🗣️ โลกไม่ได้หมุนรอบตัวเขา แต่เขาเชื่อแบบนั้น: รู้จัก Narcissist 2 ประเภท ที่อาจอยู่ในชีวิตคุณ
คุณเคยเจอใครสักคน ที่ดูเหมือนจะรู้ดีไปกว่าทุกคนในทุกเรื่องไหมครับ? คนที่สามารถอ้างได้ว่าตัวเองมีศักยภาพเป็นได้ทั้งครู แพทย์ นักเขียน หรือนักกีฬาระดับโลก แต่ในขณะเดียวกันก็ยกย่องความถ่อมตัวของตัวเองไปด้วย
การไม่เห็นด้วยกับเขามักจะจบลงด้วยการตะคอกอย่างเกรี้ยวกราด หรือแม้กระทั่งการระเบิดอารมณ์ที่รุนแรง แต่ที่น่าแปลกคือ คนนอกกลับมองเขาเป็นอีกคนหนึ่ง “เวลาเขาเจอพวกเรานะ เขาดูมีเสน่ห์เหมือนเทพบุตรเลย” เพื่อนของครอบครัวเคยบอกแบบนี้ นี่คือลักษณะคลาสสิกของ โรคบุคลิกภาพผิดปกติชนิดหลงตัวเอง (Narcissistic Personality Disorder หรือ NPD) ที่ตอนนั้นยังไม่มีคำศัพท์ใดๆ มาอธิบายพฤติกรรมของสิ่งนี้ได้เลย
ในอดีต การค้นหาคำว่า “การถูกกระทำโดยผู้หลงตัวเอง (narcissistic abuse)” บน Google อาจเจอผลลัพธ์แค่ไม่กี่อย่าง แต่ปัจจุบัน ความตระหนักรู้ที่เพิ่มขึ้นก็มาพร้อมกับข้อมูลที่ผิดๆ ปะปนกันไป แล้วตกลง NPD คืออะไรกันแน่? และคนแบบนี้...เปลี่ยนแปลงตัวเองได้จริงหรือ?
🏛️ รากเหง้าของความหลงใหลในเงาตัวเอง
ความสนใจในความชื่นชมตัวเองจนเกินพอดีมีมานานแล้ว ตั้งแต่ตำนานของ ‘นาซิสซัส’ (Narcissus) ชายหนุ่มผู้ถูกสาปให้ตกหลุมรักเงาของตัวเองในน้ำ จนกลายมาเป็นรากศัพท์ของคำว่า Narcissism ในยุคแรกๆ คำนี้เคยถูกใช้อธิบายพฤติกรรมการสำเร็จความใคร่ที่มากเกินไป ก่อนจะถูกบัญญัติให้เป็นความผิดปกติทางบุคลิกภาพในคู่มือการวินิจฉัยและสถิติสำหรับความผิดปกติทางจิต (DSM)
ตามนิยามของ DSM คนที่เป็น NPD จะมีลักษณะเด่นคือ ความรู้สึกว่าตนเองยิ่งใหญ่ (grandiosity), ต้องการการชื่นชมอย่างมาก และ ขาดความเห็นอกเห็นใจผู้อื่น (empathy) พวกเขามักจะประเมินความสามารถของตัวเองสูงเกินจริง รู้สึกว่าตัวเองมีสิทธิพิเศษเหนือคนอื่น และหมกมุ่นกับความอิจฉา ไม่ว่าจะเป็นการอิจฉาคนอื่น หรือเชื่อว่าคนอื่นกำลังอิจฉาตนเอง
และที่อันตรายที่สุดคือ หลายคนใช้เล่ห์เหลี่ยมและแสวงหาผลประโยชน์จากผู้อื่น โดยไม่สนใจความเจ็บปวดที่พวกเขาสร้างขึ้น ซึ่งอาจนำไปสู่การทำร้ายทั้งทางร่างกายและจิตใจได้เลยทีเดียว
🧠 ไม่ใช่แค่ ‘มั่นใจ’ แต่มันคือ ‘ความเจ็บปวด’ ที่ซ่อนอยู่
แม้ว่านิยามของ NPD จะระบุว่า ‘การขาดความเห็นอกเห็นใจ’ เป็นหัวใจหลัก แต่ความจริงแล้วมันซับซ้อนกว่านั้น งานวิเคราะห์หลายชิ้นในปี 2023 พบว่า แม้คนที่เป็น NPD จะบกพร่องใน ‘ความเห็นอกเห็นใจเชิงอารมณ์’ (affective empathy) หรือการรู้สึกร่วมไปกับคนอื่น แต่ ‘ความเห็นอกเห็นใจเชิงปัญญา’ (cognitive empathy) หรือการรับรู้ว่าคนอื่นรู้สึกอะไร กลับยังคงทำงานได้ดีอยู่
นั่นหมายความว่า พวกเขาอาจจะ ‘รู้’ ว่าคุณรู้สึกอย่างไร แต่เลือกที่จะ ‘ไม่แคร์’ หรือใช้ข้อมูลนั้นเพื่อประโยชน์ของตัวเองเท่านั้น
ตรงกันข้ามกับความไม่ใส่ใจความรู้สึกคนอื่น พวกเขากลับอ่อนไหวกับความรู้สึกของตัวเองอย่างยิ่งยวด งานวิจัยชิ้นหนึ่งในปี 2015 โดย คริสโตเฟอร์ คาสชิโอ (Christopher Cascio) ให้ผู้เข้าร่วมเล่นเกมส่งบอลกับผู้เล่นคนอื่น (ที่เป็นคอมพิวเตอร์) และค่อยๆ ถูกเมินออกจากเกม ผลปรากฏว่า ยิ่งคนคนนั้นมีลักษณะหลงตัวเองสูงเท่าไหร่ สมองส่วนที่ประมวลผลความทุกข์ (anterior insula) ก็ยิ่งทำงานหนักขึ้นเท่านั้น พวกเขารู้สึกเจ็บปวดจากการถูกกีดกันทางสังคมมากกว่าคนทั่วไปเสียอีก
สิ่งนี้ทำให้นักวิจัยตั้งสมมติฐานว่า พฤติกรรมหลงตัวเองที่แสดงออกมา อาจเป็นเพียง ‘กลไกป้องกันตัว’ จากอีโก้ที่เปราะบางและหวาดกลัวการถูกปฏิเสธจากสังคมอย่างรุนแรงนั่นเอง
🌀 วงจรอุบาทว์: ยิ่งถูกปฏิเสธ ยิ่งหลงตัวเอง
ความเปราะบางนี้ยังนำไปสู่วงจรที่เลวร้าย จากงานวิจัยของ คริสเตียน บึตต์เนอร์ (Christiane Büttner) แห่งมหาวิทยาลัยบาเซิล สวิตเซอร์แลนด์ พบว่าคนที่มีแนวโน้มหลงตัวเองมักจะตีความสถานการณ์ต่างๆ ว่าเป็นการกีดกันโดยเจตนามากกว่าคนปกติ
เมื่อพวกเขารู้สึกว่าถูกคุกคามสถานะทางสังคม มันจะกระตุ้นให้พวกเขาป้องกันตัวเองด้วยการพองตัวตนให้ใหญ่ขึ้นไปอีก ที่น่าเศร้าคือ พฤติกรรมต่อต้านสังคมเหล่านี้กลับยิ่งทำให้พวกเขาถูกปฏิเสธจากคนรอบข้างจริงๆ ผลลัพธ์จึงกลายเป็นวงจรที่ไม่มีที่สิ้นสุด: ยิ่งรู้สึกว่าถูกกีดกัน ก็ยิ่งแสดงพฤติกรรมหลงตัวเองมากขึ้น และพฤติกรรมนั้นก็ยิ่งทำให้ถูกกีดกันมากขึ้นไปอีก
🎭 เปิดหน้ากาก Narcissist: 2 ประเภทที่คุณต้องรู้
แม้ DSM จะไม่ได้แบ่งประเภทของ NPD ไว้ชัดเจน แต่นักจิตวิทยาจำนวนมากเชื่อว่า เราสามารถแบ่ง Narcissist ออกได้เป็น 2 รูปแบบใหญ่ๆ ซึ่งนี่อาจเป็นจุดเปลี่ยนความเข้าใจของคุณไปเลย
1. Grandiose (Overt) Narcissist – แบบยิ่งใหญ่ เปิดเผย: นี่คือภาพจำของ Narcissist ที่เราคุ้นเคย พวกเขาจะมีความมั่นใจสูง ชอบโอ้อวด พูดจาโผงผาง และแสดงออกถึงความยิ่งใหญ่ของตัวเองอย่างชัดเจน
2. Vulnerable (Covert) Narcissist – แบบเปราะบาง ซ่อนเร้น: ประเภทนี้อันตรายกว่าเพราะมองเห็นได้ยากกว่า พวกเขาดูภายนอกเป็นคนเก็บตัว ขี้อาย และดูเหมือนจะมีความนับถือตนเองต่ำ แต่ลึกๆ แล้ว พวกเขาก็ยังเชื่อว่าตัวเองพิเศษกว่าคนอื่น และคาดหวังการปฏิบัติที่เหนือกว่าคนทั่วไป เพียงแต่พวกเขาจะแสดงออกมาในรูปแบบของการเรียกร้องความมั่นใจจากคนอื่นแทน
เอวา กรีน (Ava Green) นักจิตวิทยาอาชญวิทยา อธิบายว่า แม้การแสดงออกจะต่างกัน แต่แก่นแท้ของทั้งสองประเภทนั้นเหมือนกัน คือ “ความเปราะบางภายใน” แบบ Grandiose ต้องการความสนใจจากคนอื่นเพื่อมาเติมเต็ม ในขณะที่แบบ Vulnerable ซ่อนความคาดหวังไว้ใต้ท่าทีที่อ่อนแอ “เราไม่ควรประเมินความเสียหายที่พวกเขาทำต่อคนอื่นต่ำเกินไป” เธอกล่าว
🚻 จุดบอดทางเพศ: ทำไมผู้ชายถึงถูกวินิจฉัยว่าเป็น NPD มากกว่า?
ข้อมูลชี้ว่า เกือบ 75% ของผู้ที่ได้รับการวินิจฉัยว่าเป็น NPD คือผู้ชาย แต่เรื่องนี้อาจมีอะไรมากกว่าที่เราเห็น เอวา กรีน และทีมของเธอพบว่า ช่องว่างทางเพศนี้จะลดลงอย่างมากเมื่อเราพิจารณา Narcissist ทั้งสองประเภท
• ผู้ชายมักจะแสดงออกในรูปแบบ Grandiose ซึ่งสอดคล้องกับบรรทัดฐานทางสังคมที่ยอมรับให้ผู้ชายโอ้อวดความสามารถของตัวเองได้มากกว่า
• ในทางกลับกัน ผู้หญิงมีแนวโน้มที่จะแสดงออกในรูปแบบ Vulnerable ซึ่งสอดคล้องกับภาพลักษณ์ที่สังคมคาดหวังให้ผู้หญิงดูอ่อนน้อมถ่อมตน
นี่ไม่ได้หมายความว่าผู้หญิงหลงตัวเองน้อยกว่า แต่หมายความว่า ‘วิธีที่พวกเธอแสดงออก’ อาจไม่ตรงกับเกณฑ์การวินิจฉัยแบบดั้งเดิมที่เน้นลักษณะของ Grandiose Narcissism เป็นหลัก
📱 โลกยุคใหม่กับข้อมูลที่ต้องกรอง
ปฏิเสธไม่ได้ว่าโซเชียลมีเดียทำให้เราตระหนักรู้เรื่อง Narcissism มากขึ้น แต่ในขณะเดียวกัน มันก็เป็นพื้นที่ของข้อมูลที่ไม่ได้ผ่านการรับรองทางคลินิกเสมอไป ซาราห์ เดวีส์ (Sarah Davies) นักจิตวิทยาคลินิก เตือนว่า ปัจจุบันคำว่า “Narcissist” ถูกนำไปใช้เรียกพฤติกรรมที่ยังไม่โตทางอารมณ์ทุกรูปแบบ ซึ่งอาจทำให้เราวินิจฉัยปัญหาที่เจอผิดไป
เธอกังวลเป็นพิเศษเกี่ยวกับอินฟลูเอนเซอร์ที่ไม่มีคุณสมบัติแต่กลับออกมาให้คำแนะนำ “มันค่อนข้างย้อนแย้ง เพราะการทำแบบนั้นก็เป็นพฤติกรรมที่หลงตัวเองอย่างหนึ่ง”
🏡 บริบทสังคมไทยกับ Narcissism
ในสังคมไทยที่เน้นความถ่อมตนและให้เกียรติผู้อาวุโส พฤติกรรมแบบ Grandiose Narcissist อาจถูกมองว่าเป็น “ความก้าวร้าว” หรือ “ไม่มีสัมมาคารวะ” ได้ง่าย ในขณะที่ Vulnerable Narcissist อาจถูกมองข้ามไปในฐานะ “คนขี้น้อยใจ” หรือ “เรียกร้องความสนใจ”
หากคุณหรือคนใกล้ชิดกำลังเผชิญกับการถูกกระทำในความสัมพันธ์ ไม่ว่าจะเป็นทางร่างกายหรือจิตใจ การขอความช่วยเหลือจากผู้เชี่ยวชาญคือสิ่งสำคัญที่สุดในประเทศไทย คุณสามารถขอคำปรึกษาได้จากสายด่วนสุขภาพจิต 1323 หรือองค์กรที่ให้ความช่วยเหลือ เช่น มูลนิธิปวีณาหงสกุลเพื่อเด็กและสตรี
🐆 เสือดาวเปลี่ยนลายได้จริงหรือ?
แม้ว่า Narcissist จะขึ้นชื่อว่าเปลี่ยนแปลงตัวเองได้ยากมาก แต่ก็มีความหวังอยู่บ้าง งานวิจัยล่าสุดปี 2024 โดยทีมของ อิกอร์ ไวน์เบิร์ก (Igor Weinberg) จาก Harvard Medical School พบว่าผู้ป่วย NPD จำนวนหนึ่งที่เข้ารับการบำบัดทางความคิดและพฤติกรรม (psychodynamic therapy) เป็นเวลานาน สามารถพัฒนาตัวเองจนไม่เข้าเกณฑ์การวินิจฉัยได้อีกต่อไป
แต่นี่เป็นเพียงส่วนน้อย เพราะก้าวแรกที่สำคัญที่สุดคือ การยอมรับว่าตัวเองมีปัญหา ซึ่งเป็นสิ่งที่ยากที่สุดสำหรับคนที่ไม่เคยเชื่อว่าตัวเองทำอะไรผิดเลย
🎯 สรุปประเด็นสำคัญ
✅ ไม่ใช่แค่ความมั่นใจ: พฤติกรรมหลงตัวเอง (NPD) คือกลไกป้องกันตัวที่ซับซ้อนจากความรู้สึกเปราะบางและการกลัวการถูกปฏิเสธอย่างรุนแรง
✅ มี 2 ประเภท: แบบ Grandiose (เปิดเผย) ที่ชอบโอ้อวด และแบบ Vulnerable (ซ่อนเร้น) ที่ดูภายนอกอ่อนแอแต่คาดหวังการปฏิบัติที่พิเศษ
✅ จุดบอดเรื่องเพศ: ผู้ชายมักแสดงออกเป็นแบบ Grandiose ในขณะที่ผู้หญิงมักเป็นแบบ Vulnerable ซึ่งอาจทำให้การวินิจฉัยคลาดเคลื่อน
✅ วงจรทำร้ายตัวเอง: ความกลัวการถูกปฏิเสธ ทำให้พวกเขาแสดงพฤติกรรมที่ผลักไสคนอื่นออกไป และยิ่งทำให้พวกเขารู้สึกถูกปฏิเสธมากขึ้น
✅ มีความหวัง แต่ต้องยอมรับ: การเปลี่ยนแปลงเป็นไปได้ แต่ต้องเริ่มจากการที่เจ้าตัวยอมรับว่าตัวเองมีปัญหา ซึ่งเป็นเรื่องที่ยากที่สุด
💬 ชวนคิดชวนคุย
แล้วคุณล่ะครับ เคยเจอพฤติกรรมแบบนี้ในความสัมพันธ์รอบตัวบ้างไหม? หรือเคยมีเหตุการณ์อะไรที่ทำให้คุณนึกถึงเรื่องนี้ขึ้นมาบ้าง? มาแลกเปลี่ยนกันได้นะครับ
📚 อ้างอิง
1. Büttner, C. (2023). Narcissists' Experience of Ostracism. Journal of Personality and Social Psychology.
2. Cascio, C. N., et al. (2015). Narcissists' social pain seen only in the brain. Social Cognitive and Affective Neuroscience.
3. Green, A., & Charles, K. (2019). The gender gap in narcissism. Psychological Assessment.
4. Weinberg, I., et al. (2024). Can Patients With Narcissistic Personality Disorder Change? A Case Series. Harvard Medical School.
🙏 ถึงผู้อ่านทุกท่าน
ผมตั้งใจทำเนื้อหาเชิงสารคดีในเพจนี้ขึ้นมา เพื่อสร้างพื้นที่แห่งความรู้ที่เข้มข้นและเข้าถึงง่ายสำหรับทุกคน เนื้อหาทุกชิ้นเกิดขึ้นจากการค้นคว้าและเรียบเรียงอย่างสุดความสามารถโดยไม่มีองค์กรใดสนับสนุน
ตลอดระยะเวลาที่ผ่านมาตั้งแต่เดือนเมษายน ผมมีความสุขที่ได้แบ่งปันเรื่องราวต่างๆ และใช้ทุนทรัพย์ส่วนตัวในการดำเนินงานมาโดยตลอดด้วยความเต็มใจ แต่เมื่อเพจยังไม่มีรายได้เข้ามาเลย การที่จะสร้างสรรค์ผลงานดีๆ ต่อไปในระยะยาวก็เป็นเรื่องที่ท้าทายมากขึ้นทุกที
หากคุณชื่นชอบและเห็นคุณค่าของงานที่ผมทำ การสนับสนุนเล็กๆ น้อยๆ จากคุณจะเป็นพลังสำคัญอย่างยิ่ง เปรียบเสมือน 'ค่ากาแฟ' ที่ช่วยต่อลมหายใจ และทำให้ผมสามารถเดินหน้าสร้างสรรค์ผลงานคุณภาพต่อไปได้ เพื่อให้พื้นที่แห่งการเรียนรู้ของเรายังคงอยู่
ผมหวังเป็นอย่างยิ่งว่าจะได้รับความเมตตาจากทุกท่าน เพื่อให้เพจนี้ได้เดินต่อไปครับ
Link สนับสนุนค่ากาแฟ [https://ezdn.app/witlyofficial]
ดูเพิ่มเติมในซีรีส์
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
