 20 นาทีสุดท้ายของเกม ก็ควบคุมเกมไว้ได้จนอีเซโดลต้องขอถอนตัว ในตอนต้น อีเซโดลทดสอบอัลฟาโกะในหมากที่ 7 หากกลับกลายเป็นความผิดพลาด เมื่ออัลฟาโกะฉวยโอกาสรุกกลับ กว่าที่อีเซโดลจะกลับมาควบคุมสถานการณ์ได้ ก็ล่วงเลยไปถึงหมากที่ 81
เมื่ออัลฟาโกะวางหมากที่ 102 อีเซโดลออกอาการนิ่งอึ้งอย่างเห็นได้ชัด และต้องใช้เวลานานกว่าปรกติในการตัดสินใจวางหมากตอบโต้ หมากที่ 119, 123 ของแชมป์โลกนำไปสู่สถานการณ์เพลี่ยงพล้ำในหมากที่ 129 จนต้องยอมถอนตัวในที่สุด
ในการให้สัมภาษณ์หลังจบกระดานแรก อีเซโดลยอมรับว่าวางหมากพลาดจนเสียหายในตอนต้นเกมและออกปากว่า ประหลาดใจมาก เพราะอัลฟาโกะเล่นหมากล้อมได้อย่างยอดเยี่ยม และวางหมากได้เหนือความคาดหมายอย่างที่ไม่มีมนุษย์คนไหนวางหมากอย่างนั้นมาก่อน
แม้จะผิดหวังแต่อีเซโดลยังมีท่าทีมั่นใจว่าเอาชนะอัลฟาโกะได้ ทว่าแรงกดดันต่อนักเล่นหมากล้อมฝ่ายมนุษย์ก็พุ่งขึ้นอย่างท่วมท้นเพราะความพ่ายแพ้ในเกมหมากล้อมที่มนุษย์มีต่อเครื่องจักรกลคอมพิวเตอร์เป็นการยืนยันว่า เครื่องจักรกลคอมพิวเตอร์มีความคิดสร้างสรรค์ได้เสมอมนุษย์
เมื่อจบกระดานที่ 1 อีเซโดลไม่ได้แบกเพียงฐานะแชมป์โลกหมากล้อมเท่านั้น แต่ยังเป็นความหวังเพียงหนึ่งเดียวของมวลมนุษยชาติผู้หยิ่งยโสในความเชื่อที่ว่า “เครื่องจักรกลคอมพิวเตอร์” ไม่มีวันมีความคิดสร้างสรรค์ได้อย่างมนุษย์ มีเพียงมนุษย์เท่านั้นที่พระผู้เป็นเจ้าทรงอนุญาตให้มีความสามารถในการคิดสร้างสรรค์เชิงนามธรรม
กระดานที่ 2 อัลฟาโกะได้หมากดำเริ่มวางหมากก่อนและเดินหมากได้อย่างน่าพิศวง แม้ตลอดเกมการแข่งขัน ทั้งสองฝ่ายจะเดินหมากได้อย่างคู่คี่ก้ำกึ่งกันจนไม่อาจระบุได้ว่าใครเป็นฝ่ายนำ แต่ในที่สุดก็จบลงด้วยการถอนตัวของอีเซโดลเช่นเดียวกับกระดานแรก
เหตุการณ์สำคัญตอนหนึ่งในการแข่งขันกระดานที่ 2 ที่กล่าวได้ว่าเป็นเหตุการณ์ประวัติศาสตร์ของวงการหมากล้อมโลก กล่าวคือ หลังจากวางหมากที่ 36 อีเซโดลเดินออกไปพักสูบบุหรี่โดยไม่รอดูอัลฟาโกะวางหมากที่ 37 แต่เมื่อกลับมาเล่นต่อ ก็ต้องตกตะลึงและนั่งนิ่งไปนานกว่า 12 นาทีก่อนที่จะวางหมากตอบโต้ได้
ไมเคิล เรดมอนด์ นักหมากล้อมอาชีพระดับ 9 ดั้ง ชื่นชมว่าอัลฟาโกะเดินหมากที่ 37 ได้อย่างสร้างสรรค์และเหนือความคาดหมาย อันยังกิล นักหมากล้อมอาชีพระดับ 8 ดั้ง ยืนยันว่า ไม่มีมนุษย์คนไหนเดินหมากลักษณะนี้อย่างอัลฟาโกะมาก่อน เคด เมตซ์ นักเขียนอาวุโสของเว็บไซต์ “ไวรด์” (Wired) กล่าวว่า ไม่มีมนุษย์หน้าไหนไม่สับสนกับหมากนี้ของอัลฟาโกะ
ในตอนแรก ฟ่านฮุยคิดว่าอัลฟาโกะวางหมากแย่มาก เพราะปรกติแล้ว จะไม่มีมนุษย์คนไหนวางหมากแบบนั้น แต่ยิ่งมองก็รู้สึกว่า นี่อาจจะเป็นการเดินหมากที่แย่ในสายตามนุษย์ แต่ "เครื่องจักรกล” อย่างอัลฟาโกะอาจคิดว่า ทำไมจะเดินหมากนี้ไม่ได้ และยิ่งรู้สึกว่า การวางหมากตัวนี้พิเศษมากๆ และทำให้หมากทั้งกระดานเชื่อมโยงกันได้ทั้งหมดจนนำไปสู่ชัยชนะในบั้นปลาย
แฮสสาบิสแจงว่า “เครื่องจักรกล” มั่นใจว่าจะได้ชัยชนะตั้งแต่ช่วงกลางของเกมแม้ผู้บรรยายทางโทรทัศน์จะไม่สามารถระบุได้ว่าใครเป็นฝ่ายนำก็ตาม อีเซโดลกล่าวในภายหลังว่า อัลฟาโกะเล่นกระดานนี้ได้เกือบสมบูรณ์แบบ และตั้งแต่ต้นจนจบกระดาน ไม่มีช่วงเวลาใดเลยที่เขารู้สึกว่าเป็นฝ่ายควบคุมการเล่นกระดานนี้
ระหว่างการให้สัมภาษณ์หลังกระดานที่ 2 แชมป์โลก 18 สมัยมีสีหน้าเคร่งเครียดจากแรงกดดันที่เพิ่มขึ้น ยิ่งมากกว่าวันแรก เพราะความพ่ายแพ้อีกเพียงหนี่งกระดาน ก็จะหมายถึงความพ่ายแพ้ในการแข่งขัน และความพ่ายแพ้ในกระดานที่ 3 จะหมายความว่า มนุษย์ผู้เป็นสุดยอดฝีมือหมากล้อม เป็นฝ่ายปราชัยต่อ “เครื่องจักรกล” อย่างยับเยินจากความพ่ายแพ้สามกระดานติดต่อกัน
หลังจบกระดานแรก อีเซโดลกล่าวว่า รู้สึกประหลาดใจกับฝีมือการเล่นหมากล้อมของอัลฟาโกะ แต่เมื่อจบกระดานที่ 2 กลับไม่รู้ว่าควรจะพูดอะไรดี
กระดานที่ 3 อัลฟาโกะได้หมากขาว แต่เป็นฝ่ายมีชัยในกระดานนี้ ก่อนเริ่มกระดานที่ 3 ยังมีนักหมากล้อมจำนวนมากที่ยังคลางแคลงใจว่า อัลฟาโกะจะเป็นยอดฝีมือหมากล้อมแบบเดียวกับมนุษย์หรือไม่ กระดานนี้ขจัดความสงสัยทั้งปวงไปหมดสิ้น
ในกระดานนี้ “เครื่องจักรกล” เล่นได้ดีอย่างน่าพรั่นพรึง และอีเซโดลเป็นผู้เปิดเผยให้โลกได้เห็นพลังของอัลฟาโกะที่ไม่เคยมีใครได้เห็นมาก่อนจนกระทั่งกระดานนี้—พลังที่แม้แต่ผู้สร้างมันขึ้นมาก็คาดไม่ถึง
อันยังกิลและเดวิด ออร์เมรอด ผู้บรรยายชาวอเมริกัน ต่างระบุว่า ในเกมนี้ อัลฟาโกะแสดงให้เห็นถึงความแข็งแกร่งเกินกว่าที่นักหมากล้อมคนใดในโลกจะต่อกรด้วย
“เครื่องจักรกล” แสดงให้เห็นความสามารถในการหลอกล่อคู่ต่อสู้เข้าสู่สังเวียน “โคะ” อันเป็นการต่อสู้แลกหมัดแบบใครดีใครอยู่หมัดต่อหมัดอันแสนสับสนวุ่นวายอย่างที่ไม่ได้เห็นกันในสองกระดานแรก
หมากที่ 148 เป็นการเดินหมากที่ต้องจารึกเอาไว้ว่า อัลฟาโกะแสดงความมั่นใจในการ “โคะ” ของตนโดยวางหมากในพื้นที่ห่างจากสังเวียนโคะ แม้กำลังแลกหมัดอยู่กับฝ่ายตรงกันข้ามก็ตาม
...
ยังมีต่อ
..
ดูเพิ่มเติมในซีรีส์
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
