ไฟที่มิอาจเผาพลังใจ
Blockdit Originals ซีรีส์บทความพิเศษ
เป็นเวลา 17.30 น. เย็นวันที่ 10 ธันวาคม 1914 ยอดนักประดิษฐ์ ธอมัส เอดิสัน กำลังกินอาหารเย็น ชายคนหนึ่งวิ่งมาแจ้งข่าวเขาว่า "ไฟไหม้โรงงาน"
เอดิสันมีโรงงานหลายหลังที่ เวสต์ ออเรนจ์ รัฐนิวเจอร์ซีย์ ผลิตสินค้าต่างๆ โรงงานเหล่านี้เป็นหัวใจของเขา
เอดิสันได้ข่าว ก็รีบไปดูไฟโหมโรงงานของเขาทันที ภาพที่เห็นคืออาคารโรงงานหลายหลังจมในกองไฟ เพลิงปะทุรุนแรง รถดับเพลิงหลายคันระดมกำลังดับไฟ แต่ทำอะไรไม่ได้ เพราะเพลิงโหมแรงเกินต้าน
ต้นเพลิงมาจากฟิล์มภาพยนตร์ สมัยนั้นฟิล์มทำด้วยไนเตรทซึ่งติดไฟง่ายมาก เพลิงลุกลามอย่างรวดเร็ว ลามจากหลังหนึ่งไปอีกหลังหนึ่ง
เวลา 18.20 น. อาคารอีกหกหลังก็จมในกองไฟ 19.40 น. ไฟลุกลามไปยังโรงงานอีกหกหลัง
เวลา 21.30 น. เกิดระเบิดในโกดังเก็บสารเคมี เปลวไฟพุ่งสูงขึ้นฟ้ากว่าร้อยฟุต ไฟลามต่อไปเรื่อยๆ ฝูงชนมุงดูไฟไหม้ด้วยความตกใจ อาคารรวมสิบสามหลังถูกไฟไหม้
ไฟไหม้โรงงาน
สิ่งที่เอดิสันสร้างมาทั้งชีวิตสลายสิ้นในพริบตา
ตลอดเวลานั้นเอดิสันไม่ก่นด่า ไม่ร้องไห้ ไม่แสดงอาการใดๆ นอกจากยิ้มเล็กน้อย
เขาบอกบุตรชายวัย 24 ว่า "ไปตามแม่กับเพื่อนๆ ทั้งหลายมาเร็ว พวกนั้นจะไม่มีโอกาสเห็นไฟแบบนี้อีกแล้ว"
ลูกชายงง เอดิสันจึงบอกว่า "ไม่เป็นไรหรอก เราเพิ่งกำจัดขยะจำนวนมากออกไป"
โรงงานส่วนใหญ่ของเขาเหลือแต่ซาก อาคารที่รอดมาได้คืออาคารหมายเลข 5 หรือที่เรียกว่าโรงงานแบตเตอรี ผลิตแบตเตอรีจำนวนล้านชิ้นสำหรับงานทดลองต่างๆ รวมทั้งเรือดำน้ำและรถยนต์ไฟฟ้า อาคารหมายเลข 5 รอดมาได้เพราะมันสร้างด้วยซีเมนต์พิเศษที่เรียกว่า Edison cement
หลังจากเพลิงสงบ เอดิสันบอกนักข่าว The New York Times ว่า "ถึงแม้ว่าผมอายุ 67 แล้ว ผมจะเริ่มต้นทุกอย่างใหม่ในวันพรุ่งนี้"
วันต่อมาบุรุษผู้จดทะเบียนสิทธิบัตรสิ่งประดิษฐ์ 1,093 ชิ้น ก็เริ่มทำงาน สร้างทุกอย่างขึ้นมาใหม่ ไม่ได้ไล่พนักงานออกเลยสักคนเดียว
ค่าเสียหายจากเพลิงไหม้ 919,788 ดอลลาร์ เทียบได้กับเงินยี่สิบกว่าล้านในยุคนี้
เพลิงละลายงานของเขา สิ่งประดิษฐ์ใหม่ๆ ต้นแบบสิ่งประดิษฐ์ บริษัทประกันภัยจ่ายเพียงหนึ่งในสาม
ธอมัส เอดิสัน
ซากโรงงาน
นิโคลา เทสลา คู่แข่งของเขาส่งโทรเลขไปถึงเอดิสัน ข้อความว่า "ในฐานะหนึ่งในคนหลายล้านคนที่ชื่นชมคุณ ผมส่งความเห็นใจ มันไม่ใช่เพียงความสูญเสียส่วนบุคคลหรือชาติ หากคือความสูญเสียของทั้งโลก เพราะคุณเป็นหนึ่งในคนที่สร้างประโยชน์ยิ่งใหญ่ให้โลก"
เพื่อนนักธุรกิจหลายยื่นมือมาช่วยการเงิน ให้ยืมเพื่อให้เริ่มธุรกิจใหม่ได้ เฮนรี ฟอร์ด ราชารถยนต์ให้ยืม 750,000 ดอลลาร์
ชีวิตเต็มไปด้วยความไม่แน่นอน ข่าวร้ายสามารถมาเยือนได้ทุกเมื่อ แม้ยามที่เรายืนบนยอดเขาแห่งความสำเร็จ แต่ความแตกต่างคือทัศนคติในการรับมือกับปัญหา
เอดิสันสร้างโรงงานใหม่ เริ่มใหม่ คนงานทำงานสองกะ เพิ่มผลผลิต และบริษัทก็ฟื้นคืนชีพอีกครั้ง
ไฟที่มิอาจเผาพลังใจของเขาได้
หากความสูญเสียของเอดิสันถือว่าหนักหนา ในสมัยโรมันก็เคยเกิดความสูญเสียที่ร้ายแรงกว่านี้มาก
ในราวปี ค.ศ. 191 เกิดเพลิงไหม้ใหญ่ที่ถนนหลักของโรมชื่อ Via Sacra ไฟโหมไหม้วิหาร ร้านค้า โรงเก็บของแถวนั้นราพณาสูรแต่อาคารสำคัญที่สุดคือห้องสมุดของแพทย์คนหนึ่งนาม อีเลียส กาเลนนัส
อีเลียส กาเลนนัส หรือกาเลนแห่งเพอร์กามอนเป็นหมอชาวกรีกในอาณาจักรโรมัน เป็นแพทย์ที่ได้รับการยกย่องอย่างสูง นอกจากเป็นหมอ เขายังเป็นนักปรัชญามีชื่อเสียง เขียนตำราไว้มากมาย
ห้องสมุดของเขาเป็นที่เก็บสรรพวิชาต่างๆ มากมาย ตำราแพทย์นับไม่ถ้วน ตำราแพทย์โบราณ ตำราเกี่ยวกับพืชต่างๆ เครื่องมือแพทย์ สิ่งประดิษฐ์ทางการแพทย์ใหม่ที่เขาประดิษฐ์ และยาจำนวนมาก เขาเก็บวิทยาการมีค่าทั้งหมดไว้ที่นั่นเพราะมีทหารเฝ้าตลอดเวลา
แต่พระเพลิงกวาดล้างทุกสิ่งหายไป เป็นความสูญเสียครั้งใหญ่ของวงการแพทย์
หลังไฟไหม้ เขาเขียนว่า "ความจริงว่าหลังจากสูญเสียทุกสูตรยาและหนังสือทั้งหมด รวมถึงตำรายารักษาโรค และงานปรับปรุงแก้ไขต่างๆ ที่ข้าฯเขียน รวมถึงงานต่างๆ มากมายที่แต่ละชิ้นข้าฯทำด้วยความรัก ตลอดชีวิตข้าฯ ความจริงว่าข้าฯมิรู้สึกเจ็บปวด แสดงให้เห็นสิ่งแรกคือพฤติกรรมขั้นสูงและความยิ่งใหญ่ของวิญญาณข้าฯ"
หลังเพลิงทำลายเป็นคลังความรู้หมดสิ้น กาเลนแห่งเพอร์กามอนก็เริ่มเขียนตำราบางส่วนขึ้นมาใหม่
ไฟที่มิอาจเผาพลังใจของเขาได้
ทั้ง ธอมัส เอดิสัน ในศตวรรษที่ 19 และกาเลนแห่งเพอร์กามอนในยุคโรมันโบราณรับมือกับข่าวร้ายด้วยความสงบเยือกเย็นเหมือนกัน
เราเรียกความสงบที่สามารถ "ยิ้มได้เมื่อภัยมา" ไม่ว่าเจอสถานการณ์แบบไหนว่า stoic calm
คำว่า stoic มาจากชื่อปรัชญา Stoicism
อะไรคือปรัชญาสโตอิก?
ปรัชญาสโตอิกเริ่มต้นที่บุรุษนาม 'ซีโนแห่งซีเทียม'
ซีโนเกิดราว 334 ปีก่อนคริสตกาลที่เมืองซีเทียมในไซปรัส เขาเป็นพ่อค้าร่ำรวย คนหนึ่ง
ครั้งหนึ่งซีโนเดินทางข้ามทะเล เรืออับปาง เขารอดชีวิตมาได้ ตั้งแต่นั้นมุมมองต่อชีวิตของเขาก็เริ่มเปลี่ยนไป
เขาไปที่เอเธนส์ เข้าร้านหนังสือ พบหนังสือของซีโนฟอน ศิษย์โซเครติส เขาสนทนากับคนขายหนังสือ และถามว่าในโลกนี้มีปราชญ์คนใดที่มีวิธีคล้ายๆ โซเครติส
คนขายหนังสือชี้ไปที่ชายคนหนึ่งที่กำลังเดินผ่านพอดี คือ Crates of Thebes นักปรัชญามีชื่อ
ซีโนจึงฝากตัวเป็นศิษย์ของ Crates of Thebes
หลังจากนั้นก็ศึกษากับนักปรัชญาหลายคนในสมัยนั้น
บันทึกโบราณฉบับหนึ่งของ Diogenes Laertius เขียนว่า ซีโนพูดเป็นเรื่องขันว่า "เมื่อข้าฯประสบภัยเรือแตก ข้าฯก็กำลังเริ่มต้นการเดินทางใหม่ที่ดี"
ซีโนแห่งซีเทียม
ในอีกเวอร์ชั่นหนึ่งเขียนว่า "ชะตากรรมทำได้ดี ผลักดันข้าฯไปสู่ทางสายปรัชญา"
จนถึงจุดจุดหนึ่ง เขาก็ก่อตั้งปรัชญาสาย Zenonians สอนที่เอเธนส์ สถานที่ที่เขาสอนศิษย์เรียกว่า Stoa Poikile มีเสาหินเรียงราย (Stoa Poikile แปลว่าเสาหินที่มีรูปวาด) ซึ่งเหล่ากวีชอบไปจับกลุ่มกัน ต่อมาจึงเรียกปรัชญาสายนี้ว่า Stoics
ลัทธิ Stoicism รุ่งเรืองช่วงสมัยกรีกและโรมัน เน้นเรื่องคุณธรรมและใช้ชีวิตตามแนวทางธรรมชาติ พวกเขาเห็นว่าคุณธรรมเป็นความดีเดียวของมนุษย์
แนวคิดนี้เห็นว่ามาตรวัดปรัชญาของแต่ละคนไม่ใช่สิ่งที่เขาพูด หากคือสิ่งที่เขาประพฤติ
ปรัชญาสโตอิกเห็นว่าเราควรเดินตามทางธรรมชาติ เข้าใจกฎธรรมชาติ เพราะทุกสิ่งทุกอย่างถือกำเนิดจากธรรมชาติ การใช้ชีวิตตามวิถีธรรมชาติและมีคุณธรรมทำให้เกิดความสุขสงบทางใจ
"คุณธรรมเพียงพอสำหรับความสุข"
ซีโนให้กำเนิดศิษย์หลายที่คนต่อมาเป็นปราชญ์ใหญ่ เช่น เซเนกา และเอพิคทีตัส อีกผู้คนที่เชื่อแนวคิดนี้คือจักรพรรดิมาร์คัส ออรีลิอัส
แนวคิดนี้ไม่เคยล้าสมัย ปัจจุบันก็ยังมี เรียกว่า Modern Stoicism บางทีก็อยู่ในรูปของศาสนาและความเชื่ออื่นๆ
เพราะความดีและธรรมชาติเป็นเรื่องสากล
คำสอนหลักของซีโนคือความดีอันเรียบง่าย เป็นเป้าหมายของชีวิต เขากล่าวว่า "ความสุขคือการเคลื่อนไหลที่ดีของชีวิต"
จะทำอย่างนี้ได้ก็ต้องมีจิตใจที่ดี มีความเข้าใจโลก มีศีลธรรม ไม่ตกลงไปในหล่มของจิตเลวร้าย สกปรก
คุณธรรมอยู่ตรงข้ามกับความเลวร้ายไร้ศีลธรรม ทั้งสองอย่างนี้ไม่อาจอยู่ร่วมกัน และไม่อาจเพิ่มหรือลด ศีลธรรมหนึ่งไม่ได้มีค่าสูงกว่าอีกศีลธรรมหนึ่ง ทุกการกระทำมีแค่ดีกับไม่ดี
คนในโลกมักโทษชะตา เมื่อพบเหตุร้าย ก็บ่น แต่ชาวสโตอิกจะเห็นความทุกข์เป็นแค่บททดสอบชีวิต
ชาวสโตอิกเป็นคนที่เปลี่ยนความกลัวเป็นพลัง แปลงความเจ็บปวดเป็นแรง อุปสรรคทำให้เราแกร่งขึ้น เพราะเห็นว่าไร้ประโยชน์ที่จะวิตกกับสิ่งที่เราคุมไม่ได้
ชาวสโตอิกเน้นการใช้ปัญญาและความกล้าหาญ ผ่านห้วงเวลาเลวร้ายไปได้ด้วยความอดทน รักษาสติไว้ได้ ไม่สูญเสียตัวตนของเรา ไม่กลัวอะไร
ความอดทนทำให้ผ่านช่วงเวลาที่ลำบาก และไม่เป็นทุกข์เกินเหตุ ยอมรับความทุกข์ได้
เรากำหนดชีวิตของเราเอง เรากำหนดชะตาของเราเองได้ แม้ว่าปัจจัยจากโลกภายนอกทำให้ทางของเราเขวหรือสะดุดไปบ้าง
นี่ก็คล้ายคำสอนทางตะวันออก ให้ตามทันความทุกข์
การมองความทุกข์เป็นเรื่องธรรมดาก็คล้ายปรัชญาทางตะวันออก นั่นคือการปล่อยวาง
นี่มิใช่การหนีความทุกข์ แต่เข้าใจว่าความทุกข์เป็นส่วนหนึ่งของชีวิต และยอมรับได้
ปัจจัยร้ายๆ ภายนอกอาจเป็นสิ่งที่เราคุมไม่ได้ เช่น เรือล่ม ไฟไหม้ แต่ปัจจัยภายในตัวเราเป็นสิ่งที่เราคุมได้
เอพิคทีตัส ศิษย์คนหนึ่งของซีโนจึงกล่าวว่า "เรามิได้ทนทุกข์จากเหตุการณ์ต่างๆ ในชีวิตของเรา หากจากวิธีที่ตัดสินมัน"
เอพิคทีตัสกล่าวว่า "อิสรภาพเป็นจุดหมายเดียวที่ควรค่าในชีวิต มันได้มาจากการเมินเฉยกับสิ่งต่างๆ ที่อยู่เหนือการควบคุมของเรา"
และ "มันไม่สำคัญว่าอะไรเกิดขึ้นกับท่าน แต่อยู่ที่ท่านมีปฏิกิริยาอย่างไรกับมัน"
และเมื่อเข้าใจ เราก็จะกลายเป็นคนที่ไฟที่มิอาจเผาพลังใจของเราได้
- 67
ดูเพิ่มเติมในซีรีส์
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2024 Blockdit
