[BETTERCM] การใช้ยาสเตียรอยด์ชนิดทาภายนอก 🔶ยาสเตียรอยด์ชนิดที่ใช้ภายนอกมีความแรงแตกต่างกัน ความแรงของยาประเมินจากการออกฤทธิ์ที่ทำให้หลอดเลือดบีบตัวร่วมกับผลที่ได้จากการศึกษาเปรียบเทียบความแรงของยา ซึ่งความแรงขึ

สำรวจ
ลงทุน
คำถาม

มีบัญชีอยู่แล้ว?หรือ

•

18 ธ.ค. 2021 เวลา 09:02 • สุขภาพ

การใช้ยาสเตียรอยด์ชนิดทาภายนอก

🔶ยาสเตียรอยด์ชนิดที่ใช้ภายนอกมีความแรงแตกต่างกัน ความแรงของยาประเมินจากการออกฤทธิ์ที่ทำให้หลอดเลือดบีบตัวร่วมกับผลที่ได้จากการศึกษาเปรียบเทียบความแรงของยา ซึ่งความแรงขึ้นกับปัจจัยต่างๆ ได้แก่

ชนิดของตัวยาสำคัญ

ชนิดของเกลือ

ปริมาณยา

รูปแบบยา

ตัวอย่างเช่น betamethasone มีความแรงมากกว่า hydrocortisone

betamethasone dipropionate จะมีความแรงมากกว่าbetamethasone valerate

✳️นอกจากนี้ยาในรูปแบบขี้ผึ้งจะช่วยปกคลุมผิวหนัง ลดการสูญเสียน้ำและเพิ่มการดูดซึมตัวยาสำคัญ แต่ยาประเภทขี้ผึ้งทำให้เหนอะหนะผิว ทาเป็นวงกระจายได้ยากและเป็นมันทำให้ล้างออกยาก ผู้ป่วยมักไม่ชอบ

❇️การดูดซึมยาผ่านผิวหนังแต่ละแห่งไม่เท่ากัน เช่น

การดูดซึมผ่านฝ่ามือหรือฝ่าเท้า (0.1–0.8%)

บริเวณระหว่างข้อศอกกับข้อมือ (1%)

ใบหน้า (10%)

หนังศีรษะและตามซอกพับ (ราว 4%)

เปลือกตาและถุงอัณฑะ (40%) เป็นต้น

ด้วยเหตุนี้บริเวณที่มีการดูดซึมดีควรใช้ยาที่มีความแรงต่ำและควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาที่มีความแรงสูงรวมถึงพวกที่มีความแรงรองลงมาหากต้องใช้เป็นเวลานาน

ส่วนบริเวณฝ่ามือหรือฝ่าเท้าจะใช้ยาที่มีความแรงสูง

อย่างไรก็ตาม หากรอยโรคมีบริเวณกว้างควรใช้ยาที่มีความแรงลดลง เพื่อลดปริมาณยาที่ถูกดูดซึมเข้าระบบของร่างกาย

⭕อาการไม่พึงประสงค์เมื่อใช้ยาที่มีความแรงสูงและใช้ติดต่อกันเป็นเวลานาน ส่วนใหญ่เป็นอาการที่เกิดเฉพาะที่ มีเป็นส่วนน้อยที่เกิดกับระบบภายในร่างกาย

อาการที่เกิดเฉพาะที่ เช่น

แพ้ยาตรงบริเวณที่สัมผัสยา (อาจแพ้ต่อตัวยาสเตียรอยด์หรือสารอื่นในตำรับ)

ทำให้แผลที่เป็นอยู่หายช้า

ยาสเตียรอยด์มีฤทธิ์กดภูมิคุ้มกัน ทำให้เกิดการติดเชื้อแบคทีเรียและเชื้อรา นอกจากนี้ยาอาจบดบังอาการติดเชื้อจนทำให้เกิดการติดเชื้อรุนแรงในภายหลัง

ผิวหนังบริเวณที่ทายาบางลง มีเส้นเลือดฝอยขยาย ผิวแดง ร้อน มีริ้วลาย เหี่ยวลีบ ฟกช้ำง่าย อาจเกิดรอยแผลตรงเป็นบริเวณที่ทายา การทาบริเวณหน้าอาจเกิดผื่นแดงและตุ่มแดงคล้ายสิว นอกจากนี้อาจพบผิวด่างเนื่องจากการที่มีเม็ดสีน้อยลง

🔴การใช้ยาสเตียรอยด์ชนิดที่ใช้ภายนอกมีข้อควรคำนึงในการใช้ยาดังนี้

ก่อนใช้ยาต้องมั่นใจว่าผิวหนังบริเวณนั้นไม่เป็นโรคติดเชื้อ

ไม่ใช้เพื่อรักษาโรคหน้าแดง (rosacea) ปากแตก สิว โรคผิวหนังที่มีการติดเชื้อ

ใช้เฉพาะกับโรคผิวหนังอักเสบที่ตอบสนองดีต่อยาสเตียรอยด์ชนิดที่ใช้ภายนอก

ไม่ควรใช้ชนิดที่มีความแรงสูงกับผิวหนังที่บาง เช่น ใบหน้า เปลือกตา ซอกพับ อวัยวะเพศ และผิวทารก รวมถึงบริเวณผิวหนังเปิด เช่น ผิวถลอก เนื่องจากผิวที่บริเวณดังกล่าวจะมีการดูดซึมยาได้มากขึ้น

ควรหลีกเลี่ยงการทายาแบบมีสิ่งปิดทับ เนื่องจากการทาแบบนี้ต้องอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์ที่มีความคุ้นเคยกับการให้ยาวิธีดังกล่าว

ไม่ควรใช้ชนิดที่มีความแรงสูงต่อเนื่องเป็นเวลานาน

ยาอาจกดการทำงานของต่อมหมวกไต หากใช้ชนิดที่มีความแรงสูงและใช้เป็นบริเวณกว้าง ดังนั้นจึงควรหยุดใช้ยาเป็นช่วงๆ โดยทั่วไปมักใช้ติดต่อกันไม่เกิน 2 สัปดาห์

การใช้ยาที่มีความแรงสูงเป็นเวลานาน หากจะลดขนาดยาควรลดอย่างช้าๆ การลดขนาดยาเร็วเกินไปอาจทำให้โรคกำเริบ

หลีกเลี่ยงการใช้ในสตรีมีครรภ์ หากจำเป็นต้องใช้ยาควรเลือกชนิดที่มีความแรงต่ำจนถึงความแรงปานกลางเท่านั้น และใช้เป็นเวลาสั้นๆ

💢

เนื้อหาจาก

ยาทาสเตียรอยด์สำหรับโรคผิวหนัง

รองศาสตราจารย์ ดร. เภสัชกรหญิง นงลักษณ์ สุขวาณิชย์ศิลป์

ภาควิชาเภสัชวิทยา คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล

https://pharmacy.mahidol.ac.th/th/knowledge/article/438/ยาทาสเตียรอยด์สำหรับโรคผิวหนัง/

ภาพจาก

Selection of an effective topical corticosteroid

AJGP > 2021 Volume 50, Issue 9, September 2021

https://www1.racgp.org.au/getattachment/52ca9946-8958-4945-ba57-c338417445e1/Selection-of-a-corticosteroid.aspx

ภาพจาก https://gmmmg.nhs.uk/guidance/clinical-guidance-and-pathways/gm-steroid-ladder/

🏵️ลักษณะของรอยโรค :

↗️โรคผิวหนังที่มีการอักเสบเฉียบพลัน

มักมีลักษณะรอยโรคที่ไม่หนามาก เช่น

ผิวหนังอักเสบจากการสัมผัส (Contact Dermatitis)

ผื่นภูมิแพ้ผิวหนัง (Atopic Dermatitis)

จะตอบสนองได้ดีต่อยาสเตียรอยด์ชนิด Medium to High Potency

อย่างไรก็ตาม ในบางกรณีอาจใช้

ยาสเตียรอยด์ที่มีความแรงสูง ในช่วงระยะเวลาสั้น ๆ เมื่อเริ่มต้นการรักษาได้

↗️โรคผิวหนังชนิดเรื้อรัง รอยโรคมักเป็นผื่นหนา เช่น สะเก็ดเงิน

จะตอบสนองได้ดีต่อยาสเตียรอยด์ชนิดทาภายนอกที่มีความแรงสูง

🏵️ตำแหน่งรอยโรค :

↗️ผิวหนังที่มีความบาง ได้แก่ ใบหน้า รอบดวงตา บั้นท้าย ซอกพับ (เช่น รักแร้ ขาหนีบใต้ราวนม อวัยวะเพศ) ควรเลือกใช้ยาสเตียรอยด์ชนิดทาภายนอกที่มีความแรงต่ำหรือปานกลาง โดยจำกัดปริมาณการใช้และและระยะเวลาการใช้ยา

หากใช้ยาที่มีความแรงสูงขึ้นควรจำกัดการใช้ไม่เกิน 2 สัปดาห์ ยกเว้นผื่นที่เป็นเรื้อรังหรือโรคบางอย่างที่จำเป็น

↗️ผิวหนังที่มีความหนา เช่น ฝ่ามือ ฝ่าเท้า มักจะต้องใช้ยาที่มีความแรงสูงถึงสูงมาก

กรณีที่รอยโรคเป็นบริเวณกว้างควรเลือกใช้ยาสเตียรอยด์ชนิด

ทาภายนอกที่มีความแรงต่ำจนถึงปานกลาง เพื่อลด

ปริมาณการดูดซึมยาเข้าสู่กระแสเลือด

🏵️ปริมาณยาที่ทา :

โดยทั่วไป ยาทา 30 กรัม สามารถครอบคลุมพื้นที่ผิวผู้ใหญ่ทั่วทั้งตัว

ในขณะที่การทายาทั่วทั้งตัวใน

ทารก 6เดือน - 1ปี จะใช้ปริมาณยาประมาณ 1 ใน 4 ของผู้ใหญ่

เด็ก จะใช้ปริมาณยาประมาณ 1 ใน 3 ของผู้ใหญ่

ส่วนวัยรุ่นจะใช้ยา 2 ใน 3 ส่วนของผู้ใหญ่

โดยยาที่มีความแรงสูงถึงสูงมาก ไม่ควรใช้เกินสัปดาห์ละ 45 กรัม

เช่น ยา Clobetasol Propionate ไม่ควรใช้เกิน 45 กรัมต่อสัปดาห์

ส่วนยาที่มีความแรงต่ำถึงปานกลางไม่ควรใช้เกินสัปดาห์ละ 100 กรัม

🏵️ความถี่และวิธีทายา :

ควรพิจารณาความแรงยาและตำแหน่งของรอยโรคร่วมด้วย

โดยทั่วไปควรทายาไม่เกินวันละ 2 ครั้ง เนื่องจากการทายาที่บ่อยครั้งกว่านี้ ไม่เพิ่มประสิทธิภาพในการรักษาและอาจเพิ่มผลข้างเคียงจากยาได้

(ยกเว้นยาทาสเตียรอยด์บางชนิดที่กำหนดให้ทาเพียงวันละครั้ง)

🦇ภาวะดื้อต่อสเตียรอยด์เฉียบพลัน (Tachyphylaxis)

เป็นผลโดยตรงจากการลดการตอบสนองต่อฤทธิ์ที่ทำให้หลอดเลือดหดตัว (Vasoconstriction) ซึ่งมักพบในกรณีที่ใช้ยาชนิดที่มีความแรงสูงวันละ 3 ครั้ง ต่อเนื่องเป็นเวลา 4 วันขึ้นไป

ดังนั้นหากพบภาวะการตอบสนองต่อยาลดลงอาจพิจารณาหยุดยา 4 - 7 วัน แล้วเริ่มต้นให้การรักษาใหม่

💢

อ่านเพิ่มเติม

การบริบาลทางเภสัชกรรมในโรคผิวหนังอักเสบ -

Chiangrai Prachanukroh Hospital

https://www.crhospital.org/cmj/article/FULL_20180307131337.pdf

ภาพจาก https://twitter.com/srrezaie/status/958232856370741248