🧠 หยุดกินไม่ได้? นักวิทยาศาสตร์ค้นพบ ‘สวิตช์ความอยาก’ ในสมองขนาดเท่าเมล็ดทานตะวัน
เคยสงสัยไหมครับว่าทำไมเวลาเราเจอบุฟเฟ่ต์ของอร่อยๆ หรือขนมเค้กชิ้นโปรด เราถึงรู้สึกว่า “กินอีกสักหน่อยน่า” ทั้งๆ ที่ก็เริ่มอิ่มแล้ว? ความรู้สึก “หยุดไม่ได้” นี้ไม่ได้เป็นแค่เรื่องของจิตใจ แต่ล่าสุด นักวิทยาศาสตร์ได้ค้นพบโครงสร้างในสมองที่เปรียบเสมือน “ศูนย์กลางสั่งการความอยาก” ที่คอยบงการพฤติกรรมการกินของเราอยู่เบื้องหลัง
โครงสร้างนี้มีชื่อว่า BNST (bed nucleus of the stria terminalis) มันซ่อนอยู่บริเวณใจกลางสมองของเราและมีขนาดเท่าๆ กับเมล็ดทานตะวันเท่านั้น งานวิจัยก่อนหน้านี้ในหนูทดลองพบว่า การกระตุ้นเซลล์ประสาทในส่วนนี้จะทำให้หนูกินอาหารมากขึ้น แต่ที่ยังเป็นปริศนาคือ “รสชาติ” เข้ามามีอิทธิพลต่อมันได้อย่างไร
🍯 การเดินทางของ “รสหวาน” สู่ศูนย์กลางความอยาก
เพื่อทำความเข้าใจหน้าที่ของมัน ชาร์ลส์ ซูเกอร์ (Charles Zuker) และทีมงานจากมหาวิทยาลัยโคลัมเบียในนิวยอร์ก ได้เริ่มจากการสแกนสมองของหนูขณะที่พวกมันดื่มน้ำที่มีรสชาติพื้นฐานต่างๆ 5 รสชาติ (หวาน, ขม, เปรี้ยว, เค็ม, อูมามิ)
พวกเขาพบว่ารสหวานจะไปกระตุ้นเซลล์ประสาทในสมองส่วนที่เรียกว่า อะมิกดาลา (amygdala) ก่อน และเซลล์ประสาทในอะมิกดาลานี่เอง ที่จะส่งสัญญาณไปกระตุ้นเซลล์ประสาทใน BNST อีกทอดหนึ่ง นี่คือหลักฐานชิ้นแรกที่ยืนยันว่าโครงสร้างขนาดจิ๋วนี้รับสัญญาณรสชาติเข้ามาโดยตรง
จากนั้น ทีมวิจัยจึงอยากรู้ว่าแล้วเซลล์ประสาท BNST ที่ถูกกระตุ้นนี้ มีผลต่อพฤติกรรมการกินหรือไม่ พวกเขาจึงทำการดัดแปลงพันธุกรรมเซลล์เหล่านี้ไม่ให้ทำงานเมื่อหนูได้ลิ้มรสหวาน ผลปรากฏว่าภายใน 10 นาที หนูที่ถูกดัดแปลงพันธุกรรมดื่มน้ำหวานน้อยกว่าหนูปกติอย่างเห็นได้ชัด ซึ่งชี้ว่าการทำงานของ BNST ช่วย “ส่งเสริม” การบริโภครสหวานนั่นเอง
🔄 จุดหักมุม: เมื่อ “สวิตช์ความอยาก” ถูกเปิด
แต่นี่คือจุดที่น่าทึ่งที่สุดครับ... นักวิจัยได้ทดลอง “เปิดสวิตช์” เซลล์ประสาท BNST นี้แบบเจาะจง และพบว่ามันไม่ได้กระตุ้นให้หนูอยากกินแค่น้ำหวาน แต่มันกลับทำให้หนูบริโภคน้ำทุกรสชาติมากขึ้น! ไม่ว่าจะเป็นน้ำเปล่า, น้ำเค็ม หรือแม้กระทั่ง น้ำรสขม ที่ปกติแล้วพวกมันจะหลีกเลี่ยง
การค้นพบนี้เปลี่ยนความเข้าใจของเราไปอย่างสิ้นเชิง มันชี้ว่า BNST ไม่ได้ทำหน้าที่เป็นแค่ “ศูนย์กลางความฟินจากรสหวาน” แต่มันอาจทำหน้าที่เป็นเหมือน “ปุ่มสั่งให้บริโภคเพิ่ม” แบบโดยรวมต่างหาก
ยิ่งไปกว่านั้น การทดลองยังพบว่าในหนูที่หิวหรือขาดเกลือ เซลล์ประสาท BNST จะถูกกระตุ้นโดยรสหวานและรสเค็มตามลำดับ มากกว่าหนูที่อิ่มหรือมีระดับเกลือปกติอย่างมหาศาล ซึ่งหมายความว่า BNST ทำหน้าที่เป็นเหมือน “ศูนย์กลางประมวลผล” ที่รวบรวมสัญญาณทั้งจาก รสชาติ, ความหิว และความต้องการสารอาหารของร่างกาย เพื่อตัดสินใจว่าจะสั่งให้เรา “กินต่อ” หรือ “พอแค่นี้”
💊 จากหนูทดลองสู่ความหวังของมนุษย์
ไฮ่เจียง ไช่ (Haijiang Cai) จากมหาวิทยาลัยแอริโซนา ซึ่งเป็นหนึ่งในทีมวิจัยกล่าวว่า การค้นพบนี้เกี่ยวข้องกับมนุษย์อย่างมาก เพราะสมองส่วน BNST ของเรานั้นคล้ายกับของหนูมาก มันเปิดความเป็นไปได้ในการพัฒนายาที่สามารถกระตุ้นเซลล์ประสาท BNST เพื่อช่วยกระตุ้นความอยากอาหารในผู้ป่วยที่เบื่ออาหารอย่างรุนแรง เช่น ผู้ป่วยที่กำลังทำเคมีบำบัด
ในทางกลับกัน ซาราห์ สเติร์น (Sarah Stern) จากสถาบันมักซ์พลังค์ฟลอริดาเพื่อประสาทวิทยาศาสตร์ ชี้ว่ามันอาจช่วยให้เราเข้าใจการทำงานของยาลดน้ำหนักอย่าง เซมากลูไทด์ (semaglutide) หรือกลุ่มยา GLP-1 ได้ดีขึ้น เพราะยาเหล่านี้สามารถจับกับเซลล์ประสาทใน BNST ได้ การเข้าใจกลไกนี้อาจช่วยให้เราพัฒนายาให้มีประสิทธิภาพมากขึ้นสำหรับคนที่ไม่ค่อยตอบสนองต่อยา
อย่างไรก็ตาม ไช่ได้ย้ำว่าสมองของเรานั้นซับซ้อนมาก ยังมีเส้นทางในสมองอีกกว่าสิบเส้นทางที่เกี่ยวข้องกับการกิน การพุ่งเป้าไปที่ BNST เพียงอย่างเดียวอาจไม่เพียงพอ เพราะสมองอาจหาทางอื่นมาทดแทนได้
🏡 มองกลไกสมอง ย้อนดูวัฒนธรรมการกินของไทย
เรื่องนี้ใกล้ตัวคนไทยเรามากครับ ในสภาพแวดล้อมที่เต็มไปด้วยของอร่อย ทั้งบุฟเฟ่ต์, สตรีทฟู้ด, ชานมไข่มุก การค้นพบ “สวิตช์ความอยาก” ในสมองนี้ช่วยอธิบายได้ว่าทำไมเราถึงตบะแตกได้ง่าย ไม่ใช่แค่เพราะเราไม่มีวินัย แต่เพราะสมองของเรามีกลไกทางชีววิทยาที่ทรงพลังซึ่งถูกกระตุ้นโดยทั้งรสชาติและความอยาก การเข้าใจเรื่องนี้อาจทำให้เราใจดีกับตัวเองมากขึ้น และหันมาสร้างสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อสุขภาพแทนการโทษตัวเองเพียงอย่างเดียว
🎯 สรุปประเด็นสำคัญ
✅ พบศูนย์กลางความอยาก: นักวิทยาศาสตร์ระบุว่าสมองส่วน BNST ซึ่งมีขนาดเท่าเมล็ดทานตะวัน ทำหน้าที่เป็นศูนย์กลางที่สั่งการให้เกิดพฤติกรรมการบริโภค
✅ ไม่ใช่แค่รสชาติ: BNST ไม่เพียงแต่รับสัญญาณรสชาติ (โดยเฉพาะรสหวาน) แต่ยังประมวลผลร่วมกับสัญญาณความหิวและความต้องการสารอาหารของร่างกาย
✅ สวิตช์ “กินอีก”: การกระตุ้น BNST ไม่ได้ทำให้เราอยากกินแค่ของอร่อย แต่กระตุ้นให้เราอยากบริโภค “มากขึ้น” ในภาพรวม แม้แต่รสชาติที่ไม่พึงประสงค์
✅ ความหวังทางการแพทย์: การค้นพบนี้อาจนำไปสู่การพัฒนายาเพื่อช่วยรักษาภาวะเบื่ออาหารในผู้ป่วยมะเร็ง และปรับปรุงประสิทธิภาพของยาลดน้ำหนักให้ดีขึ้น
💬 แล้วคุณล่ะครับ...
การได้รู้ว่าความอยากอาหารของเราถูกควบคุมโดยกลไกในสมองแบบนี้ ทำให้คุณรู้สึกควบคุมมันได้ง่ายขึ้น หรือยากขึ้นครับ เพราะอะไร? และมีอาหารอะไรที่คุณ "หยุดกินไม่ได้" บ้าง?
มาแบ่งปันเรื่องราวกันในคอมเมนต์... และถ้าเรื่องนี้น่าสนใจ 🍔 อย่าลืมกดบันทึกไว้ หรือแชร์ให้เพื่อนๆ ได้เข้าใจความอยากของตัวเองมากขึ้นนะครับ!
🔎 แหล่งอ้างอิง
1. Canovas, J. A., et al. (2025). A brain center that controls consummatory responses. Cell. https://doi.org/p5k4
💖 มาช่วยกันขับเคลื่อน "Witly" กันครับ!
ผมตั้งใจทำเนื้อหาเชิงสารคดีแบบนี้ขึ้นมา เพื่อสร้างพื้นที่แห่งความรู้ที่เข้มข้นและเข้าถึงง่ายสำหรับทุกคน เนื้อหาทุกชิ้นเกิดขึ้นจากการค้นคว้าและเรียบเรียงอย่างสุดความสามารถโดยไม่มีองค์กรใดสนับสนุน
หากคุณชื่นชอบและเห็นคุณค่าของงานชิ้นนี้ การสนับสนุนเล็กๆ น้อยๆ จากคุณจะเป็นพลังสำคัญที่ช่วยให้ผมสามารถสร้างสรรค์ผลงานคุณภาพแบบนี้ต่อไปได้ เพื่อให้เราทุกคนได้มีพื้นที่ในการเรียนรู้และเปิดโลกไปด้วยกัน
Link สนับสนุนค่ากาแฟ [https://ezdn.app/witlyofficial]
ดูเพิ่มเติมในซีรีส์
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
