🌿 EP2 — F2 ลำน้ำหลัก: Floodplain คือโครงสร้างที่ถูกลืม แต่ทรงพลังที่สุด
เวลาพูดถึง “ลำน้ำหลัก” คนส่วนใหญ่มักนึกภาพน้ำไหลจากภูเขาลงสู่ที่ราบ
แต่น้อยคนนักที่จะนึกถึง “ระยะทางที่น้ำต้องใช้หายใจ”
ระยะทางที่พูดถึงนี้ ก็คือ Floodplain – พื้นที่ลุ่มต่ำสองฟากลำน้ำ
ที่ธรรมชาติออกแบบให้เป็น
ห้องรับแรงกระแทก
ห้องซับแรงพายุ
และ พื้นที่หน่วงน้ำ
ก่อนน้ำจะเดินทางไปยังทุ่งรับน้ำและเมือง
แต่น่าเสียดาย—วันนี้ Floodplain ไทยถูกลดบทบาทอย่างหนัก
เพราะถูกถม ปรับเป็นที่อยู่อาศัย สร้างอาคาร โรงงาน ถนน คลองคอนกรีต
จน “ห้องหายใจของลำน้ำ” แทบหมดไป
💧 ทำไม Floodplain จึงทรงพลังที่สุดใน F2?
เพราะลำน้ำธรรมชาติไม่ได้ถูกออกแบบให้ “ส่งน้ำเร็วที่สุด”
แต่ถูกออกแบบให้ “จัดการน้ำอย่างนุ่มนวลที่สุด”
Floodplain ทำ 4 หน้าที่พร้อมกันโดยธรรมชาติ:
1) หน่วงน้ำ (Delay)
เมื่อน้ำไหลลงพื้นที่ราบ น้ำจำนวนมากถูกกระจายออกด้านข้าง
ลดความเร็วลง 30–60% ในช่วง peak
2) เก็บน้ำ (Temporary Storage)
Floodplain หนึ่งกิโลเมตร สามารถรับน้ำได้มากกว่า
ขุดคลองลึก ๆ หลายกิโลเมตรรวมกัน
3) ลดระดับน้ำปลายน้ำ (Attenuation)
การมีพื้นที่กระจายน้ำ ทำให้ peak water downstream ต่ำลง
ช่วยให้ประตูน้ำ–คันกั้นน้ำปลายลำน้ำไม่ต้องทำงานหนักจนเกินไป
4) ฟื้นตัวเร็ว (Self-Recovery)
ในฤดูแล้ง Floodplain จะฟื้นตัวเป็นทุ่งหญ้า
ปล่อยตะกอนคุณภาพกลับลงดิน และกลายเป็นพื้นที่อาหารตามธรรมชาติ
นี่คือสิ่งที่ Grey Infrastructure ทำไม่ได้
เพราะท่อ–คัน–คอนกรีตมีแต่ส่งน้ำลงล่างให้เร็วขึ้น และยิ่งแก้ ยิ่งเร่ง ยิ่งท่วม
🌳 Natural Structure ใน F2: ความแข็งแรงที่มองไม่เห็น
ป่าริมน้ำ (Riparian forest)
ลำน้ำคดเคี้ยว (Meander)
เนินตะกอนธรรมชาติ (Natural levee)
ตลิ่งลาดชันที่มีหญ้าคลุมดิน
บึง–ร่องน้ำตื้นที่เชื่อมกับแม่น้ำ
ทั้งหมดนี้คือส่วนหนึ่งของ “ระบบเสถียรภาพตามธรรมชาติ”
ที่ช่วยให้ลำน้ำทำงานช้า–นุ่ม–ยืดหยุ่น
🌿 Hybrid Structure ใน F2: เสริมแต่ไม่ขัดธรรมชาติ
Hybrid ที่ใช้งบไม่มาก แต่ช่วยระบบได้มากอย่างน่าอัศจรรย์:
Bio-engineered bank (เสริมตลิ่งด้วยหินถุง + พืชคลุมดิน)
Set-back levee (คันกั้นน้ำที่ถอยออกจากแม่น้ำ ให้ Floodplain กลับมา)
Side channel (ลำน้ำรองที่ช่วยรับน้ำตอน peak)
Shallow retention pockets (แอ่งน้ำตื้น ๆ ริมตลิ่ง)
ทั้งหมดนี้ทำให้ลำน้ำ “ทำงานคู่กับ Grey” ไม่ใช่สู้กันไป–มา
🔍 FBC–SEA มอง F2 อย่างไร?
FBC
F2 คือคลัสเตอร์ที่ต้องการ “พื้นที่กายภาพ” มากที่สุด
เพราะการหน่วงน้ำใน F2 ใช้พื้นที่แทนพลังงาน
จึงต้องกำหนดเขต Floodplain ไว้ในผังเมืองลุ่มน้ำ
SEA
ถ้าเราใช้น้ำล้นตลิ่งอย่างถูกตำแหน่ง
เราจะได้ประโยชน์หลายอย่างพร้อมกัน:
ฟื้นระบบนิเวศลำน้ำ
ลดความเสียหายเมืองท้ายลุ่มน้ำ
ลดความจำเป็นต้องสร้างคันคอนกรีตสูงขึ้นทุกปี
ลดปัญหาตะกอนอุดลำน้ำ
เปิดโอกาสพื้นที่เกษตรน้ำหลากแบบดั้งเดิม
ทั้งหมดนี้เป็น co-benefits ที่ Grey Infrastructure ให้ไม่ได้
🌏 บทสรุปของ EP2
Floodplain ไม่ใช่พื้นที่ท่วมซ้ำซาก
แต่เป็น “ปอดของลำน้ำ”
คือโครงสร้างธรรมชาติที่ช่วยให้ระบบน้ำทั้งลุ่มน้ำทำงานสมดุล
เมื่อเราให้ F2 กลับมาทำงานได้เต็มกำลัง
F3–F4–F5 ตอนล่างจะทำงานง่ายขึ้นทั้งหมด
ตั้งแต่ทุ่งรับน้ำ ไปจนถึงเมือง และปากแม่น้ำ
ลำน้ำที่มี Floodplain = ระบบน้ำที่ไม่ต้องสู้กับน้ำทุกปี
ดูเพิ่มเติมในซีรีส์
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
