นอนไม่หลับ นับแกะก็ไม่ช่วย ลองหันมานับแบคทีเรียในท้องดูไหมครับ
วันนี้ผมมีเรื่องราวชวนง่วง... เอ้ย เรื่องราวเกี่ยวกับการนอนหลับมาฝากกันครับ
ใครเคยเป็นบ้างครับ? หัวถึงหมอนปุ๊บ ตาใสปั๊บ พลิกตัวไปมาดูนาฬิกา ตี 1 ก็แล้ว ตี 2 ก็แล้ว นับแกะไปหมดฟาร์มก็ยังไม่หลับ
เรามักจะโทษกาแฟแก้วบ่าย โทษความเครียดจากงาน หรือโทษแสงสีฟ้าจากมือถือที่ส่องหน้าเราอยู่
แต่เชื่อไหมครับว่าจำเลยตัวจริงที่ทำให้คุณตาค้าง อาจจะไม่ได้อยู่ที่สมอง แต่อยู่ที่ พุงของเรานี่เอง
ใช่ครับ ผมกำลังพูดถึง "Microbiome" หรือเหล่าจุลินทรีย์ตัวจิ๋วในลำไส้ของเรานั่นเอง
ข้อมูลล่าสุดจากวารสารทางการแพทย์ปี 2025 เปิดเผยเรื่องที่น่าตื่นเต้นมากว่า เจ้าแบคทีเรียพวกนี้แหละ คือผู้กุมความลับการนอนหลับของเราเอาไว้
เพื่อนรักเพื่อนร้าย สมองกับลำไส้ เขาคุยกันตลอดเวลา
ในทางเภสัชกรรมและวิทยาศาสตร์การแพทย์ เราเรียกความสัมพันธ์นี้ว่า "Bidirectional Relationship" หรือการสื่อสารสองทางครับ
แปลง่ายๆ คือ "ท้องไม่ดี ก็นอนไม่หลับ" และในทางกลับกัน "นอนไม่หลับ ท้องก็ปั่นป่วน"
งานวิจัยระบุว่า คนที่มีจุลินทรีย์ในลำไส้หลากหลาย มักจะมีการนอนหลับที่มีคุณภาพดีกว่า หลับสนิทกว่า และตื่นมาสดชื่นกว่า
ในทางตรงกันข้าม การทดลองในหนูพบว่า พอเราไปกวนระบบนิเวศในท้องหนู เช่น ให้ยาปฏิชีวนะ (Antibiotics) ไปฆ่าเชื้อแบคทีเรีย ปรากฏว่าหนูพวกนั้นนอนหลับแย่ลงทันที หลับๆ ตื่นๆ เหมือนคนเป็นโรคนอนไม่หลับเลยครับ
แบคทีเรียส่ง "ยานอนหลับ" ให้สมองได้ยังไง?
อ่านมาถึงตรงนี้ หลายคนคงสงสัยว่า เดี๋ยวเภสัช... แบคทีเรียมันอยู่ในท้อง มันจะปีนขึ้นไปสั่งสมองให้หลับได้ยังไง?
ร่างกายเราฉลาดกว่านั้นครับ มันมีระบบขนส่งที่น่าทึ่งมาก
นักวิทยาศาสตร์ค้นพบสารตัวหนึ่งตั้งแต่ปี 1970 ชื่อว่า "Factor S" ซึ่งตอนนั้นยังงงๆ กันอยู่ว่ามันคืออะไร แต่ตอนนี้เรารู้แล้วว่า เจ้า Factor S นี้คือชิ้นส่วนผนังเซลล์ของแบคทีเรียที่เรียกว่า Muramyl Peptides ครับ
กระบวนการทำงานเป็นแบบนี้ครับ
แบคทีเรียในลำไส้เติบโตและแบ่งตัว มันจะสลัดชิ้นส่วนผนังเซลล์ (Muramyl Peptides) ออกมา
ชิ้นส่วนพวกนี้ซึมเข้าสู่กระแสเลือด
มันเดินทางไปที่สมอง และสามารถข้ามด่านตรวจคนเข้าเมืองของสมอง (Blood-Brain Barrier) ได้
พอเข้าไปได้ มันจะไปจับกับตัวรับในสมอง แล้วกระตุ้นให้ระบบภูมิคุ้มกันหลั่งสารออกมาบอกสมองว่า "เอาล่ะ พักผ่อนได้แล้ว หลับซะ"
เห็นไหมครับว่า จุลินทรีย์ตัวจิ๋วพวกนี้ทำหน้าที่เหมือนเภสัชกรส่วนตัวที่คอยปรุงยานอนหลับธรรมชาติเสิร์ฟให้สมองเราถึงที่
ไม่ใช่แค่หลับ แต่เป็นการ "ซ่อมแซม"
นอกจากส่งสารกล่อมประสาทแล้ว แบคทีเรียดียังช่วยผลิตกรดไขมันสายสั้น (Short-Chain Fatty Acids - SCFAs) และสารสื่อประสาทอื่นๆ เช่น GABA (คุ้นๆ ไหมครับ สารนี้มักใส่ในนมก่อนนอน) และช่วยสังเคราะห์สารตั้งต้นของ Melatonin ฮอร์โมนที่ควบคุมนาฬิกาชีวิตของเราด้วย
ดังนั้น ถ้าลำไส้เราขาดแบคทีเรียดีพวกนี้ โรงงานผลิตสารแห่งความสุขและการนอนหลับก็ปิดตัวลง ผลก็คือเรานอนไม่หลับ พอเครียดก็นอนไม่หลับอีก วนเป็นวงจรอุบาทว์
แล้วเราจะเลี้ยงดูน้องแบคทีเรียให้ช่วยเราหลับได้อย่างไร?
ในฐานะเภสัชกร ผมมีคำแนะนำจากข้อมูลงานวิจัยชิ้นนี้มาฝากครับ ไม่ต้องรีบไปหายานอนหลับมากิน แต่ลองปรับที่อาหารของแบคทีเรียดูก่อน
เติมเพื่อนดีๆ เข้าท้อง (Probiotics)
งานวิจัยชิ้นหนึ่งพบว่า การทานจุลินทรีย์กลุ่ม Lactobacillus และ Bifidobacterium (ชื่อคุ้นๆ ไหมครับ มักอยู่ในโยเกิร์ต) ต่อเนื่องกัน 8 สัปดาห์ ช่วยให้คุณภาพการนอนหลับดีขึ้น และลดความเครียดได้ด้วย
ให้อาหารเพื่อน (Prebiotics)
แบคทีเรียชอบกินใยอาหารครับ ผัก ผลไม้ ธัญพืช คืออาหารชั้นดี ยิ่งเรากินอาหารที่มีประโยชน์ แบคทีเรียดีก็ยิ่งแข็งแรง และตอบแทนเราด้วยการผลิตสารช่วยหลับ
ทริคเล็กๆ อาหารที่มี Tryptophan สูง (เช่น กล้วย, นม) ก็เป็นวัตถุดิบสำคัญที่แบคทีเรียใช้สร้างสารสื่อประสาทครับ
ระวังยาฆ่าเชื้อพร่ำเพรื่อ
ยาปฏิชีวนะ (Antibiotics) ฆ่าเชื้อก่อโรคได้ก็จริง แต่มันก็บอมบ์เพื่อนดีๆ ในท้องเราตายเรียบเหมือนกัน ดังนั้น "ใช้ยาเมื่อจำเป็นเท่านั้น" นะครับ
จัดการความเครียด
ความเครียดทำให้ฮอร์โมน Cortisol พุ่ง ซึ่งเจ้าฮอร์โมนนี้ไปทำลายสมดุลแบคทีเรียในท้อง พอแบคทีเรียตาย เราก็นอนไม่หลับ พอนอนไม่หลับก็ยิ่งเครียด... ตัดวงจรนี้ด้วยการผ่อนคลาย ออกกำลังกายเบาๆ บ้างนะครับ
เรื่องการนอนหลับเป็นเรื่องละเอียดอ่อนครับ (Personal) บางคนนอนน้อยได้ บางคนต้องนอนเยอะ
แต่สิ่งหนึ่งที่แน่นอนคือสุขภาพลำไส้สะท้อนสุขภาพการนอน
งานวิจัยในปี 2025 นี้ย้ำเตือนเราว่า ร่างกายมนุษย์ทำงานเป็นทีมเวิร์ค เราแยกส่วนท้องกับส่วนหัวออกจากกันไม่ได้
ถ้าคืนนี้คุณนอนไม่หลับ ลองถามตัวเองดูครับว่าวันนี้เราดูแลเพื่อนตัวจิ๋วในท้องดีหรือยัง?
ทานผักผลไม้บ้าง เลี่ยงอาหารขยะบ้าง แล้วเพื่อนตัวน้อยเหล่านี้อาจจะตอบแทนคุณด้วย "ฝันดี" ตลอดคืนครับ
เอกสารอ้างอิง (References):
Barron, M. (2025). Can't sleep? Your microbiome may play a role. Medical Xpress.
- 60
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
