Blockdit Logo
Blockdit Logo (Mobile)
สำรวจ
ลงทุน
คำถาม
เข้าสู่ระบบ
มีบัญชีอยู่แล้ว?
เข้าสู่ระบบ
หรือ
ลงทะเบียน
วศ. นฤพนธ์ เพ็งอ้น
•
ติดตาม
2 ต.ค. เวลา 04:23 • ประวัติศาสตร์
มนุษย์ Yunxian อู่ฮั่นวิวัฒนาการเป็นมนุษย์มังกร ณ แมนจู และลาวก่อนไปเทือกเขาอัลไต และทิเบต
จีนค้นพบมนุษย์หยุนเซียน 2 (Yunxian 2) อายุ 1.1 ล้านปี มนุษย์ Yunxian เป็นโฮมินิดที่สูญพันธุ์ไปแล้ว มีขนาดสมองประมาณ 1,100 ซม.³ ซึ่งจัดอยู่ในระดับเดียวกับ Homo erectus.
มนุษย์หยุนเซียน ชายและหญิง อายุ 1.1 ล้านปีก่อน ที่มา พิพิธภัณฑ์อู่ฮั่น มณฑลหูเป่ย
{กำเนิดมนุษย์สมัยใหม่ อายุ 1.46 แสนปี ในฮาร์บิน ประเทศจีน มนุษย์มังกรเป็นบรรพบุรุษของเดนิโซวาน}
มนุษย์มังกรมีขนาดสมองเทียบเท่ามนุษย์สมัยใหม่ 1,350 ซีซี
มนุษย์มังกรมีวิวัฒนาการจาก มนุษย์ Yunxian ซึ่งมีขนาดสมอง 1,100 ซีซี}
มนุษย์ Yunxian 1 และ 2 ชายและหญิง อายุ 1.1 ล้านปี ค้นพบที่อู่ฮั่น มณฑลหูเป่ย มนุษย์ Yunxian 1 และ 2 อพยพไปที่ แม่น้ำมังกรดำ ฮาร์บิน แมนจู ประเทศจีน โดยวิวัฒนาการเป็นมนุษย์มังกร เมื่อ 1.46 แสนปีก่อน และมนุษย์เดนิโซวาน ณ ประเทศลาว เมื่อ 131,000 - 164,000 ปีก่อน หลายแสนปีต่อมามนุษย์มังกรอพยพไปและวิวัฒนาการเป็นมนุษย์เดนิโซวาน ณ เทือกเขาอัลไต ซินเจียง พรมแดนจีน-รัสเซีย และทิเบต
ฟอสซิลฟันเดนิโซวาน ประเทศลาว กว่า 1.31 แสนปีก่อน ที่มาภาพ DEMETER ET AL.
เมื่อนักวิทยาศาสตร์ค้นพบมนุษย์ Yunxian 1 อายุ 1.1 ล้านปีก่อนแรกเริ่ม นักวิทยาศาสตร์สันนิษฐานว่ามันเป็นของบรรพบุรุษในยุคเริ่มต้นของจีน
ที่เรียกว่า "โฮโม อีเร็กตัส" (Homo erectus) ในจีน ได้แก่ Homo erectus ในจีนมีหลักฐานสำคัญหลายชิ้น เช่น มนุษย์หยวนโหมว (ประมาณ 1.7 ล้านปีก่อน) ซึ่งเป็นหลักฐานฟอสซิลมนุษย์โฮโมอีเร็กตัสที่เก่าแก่ที่สุดในจีน และ มนุษย์ปักกิ่ง (Homo erectus pekinensis) ที่โจวโข่วเตี้ยน อายุ 800,000 ปีก่อน จนถึง 230,000 ปีก่อน
มนุษย์หยวนโหมว และมนุษย์ปักกิ่งเป็นมนุษย์สายพันธุ์แรกที่มีสมองขนาด 850 ถึง 1,225 ซีซี ซึ่งเล็กกว่า มนุษย์หยุนเซียน 2 (Yunxian 2) และมนุษย์ปัจจุบัน โฮโมเซเปี้ยนส์ที่มีขนาดสมอง 1,350 ซีซี โดยกะโหลกหยุนเซียน (Yunxian 2) ชิ้นนี้มีอายุ 1.1 ล้านปี ก่อนช่วงเวลาที่เคยมีการคาดการณ์ไว้ว่ามนุษย์ปัจจุบัน โฮโมเซเปี้ยนส์จากแอฟริกาได้อพยพเข้ามาในจีน
มนุษย์สมัยใหม่ Homo sapiens ถือกำเนิดขึ้นในทวีปแอฟริกาซากดึกดำบรรพ์ของ โฮโม เซเปียนส์ ที่เก่าแก่ที่สุดในโลกถูกค้นพบที่ Jebel Irhoud ประเทศโมร็อกโก โดยมีอายุประมาณ 315,000 ปี และโอโม-คิบิช ประเทศเอธิโอเปีย มีอายุราว 195,000 ปี
มนุษย์สมัยใหม่ Homo sapiens ได้เดินทางต่อไปเพื่อที่จะตั้งถิ่นฐานในทวีปต่าง ๆ โดยมาถึงยูเรเชียระหว่าง 125,000-60,000 ปีที่แล้ว แต่ในจีนมีมนุษย์สมัยใหม่ คือมนุษย์มังกร อายุ 1.46 แสนปี อาศัย ณ เมืองฮาร์บิน แมนจู ประเทศจีน อยู่แล้ว
มนุษย์สมัยใหม่ Homo sapiens้ดินทางถึงทวีปออสเตรเลียเมื่อ 40,000 ปีที่แล้ว และทวีปอเมริกาเมื่อ 15,000 ปีที่แล้ว
นี่คือกะโหลกของต้นตระกูล "โฮโมหลงจี" (Homo longi) หรือ "มนุษย์มังกร" อายุ 1.46 แสนปี ในฮาร์บิน แมนจูเรีย ประเทศจีน ('หลง' ในภาษาจีนแปลว่ามังกร)
มนุษย์มังกรอาจอพยพจากเมืองฮาร์บินแมนจู ประเทศจีน สู่เทือกเขาอัลไต ไซบีเรียของรัสเซีย และทิเบต
มนุษย์มังกรเป็นสายพันธุ์พี่น้องที่มีวิวัฒนาการในระดับเดียวกันกับนีแอนเดอร์ทัลในยุโรปและโฮโมเซเปียนส์จากแอฟริกา
-มนุษย์มังกรคือบรรพบุรุษของมนุษย์เดนิโซวาน (Denisovan) ซึ่งเคยมีการค้นพบซากฟอสซิลในรัสเซียและที่ราบสูงทิเบตสมองของมนุษย์เดนิโซวาน ใหญ่กว่ามนุษย์โฮโมเซเปียนส์เล็กน้อย
[ข้อสันนิษฐาน มนุษย์มังกรอพยพจากแมนจูสู่ไซบีเรียของรัสเซีย และทิเบต]
-Homo longi
โฮโม หลงจิ หรือมนุษย์มังกร ของ จีนเป็นมนุษย์สมัยใหม่ อายุ 1.46 แสนปี ศีรษะใหญ่เทียบเท่ามนุษย์สมัยใหม่ และเก่าแก่กว่ามนุษย์ปักกิ่งของจีน
-หลักฐานมนุษย์สมัยใหม่เป็นโฮโมเซเปียนส์ยุคแรก ๆ ที่เก่าแก่ที่สุดที่พบในแอฟริกา คือ ซากดึกดำบรรพ์ของ โฮโม เซเปียนส์ ที่เก่าแก่ที่สุดในโลกถูกค้นพบที่ Jebel Irhoud ประเทศโมร็อกโก โดยมีอายุประมาณ 315,000 ปี และโอโม-คิบิช ประเทศเอธิโอเปีย มีอายุราว 195,000 ปี
-มนุษย์ Yunxian 1 และ มนุษย์ Yunxian 2 ณ อู่ฮั่น มณฑลหูเป่ย ประเทศจีน เป็นบรรพบุรุษของ
Homo longi
โฮโม หลงจิ หรือมนุษย์มังกร ของ จีน อายุ 1.46 แสนปีก่อน เป็นมนุษย์สมัยใหม่
น่าจะเป็นบรรพบุรุษของ มนุษย์เดนิโซวานในประเทศลาว
และมนุษย์เดนิโซวานในเทือกเขาอัลไต และทิเบต ซึ่งเกี่ยวข้องกันอย่างมีนัยะ
จากการวิเคราะห์ทางพันธุกรรม ซึ่งเป็นการค้นพบมนุษย์โบราณโดยใช้ยีนเป็นครั้งแรก ไม่ใช่เพียงจากการพิจารณาฟอสซิล.
กะโหลกศีรษะ
Homo longi
โฮโม หลงจิ หรือมนุษย์มังกร ของ จีนเป็นมนุษย์สมัยใหม่ คราบพลัคที่ขูดออกมาจากปากของกะโหลกศีรษะอายุ 146,000 ปีที่เกือบจะสมบูรณ์ ซึ่งค้นพบใกล้เมืองฮาร์บิน (แมนจู)ประเทศจีน
มนุษย์มังกรยังมีเบ้าตาขนาดใหญ่ที่เกือบจะเป็นทรงสี่เหลี่ยม มีโหนกคิ้วสูงและหนา รวมทั้งมีลักษณะต่าง ๆ ของมนุษย์ยุคใหม่และมนุษย์โบราณปะปนกันอยู่
ชี้ให้เห็นความเป็นไปได้ว่ามนุษย์มังกรอาจกำเนิดขึ้นในประเทศจีน (ฮาร์บิน แมนจู) ร่วมสมัย
หรือก่อน โฮโม เซเปียนส์ (มนุษย์ยุคปัจจุบัน) ซึ่งอพยพเข้ามาในจีนภายหลัง
มนุษย์มังกรเป็นมนุษย์สมัยใหม่
ค้นพบว่ามีถิ่นกำเนิดโดยตรงนอกทวีปแอฟริกาเป็นครั้งแรก
-ฉายา "มนุษย์มังกร" มาจากชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Homo longi ซึ่งคำว่า "หลง" (long) ในภาษาจีนนั้นหมายถึงมังกรนั่นเอง โดยชื่อนี้ได้รับแรงบันดาลใจมาจากชื่อของมณฑลเฮยหลงเจียง ซึ่งมีความหมายว่า "แม่น้ำมังกรดำ"
-คนงานก่อสร้างผู้หนึ่งขุดพบกะโหลกศีรษะชิ้นสำคัญนี้ในเมืองฮาร์บิน ตรงจุดก่อสร้างสะพานข้ามแม่น้ำซ่งฮวาเมื่อ 88 ปีก่อน โดยขณะนั้นเมืองฮาร์บินอยู่ภายใต้การยึดครองของญี่ปุ่น ทำให้ผู้ขุดพบนำกะโหลกศีรษะดังกล่าวไปซ่อนไว้ในบ่อน้ำที่บ้าน จนเมื่อเวลาผ่านไปหลายสิบปีจึงได้บอกเรื่องดังกล่าวกับลูกหลาน ซึ่งพวกเขาได้นำมันมามอบให้กับสถาบันวิทยาศาสตร์ของทางการในที่สุด
นักวิทยาศาสตร์ชั้นนำได้ข้อสรุปมนุษย์ Yunxian 1 และ 2 ในอู่ฮั่นเมื่อ 1.1 ล้านปีก่อน หลังจากการวิเคราะห์กะโหลกศีรษะที่รู้จักกันในชื่อ Yunxian 2 ซึ่งค้นพบในประเทศจีน
ซึ่งครั้งหนึ่ง ในอดีตเคยเชิ่อว่าเป็นของสมาชิกในสายพันธุ์มนุษย์ดึกดำบรรพ์ มนุษย์ปักกิ่ง ในจีน Homo erectus
โฮโมอิเร็กตัส
เมื่อ 1.46 แสนปีก่อน ณ เมืองฮาร์บิน แมนจู ประเทศจีน กะโหลกศีรษะ Homo longi
โฮโม หลงจิ มนุษย์มังกร หลังจากใช้เทคนิคการสร้างกะโหลกศีรษะที่ซับซ้อน นักวิทยาศาสตร์เชื่อว่ากะโหลกศีรษะ Homo longi โฮโม หลงจิ
มนุษย์มังกร มีชื่อเรียกในกลุ่มนี้ว่า Homo longi (มนุษย์มังกร) ซึ่งมีความเชื่อมโยงอย่างใกล้ชิดกับมนุษย์เดนิโซวาน ในนักวิจัยพบฟอสซิลฟันในถ้ำงูเห่าแถบเทือกเขาอันนัมทางตอนกลางของประเทศลาว คาดว่าเป็นหลักฐานชิ้นใหม่ของมนุษย์ เดนิโซวาน ในแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ที่ไม่เคยพบมาก่อนซึ่งสูญพันธุ์ไปเมื่อราว 40,000 ปีก่อน โดยระบุว่าฟันชิ้นนี้มีอายุ 131,000 ถึง 164,000 ปี และเป็นของเด็กหญิงที่มีอายุประมาณ 3.5 – 8.5 ขวบ
ที่หาได้ยาก
การค้นพบกระดูกนิ้วก้อยและฟันของมนุษย์เดนิโซวานในถ้ำเดนิโซวานเทือกเขาอัลไตของ ไซบีเรีย ประเทศรัสเซีย
การค้นพบมนุษย์เดนิโซวาครั้งแรกเกิดขึ้นจากดีเอ็นเอที่เก็บกู้มาจากกระดูกนิ้วมืออายุ 50,000 -30,000 ปี ที่ค้นพบในถ้ำเดนิโซวา ประเทศรัสเซีย เนื่องจากซากที่เกี่ยวข้องกับสายพันธุ์พี่-น้องของมนุษย์นีแอนเดอร์ทัลนี้ มีความไม่สมบูรณ์
จึงมีการอธิบายว่ากลุ่มมนุษย์เดนิโซวาเป็น "จีโนมที่กำลังค้นหาหลักฐานฟอสซิล" ซึ่งเป็นสายพันธุ์มนุษย์โบราณ
อีกกลุ่มหนึ่งที่ไม่ใช่มนุษย์นีแอนเดอร์ทัลจากยุโรป และมนุษย์สมัยใหม่โฮโมเซเปี้ยนจากแอฟริกา.
[มนุษย์เดนิโซวานในลาวกับมนุษย์เดนิโซวานในเทือกเขาอัลไต เกี่ยวข้องกันอย่างมีนัยะ]
ซึ่งเป็นที่ตั้งของถ้ำเดนิโซวาน ซึ่งเป็นถ้ำที่ค้นพบตัวอย่างของมนุษย์โบราณหลายสายพันธุ์รวมถึงเดนิโซวาน ในเขตเทือกเขาอัลไต และที่ราบสูงทิเบต
มีหลักฐานบ่งชี้ (จากหลักฐานดีเอ็นเอ) ว่ากระดูกขากรรไกรที่พบในที่ราบสูงทิเบตอาจเป็นชาวเดนิโซวาน”
“กระดูกขากรรไกรจากทิเบตและมนุษย์มังกรมีลักษณะเหมือนกัน ทำให้นักวิทยาศาสตร์สามารถจำลองใบหน้าแรกของชาวเดนิโซวานได้แล้ว
ดังนั้น มนุษย์มังกรอาศัยอยู่ร่วมกับบรรพบุรุษโฮโมเซเปี้ยนส์ของเรา
หลักฐานว่ามนุษย์มังกร หรือเดนิโซวานแห่งเทือกเขาอัลไตเคยผสมพันธุ์กับมนุษย์นีแอนเดอร์ทัลจากยุโรป
และมนุษย์โฮโมเซเปียนส์ยุคใหม่ต่อมาสามสายพันธุ์ผสมของพวกเขาเคยแพร่กระจายไปทั่วทวีปเอเชีย.
มนุษย์เดนิโซวานสูญพันธุ์ไปเมื่อประมาณ 30,000 ถึง 40,000 ปีก่อน.
-โฮโมเซเปียนส์และนีแอนเดอร์ทัล เคยมีบรรพบุรุษร่วมกันเมื่อประมาณ 700,000 ถึง 300,000 ปีก่อน โดยมีหลักฐานฟอสซิล
และในอดีตพันธุกรรมที่เคยบ่งชี้ว่าทั้งสองสายพันธุ์แตกแขนงออกมาจากบรรพบุรุษสกุล โฮโม ที่เก่ากว่าโฮโม อีเร็กตัส.
หลักฐานทางพันธุกรรมบ่งชี้ให้เห็นว่าโฮโมหลงจีใช้ชีวิตอยู่ร่วมกันกับนีแอนเดอร์ทัลและโฮโมเซเปียนส์
การวิเคราะห์หัวกะโหลกหยุนเซียน 2 ครั้งใหม่ ที่ผ่านการตรวจสอบจากผู้เชี่ยวชาญที่เป็นอิสระจากทีมวิจันานาชาติแล้วนั้น บ่งชี้ว่านี่ไม่ใช่กะโหลกศีรษะของโฮโม อีเร็กตัส
นี่คือกะโหลกของต้นตระกูล "โฮโมหลงจี" (Homo longi) หรือ "มนุษย์มังกร" ('หลง' Long แปลว่ามังกร)
-นีแอนเดอร์ทัลและโฮโมเซเปียนส์. สองสายพันธุ์นี้อาจมีต้นกำเนิดมาจากบรรพบุรุษสกุล โฮโม ที่เก่าแก่กว่า และวิวัฒนาการแยกสายกันไป
-เมืองรามลา อิสราเอล ให้กำเนิดมนุษย์นีแอนเดอร์ทัลก่อนอพยพไปยุโรป
-กะโหลกศีรษะและขากรรไกรบางส่วนจากบุคคลที่เคยมีชีวิตอยู่เมื่อ 140,000 ถึง 120,000 ปีก่อน
มนุษย์กลุ่มเนเชอร์ รัมลา ได้อพยพจากตะวันออกกลางมายังยุโรป
-ถ้ำกัตตารีในเมืองชายฝั่งซานเฟลิเซเซอร์เซโอ อิตาลี ซากมนุษย์นีแอนเดอร์ทัล 9 คนผู้ชายวัยผู้ใหญ่ 7 คน ผู้หญิง 1 คน และเด็กชาย 1 คนซากโบราณวัตถุ 8 ชิ้นมีอายุระหว่าง 50,000 ถึง 68,000 ปีมนุษย์นีแอนเดอร์ทัล ซึ่งเป็นญาติใกล้ชิดของมนุษย์โฮโมเซเปียนส์ สูญพันธุ์ไปเมื่อประมาณ 40,000 ปีก่อน
- ศ.หนี่ อธิบายว่า การที่โฮโมเซเปียนส์, โฮโมหลงจี และนีแอนเดอร์ทัล ปรากฏตัวใกล้เึยงกัน
ชิ้นส่วนซากฟอสซิลของมนุษย์อีกหลายสิบชิ้นที่มีอายุตั้งแต่ 800,000 – 100,000 ปีก่อน ที่ถูกเรียกว่า "muddle in the middle" หรืออาจแปลเป็นไทยได้ว่า "ความยุ่งเหยิงระหว่างกลาง"
บรรพบุรุษที่เก่าแก่กว่าของพวกเขา เช่น โฮโมอีเร็กตัสชาวเอเชีย หรือโฮโมไฮเดลเบอร์เกนซิส (Homo heidelbergensis)
กะโหลกศีรษะชิ้นนี้ถูกขุดขึ้นมาพร้อม ๆ กับกะโหลกศีรษะอีกสองชิ้นจากมณฑลหูเป่ย
ฟอสซิลกะโหลกศีรษะชนเผ่ามังกรอายุ 1.1 ล้านปี
ในจีน
การเขียนแผนภูมิต้นไม้ครอบครัวมนุษย์สมัยใหม่ พิสูจน์ว่าเดนิโซวาสืบเชื้อสายมาจากมนุษย์มังกร
และมนุษย์มังกรสืบเชื้อสายมาจาก มนุษย์หยุนเซียน
วิวัฒนาการจาก
เมื่อ 1 ล้านถึง 300,000 ปีก่อน ในจินตนาการ
ฟอสซิลกะโหลกศีรษะมนุษย์โบราณ "มนุษย์หยุนเซียน หมายเลข 2" ที่ขุดพบในหูเป่ยเมื่อประมาณ 1.1 ล้านปีก่อน
หนี่ ซีจวิน นักวิจัยประจำสถาบันและศาสตราจารย์ผู้ทรงคุณวุฒิประจำมหาวิทยาลัยฟู่ตั้น ทีมวิจัยได้ปรับปรุงไทม์ไลน์วิวัฒนาการของมนุษย์และเขียนแผนภูมิต้นไม้ครอบครัวมนุษย์ขึ้นใหม่
ซึ่งพิสูจน์ว่าชาวเดนิโซวาน (ชาวเด็น) เป็นส่วนหนึ่งของกลุ่มมนุษย์มังกร
ฟอสซิลกะโหลกศีรษะชนเผ่ามังกรอายุล้านปี
ในจีน
ฟอสซิลกะโหลกศีรษะมนุษย์โบราณ "มนุษย์หยุนเซียน หมายเลข 2" ที่ขุดพบในหูเป่ยเมื่อประมาณ 1 ล้านปีก่อน
“การวางตำแหน่งวิวัฒนาการของกะโหลกศีรษะมนุษย์หยุนเซียนเผยให้เห็นต้นกำเนิดของมนุษย์มังกรและมนุษย์เดนิโซวาน”
ยุคสมัยของการแยกความแตกต่างระหว่างมนุษย์ยุคปัจจุบัน มนุษย์นีแอนเดอร์ทัล (นีแอนเดอร์ทัล) และมนุษย์มังกร ซึ่งเป็นมนุษย์โบราณในเอเชีย
#หนี่ ซีจวิน
วิวัฒนาการของมนุษย์ใน ‘ช่วงกลาง’ ระหว่าง 1 ล้านถึง 300,000 ปีก่อน
-โฮโมทั่วโลกหลายสายพันธุ์เคยอยู่ร่วมกัน โดยมีประวัติศาสตร์วิวัฒนาการอันยาวนานร่วมกับบรรพบุรุษของมนุษย์ยุคปัจจุบัน
เช่น โฮโมนาเลดี โฮโมลูซอนเนนซิส โฮโมเมกาโลคราเนียม และโฮโมโดรมีโอซอรี
โฮโมเซเปียนส์ มนุษย์นีแอนเดอร์ทัล มนุษย์ไฮเดลเบิร์ก และโฮโมอิเร็กตัส
#หนี่ ซีจวิน
-ผลการศึกษาแสดงให้เห็นว่าชาวหยุนเซียนไม่ใช่โฮโมอิเร็กตัส แต่เป็นตัวแทนยุคแรกของสายตระกูลหลงเหริน ซึ่งมีความใกล้ชิดกับชาวตัน สิ่งนี้ชี้ให้เห็นว่าเมื่อหนึ่งล้านปีก่อน บรรพบุรุษของมนุษย์ได้แยกตัวออกเป็นกลุ่มวิวัฒนาการอิสระหลายกลุ่ม โดยมีเส้นเวลาและความซับซ้อนที่เกินกว่าสมมติฐานก่อนหน้านี้มาก
#หนี่ ซีจวิน
-ทีมวิจัยได้สร้างแผนภูมิวิวัฒนาการมนุษย์ (Homo) ใหม่โดยใช้มนุษย์ Yunxian เป็นจุดอ้างอิงสำคัญ โดยใช้การหาอายุปลายกิ่งแบบเบย์เซียนและการวิเคราะห์ความประหยัด พวกเขาประเมินเวลาแยกสายพันธุ์ของมนุษย์สายพันธุ์ต่างๆ พบว่าการแยกสายพันธุ์ของมนุษย์ Homo sapiens, Homo sauropoda และมนุษย์นีแอนเดอร์ทัลเกิดขึ้นเร็วมาก เร็วกว่าที่บันทึกฟอสซิลในปัจจุบัน แต่สอดคล้องกับข้อมูลจีโนมอย่างมาก
#หนี่ ซีจวิน
จากแผนภูมิต้นไม้วงศ์ตระกูลใหม่นี้ ฟอสซิลมนุษย์ยุคไพลสโตซีนตอนกลางส่วนใหญ่ในเอเชีย รวมถึงตัวอย่างจากต้าหลี่ จินหนิวซาน ถ้ำหัวหลง ซูเจียเหยา เซี่ยเหอ เผิงหู และถ้ำเดนิโซวา รวมถึงกะโหลกศีรษะโฮโลไทป์ของมนุษย์โฮโมเซเปียนส์ที่พบในแม่น้ำซงหัว เมืองฮาร์บิน สามารถจัดอยู่ในวงศ์ตระกูลโฮโมเซเปียนส์ได้ วงศ์ตระกูลนี้มีบรรพบุรุษร่วมกันล่าสุดกับมนุษย์โฮโมเซเปียนส์"
#หนี่ ซีจวิน
#นฤพนธ์ เพ็งอ้น
แปลเรียบเรียงและตีความ.
ประวัติศาสตร์
จีน
blockdit
1 บันทึก
2
1
1
2
1
โฆษณา
ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
© 2025 Blockdit
เกี่ยวกับ
ช่วยเหลือ
คำถามที่พบบ่อย
นโยบายการโฆษณาและบูสต์โพสต์
นโยบายความเป็นส่วนตัว
แนวทางการใช้แบรนด์ Blockdit
Blockdit เพื่อธุรกิจ
ไทย