15 เม.ย. 2023 เวลา 12:00 • ประวัติศาสตร์

ย้อนรอย La Tomatina เทศกาลปามะเขือเทศที่สนุกไม่น้อยกว่าสงกรานต์

เมื่อพูดถึงเทศกาลสงกรานต์แล้ว นอกจากวัฒนธรรมและประเพณีที่เป็นเอกลักษณ์ หลายคนก็คงนึกถึงภาพความสนุกสนานของผู้คนที่ออกมาเล่นน้ำกันด้วยสีหน้าแจ่มใส แม้อาจจะต้องเละหรือเปียกไปทั้งตัวก็ตามที
ซึ่งภาพความสนุกคละเคล้าไปด้วยเนื้อตัวที่เละแบบนี้ ทำให้นึกถึงอีกหนึ่งเทศกาลที่มีชื่อเสียงโด่งดังที่จัดขึ้นที่เมืองเล็กๆ ในประเทศสเปน อันดึงดูดผู้คนจำนวนมากให้เข้าร่วมทุกปี
เทศกาลนั้นก็คือ “La Tomatina” หรือเทศกาลปามะเขือเทศ นั่นเอง
โดยในบทความนี้ เราก็จะพาทุกท่านกลับไปย้อนดูเรื่องราวของเทศกาลปามะเขือเทศแห่งสเปนกัน
🍅 เทศกาล Fiesta ในสเปน
ก่อนอื่นใด เรามาทำความรู้จักกับเทศกาลในประเทศสเปนกันพอสังเขปกันก่อน
โดยเอกลักษณ์อย่างหนึ่งของประเทศเขา คือ ทุกหมู่บ้านและเมืองจะมีการจัดเทศกาลวันหยุดประจำปี (Annual Holiday Fiesta) เพื่อเป็นการแสดงความนับถือต่อนักบวชในศาสนาคริสต์หรือพระนางแมรี่ (Virgin Mary) ซึ่งเทศกาลวันหยุดนี้อาจจะเรียกได้ว่าเป็นเทศกาลที่สำคัญที่สุดสำหรับชาวสเปนก็ว่าได้
ความพิเศษอย่างหนึ่งของช่วงเทศกาลนี้ คือ นอกจากจะเป็นเทศกาลอันเกี่ยวข้องกับศาสนาแล้ว ในแต่ละท้องถิ่นก็มักจะมีกิจกรรมของตัวเองเพิ่มเติมขึ้นมา
โดยหนึ่งในกิจกรรมที่มีชื่อเสียงโด่งดังไปทั่วโลก ก็คือ “การวิ่งหนีกระทิง” ที่จัดขึ้นในงาน Fiesta de San Fermín ในเมือง Pamplona ทางตอนเหนือของประเทศสเปน
อย่างไรก็ดี มีเทศกาลอยู่เทศกาลหนึ่งแม้ที่มาจะไม่ได้เกี่ยวข้องกับเรื่องศาสนาโดยตรงเหมือนกับเทศกาลอื่นที่มีชื่อเสียงในสเปน แต่ก็เป็นเทศกาลที่ได้รับความสนใจจากทั้งชาวสเปน นักท่องเที่ยวต่างชาติ และสื่อมวลชนอย่างมาก นั่นก็คือ พระเอกของบทความเราอย่าง เทศกาลปามะเขือเทศ “La Tomatina”
🍅 ที่มาของ La Tomatina
ย้อนกลับไปในค.ศ. 1945 ได้เกิดเหตุการณ์การปามะเขือเทศใส่กันขึ้นในเมืองเล็กๆ ทางตะวันออกของสเปนชื่อว่า “บูญอล (Buñol)” ซึ่งเป็นจุดเริ่มต้นของ La Tomatina จวบจนปัจจุบัน
ทว่าเหตุผลที่เกิดการปามะเขือเทศกันขึ้นนั้น มีหลายทฤษฎีเดียว ไม่ว่าจะเป็น การหยอกเล่นกันระหว่างเพื่อน การต่อสู้เพื่อแรงงานเด็ก การแกล้งนักดนตรีที่เล่นไม่ดี การเรียกร้องด้านการปกครอง
หรือเหตุการณ์ความวุ่นวายที่เกิดมาจากกลุ่มเด็กที่ไปเล่นซนในขบวนพาเหรดของหุ่นยักษ์ จนเกิดความเสียหาย ทำให้เกิดความไม่พอใจจากกลุ่มผู้เข้าร่วมพาเหรด และกลายเป็นการปาทุกอย่างที่หยิบได้ใส่กัน และหนึ่งในสิ่งของที่ปาใส่กัน ก็คือ มะเขือเทศ
แม้เราไม่อาจแน่ใจได้ว่า เหตุผลของการปามะเขือเทศในตอนนั้นคืออะไร แต่ส่วนที่เราแน่ใจได้ คือ กว่ามันจะกลายเป็นเทศกาลที่ได้รับการยอมรับแบบปัจจุบัน La Tomatina ต้องเผชิญกับอุปสรรคจากภาครัฐพอสมควรทีเดียว
โดยในตอนเริ่มแรกเลย ทางภาครัฐก็ไม่เห็นด้วยกับการที่จะจัดให้มีการปามะเขือเทศ ก็คงด้วยกลัวว่าจะสร้างความสกปรกและยากลำบากให้กับการทำความสะอาด แต่ช่วงแรกก็ต้องยอมไปเมื่อประชาชนเรียกร้องว่า อยากให้มีการจัดเทศกาลนี้ขึ้น
อุปสรรคต่อมา เกิดขึ้นในสมัยที่นายพลฟรานซิสโก้ ฟรังโก (Francisco Franco) ที่สั่งห้ามการปามะเขือเทศ ด้วยเหตุผลที่ว่า “เทศกาลนี้ไม่ได้มีความสำคัญกับทางศาสนา”
เหมือนกับที่เทศกาลอื่นที่ได้รับความนิยมในสเปนมีแต่ก็มีการเรียกร้องจากชาวบ้านให้มีการจัด La Tomatina อีกครั้ง ซึ่งสุดท้ายทางภาครัฐก็ต้องยอมให้มีการจัดงานต่อไป และเมื่อกลับมาจัดคราวนี้ มันก็ได้รับความนิยมจากผู้คนมากขึ้นกว่าเดิมอีก
เอกลักษณ์ของตัวประเพณียังช่วยดึงดูดให้มีผู้สื่อข่าวเข้ามานำเสนอเรื่องราวของ La Tomatina มากขึ้นเรื่อยๆ จนมันโด่งดังไปทั่วโลกในที่สุด และมีนักท่องเที่ยวจำนวนมากเดินทางมาเข้าร่วมงานมากขึ้นทุกปี
จนในปี 2012 เป็นปีที่มีนักท่องเที่ยวมาร่วมงานมากที่สุดกว่า 40,000 คน ซึ่งเป็นปริมาณที่ทางเทศบาลเมืองไม่สามารถควบคุมได้อีกต่อไป ทำให้หลังจากนั้นต้องมีการกำหนดจำนวนคนที่จะเข้าร่วมงานให้อยู่ราว 20,000 คนเท่านั้น และทุกคนจำเป็นต้องซื้อตั๋วล่วงหน้าสำหรับการเข้าร่วมงานก่อน
โดยเมื่อประมาณสิบปีก่อน ก็มีการประมาณกันว่า ในเทศกาลปามะเขือเทศที่ใช้ระยะเวลาเพียง 1 ชั่วโมง ใช้มะเขือเทศมากกว่า 100 ตัน ซึ่งคิดเป็นต้นทุนกว่า 140,000 ยูโร
แต่สิ่งที่ทางเมืองได้กลับมานั้นมากกว่า ทั้งในแง่รายได้ของคนในท้องถิ่นและการสร้างแบรนด์อันเป็นเอกลักษณ์ให้กับเมืองของพวกเขา ซึ่งเป็นสิ่งที่หลายเมืองพยายามเท่าไรก็ไม่สามารถทำได้ แต่ La Tomatina ได้สร้างโอกาสนั้นให้พวกเขา
นอกจากนี้ ก็ยังมีอีกหลายประเทศที่นำไอเดียการจัดเทศกาลปามะเขือเทศไปจัดด้วย แต่ก็ไม่มีที่ใดที่จะพิเศษและประสบความสำเร็จกว่าต้นฉบับดั้งเดิมที่เกิดขึ้นในเมืองบูญอลอีกแล้ว
1
ทั้งหมดนี้คือเรื่องราวของ La Tomatina เทศกาลปามะเขือเทศที่สนุกไม่น้อยกว่าเทศกาลสงกรานต์ ครั้งหน้าเราจะพาทุกท่านไปย้อนประวัติศาสตร์เรื่องอะไรอีก ก็อย่าลืมติดตามกันครับ
ผู้เขียน : ณัฐนันท์ รำเพย Economist, Bnomics
ภาพประกอบ : ชนากานต์ วรสุข Graphic Designer, Bnomics
Bnomics - Bangkok Bank Economics
'Be an Economist for Everyone'
วิเคราะห์ เจาะทุกประเด็นเศรษฐกิจ ให้เป็นเรื่องง่ายสำหรับคุณ
References:

ดูเพิ่มเติมในซีรีส์

โฆษณา