🌿 EP1 — F1 ต้นน้ำ: ป่าที่ช่วยชะลอน้ำ สำคัญกว่าเขื่อนในบางสถานการณ์อย่างไร?
ในระบบน้ำของประเทศไทย “จุดเริ่มต้น” สำคัญเสมอ
เพราะถ้าต้นน้ำรับแรงกระแทกจากพายุได้ดี
ทุกพื้นที่ตอนกลางและตอนปลายน้ำจะเบาภาระลงเกือบครึ่งหนึ่ง
แต่ปัญหาของเราคือ—
ฝนสมัยนี้ไม่ได้ตกแบบเดิมอีกต่อไป
ฝนสั้น–แรง (short intense storms) กลายเป็นเรื่องปกติ
และฝนแบบนี้คือฝนที่ “เขื่อนใหญ่ก็รับไม่ทัน” หากมากเกิน 2–3 ชั่วโมง
เพราะฉะนั้น คำถามจึงไม่ใช่
“เราจะสร้างเขื่อนเพิ่มได้ไหม?”
แต่คือ
“ทำอย่างไรให้ต้นน้ำรับแรงแรกแทนเขื่อนได้?”
🌳 Natural Structure ใน F1: ป่าต้นน้ำคือเครื่องจักรชั้นสูงของธรรมชาติ
ป่าต้นน้ำที่สมบูรณ์ทำหน้าที่ 3 อย่างพร้อมกันโดยไม่ต้องใช้ไฟฟ้า ไม่ต้องใช้พนักงาน ไม่ต้องซ่อมบำรุง
หน่วงน้ำ (Delay)
รากไม้ ใบไม้ เศษซากชีวภาพ ทำให้หยดน้ำเดินทางช้าลงมาก
ลดแรงกระแทกของน้ำลงสู่ลำน้ำ
ซึมน้ำ (Infiltration)
ดินในป่าที่มีรูพรุน 30–60% ทำให้ฝนครึ่งหนึ่งไม่ไหลลงบนดินเลย
แต่ลงใต้ดิน—กลายเป็นน้ำบาดาลที่จะไหลออกมาช้า ๆ ในหน้าแล้ง
ชะลอปริมาณน้ำท่วม (Reduce Peak Flow)
ป่าที่สมบูรณ์สามารถลด peak flow ได้ 10–30% ในหลายลุ่มน้ำของไทย
ตัวเลขนี้หมายความว่า เขื่อนจะไม่ถูกบังคับให้ “ปล่อยน้ำก้อนใหญ่แบบจำใจ” ในชั่วโมงวิกฤติ
🌿 Hybrid Structure ใน F1: เบา–ถูก–ได้ผลสูง
แม้พื้นที่ป่าจะไม่สมบูรณ์ เราก็สร้าง “โครงสร้างกึ่งธรรมชาติ” เพื่อช่วยได้ เช่น:
ฝายชะลอน้ำ (Check Dam) แบบดิน–หิน–ไม้
Retention Valley (แอ่งตื้น ๆ รับน้ำ)
เขื่อนดินเตี้ย ๆ ในลำห้วย (Low-head Weirs)
โครงสร้างเหล่านี้ทำให้
“น้ำไม่วิ่งลงเขาแบบพุ่งเร็ว”
แต่ค่อย ๆ เดินลงเหมือนคนเดินลงบันได ไม่ใช่ลื่นไถลลงสไลเดอร์
และนี่คือหัวใจของ F1:
ถ้าต้นน้ำดี—ลุ่มน้ำทั้งหมดดี
ถ้าต้นน้ำล้ม—ส่วนล่างของประเทศต้องทำงานหนักขึ้นแบบทวีคูณ
🌏 FBC–SEA มอง F1 อย่างไร?
FBC (Function-Based Cluster)
F1 = ทำหน้าที่ “หน่วง–ซึม–เก็บ–จ่ายช้า”
จึงเหมาะกับ Natural/Hybrid มากกว่า Grey
SEA
การเสริมป่าต้นน้ำช่วยลดผลกระทบทางลบของ Grey เช่น
การท่วมฉับพลันด้านท้ายเขื่อน
การสะสมตะกอน
การเสื่อมของคลองธรรมชาติ
ความขัดแย้งการใช้น้ำตอนล่าง
กล่าวสั้น ๆ คือ:
ต้นน้ำที่ดี = เขื่อนทำงานอย่างปลอดภัยขึ้น = เมืองตอนล่างปลอดภัยขึ้น
💧 บทสรุปสั้นของ EP1
ประเทศไทยไม่จำเป็นต้องสร้างเขื่อนใหม่ทุกครั้งที่ฝนแรงขึ้น
แต่ต้อง “คืนงานบางส่วนให้ธรรมชาติ”
เพื่อให้ Grey Infrastructure ไม่ต้องทำงานเกินกำลัง
และจุดแรกเริ่มของระบบทั้งหมดอยู่ที่—
F1: ต้นน้ำ
คือพื้นที่ที่ควรเริ่มก่อนที่สุด
ถูกที่สุด
และให้ผลยาวนานที่สุด
ดูเพิ่มเติมในซีรีส์
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
