7 พ.ย. 2022 เวลา 10:19 • ปรัชญา
ในบรรดา “ปรัชญาญี่ปุ่น” ที่เป็นที่กล่าวถึงมากที่สุดปรัชญาหนึ่งที่สามารถนำมาประยุกต์ใช้ทั้งในด้านการดำเนินชีวิตและในการทำงาน นอกจาก
“kaizen” แล้ว
“ikigai”
ถือเป็นปรัชญาที่น่าสนใจที่สุด เพราะนอกจากเราสามารถดำเนินชีวิตได้อย่างมีความสุขใจแล้ว เราอาจสร้างความมั่งคั่งจากความรู้ด้านนี้ได้ด้วย!
1) “the meaning”
ในช่วงปี ค.ศ. 2001 มีนักวิชาการด้านจิตวิทยาจากมหาวิทยาลัย Toyo Eiwa คือ ท่าน Akihiro Hasegawa ได้พยายามอธิบายความหมายของ
“ikigai” ไว้ว่า
“iki” หมายถึง “ชีวิต”
“gai” หมายถึง “คุณค่า/มูลค่า”
โดย คุณ Hasegawa ได้เล่าถึงที่มาของคำว่า “ikigai” ไว้ว่า ที่ญี่ปุ่นในยุคสมัย Heian (ราว ค.ศ. 794 ถึง 1185)
“gai” มาจาก “kai” ซึ่งในภาษาญี่ปุ่นที่ผมเคยได้เรียนมาบ้างหมายถึง “หอย shell” ซึ่งเป็นตัวแทนของสิ่งที่มีมูลค่าสูง และนับจากนั้น “ikigai” เชื่มโยงถึง “คุณค่าในการมีชีวิตอยู่” โดยสามารถเชื่อมโยงกับ “ความสุข” (happiness) และ “การเติมเต็ม” (fulfillment ) ในการดำเนินชีวิตได้
ทางโลกตะวันตกเองก็ให้ความสนใจ “ikigai” ไม่ใช่น้อย โดยทางโลกตะวันตกอาจตีความ “ikigai” ออกได้เป็น องค์ประกอบของหลายๆ “คุณสมบัติ” ที่มีจุดร่วมตรงกลางคือ “ikigai” กล่าวคือ
- What you love:
สิ่งที่เรารักที่จะทำ, ทำแล้วมีความสุข
- What you are good at:
สิ่งที่เราถนัดที่จะทำ
- What the world needs:
สิ่งที่โลกเห็นคุณค่าจากสิ่งที่เราทำ
- What you can get paid for:
สิ่งที่โลกพร้อมจะตอบแทนสิ่งที่เราทำด้วยเงินตรา
2) “the benefits”
ครับ แล้วการเข้าถึง “ikigai” มีประโยชน์อันใดในการใช้ชีวิต?
ครับ หากเราไม่ได้หยิบยกเรื่อง “การสร้างรายได้หรือผลตอบแทนที่เป็นเงินตรา” มาพิจารณาเป็นแกนหลักของ “ikigai”
ปรัชญานี้ก็มีประโยชน์อย่างเห็นได้ชัดเจน จากกรณีศึกษาที่ผมอยากจะนำเสนอคือ
# เมื่อเราได้ใช้ชีวิตในการทำสิ่งที่เรารักและถนัดที่จะทำ, และที่เป็นประโยชน์ต่อผู้อื่นและทำให้คุณภาพชีวิตของคนในครอบครัวและในสังคมในวงกว้างดีขึ้น อาจกล่าวได้ว่า นั่นเป็น “กรรมดี” ที่จะกลายมาเป็น “ความสุขจากการให้” และตัวผู้ให้ “ย่อมเป็นที่รัก”
1
ครับ ในมุมมองทางวิทยาศาสตร์สุขภาพ เราสามารถเรียนรู้ความสัมพันธ์ระหว่าง “ระดับและประเภทของสารเคมีในร่างกายที่มีความสอดคล้องกับสภาพอารมณ์และจิตใจ” ได้ ดังนี้ครับ
“กลุ่มฮอร์โมนแห่งความสุข”
เอ็นโดรฟิน (Endorphin)
เป็นฮอร์โมนที่หลั่งออกมาจากใต้สมองที่รู้จักกันในชื่อ ‘สารสุข’ เปรียบเสมือนมอร์ฟีนธรรมชาติที่ร่างกายหลั่งขึ้นมาก็ต่อเมื่อมนุษย์มีความสุข ความพึงพอใจ ผ่อนคลาย และหลั่งเพื่อกระตุ้นความรู้สึกในแง่บวกเมื่ออยู่ในภาวะเครียดฮอร์โมนชนิดนี้ก็จะลดลง
วิธีการเพิ่มระดับฮอร์โมน
-ทำสิ่งที่ตัวเองชอบ หรือให้ความสนใจ
-ออกกำลังกาย ประมาณ 20 นาทีขึ้นไป เพื่อกระตุ้นการหลั่งของเอ็นโดรฟิน
-ทำสมาธิ เดินจงกรม ทำให้จิตใจสงบ
-การมีเพศสัมพันธ์ที่ถึงจุดสุดยอด
จึงจะเห็นได้จากหลักฐานทางวิทยาศาสตร์ที่บ่งชี้ว่า “การทำสิ่งที่รักที่เราสนใจและใช้ชีวิตอย่าง active” สามารถนำมาซึ่งฮอร์โมนแห่งความสุขที่จะไปมีผลต่อทั้งสุขภาพกายและใจ อันจะนำมาซึ่งคุณภาพชีวิตที่ดีได้
# ชีวิตที่ยืนยาวอย่างมีความหมาย
เราควเคยได้ยินมาว่า “ญี่ปุ่น” เป็นประเทศที่มีประชากรอายุยืนยาวมากที่สุดประเทศหนึ่งในโลก
1
และ “ikigai” ก็อาจเป็นปัจจัยหนึ่งที่ทำให้ชาวญี่ปุ่นใช้ชีวิตได้ยืนยาวอย่างมีความสุข โดยที่มีการศึกษาจากบางหน่วยงานพบว่า ชาวญี่ปุ่นที่มีอายุยืนยาวบนหมู่เกาะ Okinawa
ส่วนใหญ่จะมี “กิจกรรม” ที่เป็นไปในลักษณะ “ikigai” อยู่ตามความสนใจของแต่ละท่าน
3) “the real-life ikigai”
ผมชอบคำกล่าวนี้
Success is not the key to happiness. Happiness is the key to success. If you love what you are doing, you will be successful.
1
Albert Schweitzer
มีกรณีศึกษาที่ผมขอหยิบยกมา เปรียบเทียบกับปรัชญา “ikigai” จากบุคคลหลากหลายวงการที่ผมเชื่อว่า พวกเขาและเธอมีการใช้ “ikigai” ในการทำงานและการใช้ชีวิตให้มีความหมายต่อตนเองและสังคมในวงกว้างอีกทั้งสิ่งที่พวกเขาและเธอได้ทำยังเป็น “แรงบันดาลใจ” ให้กับผู้คนอีกเป็นจำนวนมาก
Steve Jobs,
“Your work is going to fill a large part of your life, and the only way to be truly satisfied is to do what you believe is great work. And the only way to do great work is to love what you do.”
2
Warren Buffett,
“Go to work for an organization or people you admire. It will turn you on. You ought to be happy where you are working.”
“Find your passion. I was very, very lucky to find it when I was seven or eight years old... You’re lucky in life when you find it. And you can’t guarantee you’ll find it in your first job out. But I always tell college students that come out (to Omaha), ‘Take the job you would take if you were independently wealthy. You’re going to do well at it.’”
คุณ Warren Buffett ท่าน “มีความสุข” กับการตื่นเช้าขึ้นมาเพื่อไปทำงานมาก จนมีคำกล่าวของท่านที่เป็นที่รู้จักกันว่า
“I truly do feel like tap dancing to work every day.”
”ikigai” ยังทำให้ผมนึกถึงหลักการสำคัญอันหนึ่งที่คุณ Warren Buffett ซึ่งมีคนตั้งฉายาให้ท่านว่า The Oracle of Omaha เคยแนะนำไว้นั่นคือ Circle of Competence
คือคุณต้องรู้จักตัวคุณเอง (self awareness) และสิ่งที่คุณรู้นั้นสำคัญต่อตัวเองและเป็นประโยชน์(value)ต่อผู้อื่นในวงกว้าง
2
และคุณรู้ขอบเขตที่ชัดเจนว่าอะไรที่อยู่และไม่อยู่ในวงกลมนั้น ถ้าคุณทุ่มเทให้กับสิ่งที่คุณรู้และสำคัญ นั่นจะเป็นการลงทุนในชีวิตที่คุ้มค่าครับ
Conor McGregor,
There's no talent here, this is hard work. This is an obsession. Talent does not exist, we are all equals as human beings. You could be anyone if you put in the time. You will reach the top, and that's that. I am not talented. I am obsessed.
Anthony Robbins,
”If someone asks me, “Tony, what is the single most valuable secret to success in life? How do I live life on my terms and have choices, and become the best in my field?”
I’d tell them that every great leader I’ve ever had the privilege to work with — whether they are a politician, an athlete, a musician, or a business savant — got there using one force above all others. And that’s hunger.”
”Passion is first gear; it will get you going, but hunger is the ticket that will take you there.
It’s human nature to get excited about big dreams; it’s easy to spark the fires of passion, especially when you’re young. But sooner or later, when it comes time to get the job done, suddenly, our level of excitement wanes because we’re all afraid of one thing: failure.
Here’s what’s great:
Hunger will destroy that fear of failure.“
นั่นคือ ถึงแม้คุณจะมี passion แต่ถ้าคุณปราศจาก hunger หรือ ความหิว ในสิ่งที่คุณชอบแล้ว วันหนึ่ง passion ก็อาจจางไป เพราะ
Hunger —> I want more and more of that!
ตัวผมเอง,
สำหรับผม ผมชื่นชอบคำว่า “fulfilment” มากกว่า “rich & famous”
เพราะผมมองว่า “fulfilment” คือ “ความสุขที่ผมสามารถหยิบยื่นให้กับตัวเองได้” หลังจากที่ผมได้ทำ “ความฝันน้อยใหญ่” ให้กลายเป็น “ความจริง” (turning dreams into reality)
โดยการ “ฝ่าฟันอุปสรรค” ที่ทำให้ผมรู้ซึ้งถึง “คุณค่า” ในแต่ละวัน ที่ผมเดินทางเข้าสู่จุดหมายทีละก้าวๆ คล้ายการก่อกำแพงอิฐที่ผมวางก้อนอิฐทีละก้อนๆ
และผมมองว่าคุณสมบัติพิเศษของ “fulfilment” คือ “long-lasting happiness” หรือ “ความสุขที่เติมเต็มคงทนและยั่งยืน” ที่จะอยู่กับเราไปตราบนานแสนนานโดยที่แม้แต่ “เงินตรา” ก็ไม่ได้ถูกนับรวมอยู่ใน “สมการแห่งความสุขจาก fulfillment” นี้
และ “fulfilment” นี้ ก็มีที่มาจาก “ikigai” นั่นเอง!
เอาเข้าจริงๆ คนเรามีความต้องการที่แตกต่างกัน มีความสามารถที่แตกต่างกัน และมีจุดหมายปลายทางที่แตกต่างกัน
1
ดังนั้นเมื่อคุณรู้จักตัวเองดีแล้ว คุณจะมองเห็น “เส้นทางชีวิต” ของคุณชัดเจนขึ้น และถึงแม้เส้นทางนั้นจะไม่ถูกโรยด้วยกลีบกุหลาบและไม่ได้นำพาคุณไปสู่ “Fame & Fortune” อย่างน้อยๆ เส้นทางนั้นก็เป็นจุดเริ่มต้นของสิ่งดีๆอื่นๆที่อาจจะตามมาภายหลัง และแน่นอนว่ามันเป็นเส้นทางแห่ง fulfillment อันเป็นความสุขที่แท้จริงสำหรับคุณอย่างไม่ต้องสงสัย!
ความชื่นชอบในการศึกษาเรื่อง “รถยนต์” เป็นหนึ่งใน “ikigai” ของผม จนทำให้ผมเขียน posts ที่เกี่ยวข้องกับ “รถยนต์” ออกมาดังนี้ครับ
1
แนวคิดการทำงานจากโลกตะวันตกที่อาจเปรียบได้กับ “ikigai” ของชาวญี่ปุ่น
โฆษณา