#พระสมเด็จพิมพ์เจดีย์กับสกุลช่างวัดระฆัง
การสร้างพระสมเด็จฯเล่ากันมาว่าในชั้นเดิม ท่านเจ้าประคุณสมเด็จฯดำริให้ช่างบ้านช่างหล่อทำแม่พิมพ์ ต่อมาผู้ที่เคารพนับถือและสานุศิษย์ที่ทำแม่พิมพ์ได้ ได้ทำถวาย พระสมเด็จจึงมีมากมายหลายแบบหลายชนิด (พระครูกัลยาณานุกูล, 2495) พระพิมพ์เป็นอุทเทสิกเจดีย์ การทำแม่พิมพ์หรือสร้างพระถวายจึงได้กุศลแรง ครูช่างบ้านช่างหล่อผู้หนึ่งที่มีหลักฐานว่าใกล้ชิดกับท่านเจ้าประคุณสมเด็จฯคือหลวงวิจิตรนฤมล
พระที่เป็นหน้าปกทั้งสององค์คือพระสมเด็จวัดระฆังพิมพ์เจดีย์ ขนาดย่อมพอกันแต่เส้นเรือนแก้วองค์ที่ ๒ แข็งทื่อกว่า และพระปรางซ้ายสูงกว่าขวา พอจะเห็นได้ว่าเป็นงานของครูช่างคนละท่านกัน ผมมีหลักฐานว่าองค์ที่ ๒ เป็นงานของหลวงวิจารณ์ส่วนองค์ที่ ๑ เป็นงานของหลวงวิจิตรนฤมล จะนำมาแสดงต่อท่านผู้อ่านในโอกาสที่เหมาะสมต่อไป
ผู้ที่มิใช่ช่างทำพระโดยตรง จะทำแม่พิมพ์ย่อมต้องมีแบบอย่างให้เป็นแนวทาง ในเรื่องนี้งานของครูช่างบ้านช่างหล่อน่าจะถูกนำมาใช้เป็นหลัก เพราะมีความเชี่ยวชาญในการทำพระ
ปัจจุบันผมสามารถยกระดับการวินิจฉัยพระสมเด็จจากความเป็น "อัตวิสัย" ขึ้นสู่ความเป็น "ภววิสัย" ได้สำเร็จ (มานานกว่า ๑ ปีแล้ว) โดยนำองค์ความรู้เรื่องการหาอายุของปูนตำโบราณ (Kotlya, 2021) ซึ่ง Vladimir Kotlya ค้นพบมาประยุกต์ใช้หาอายุพระสมเด็จฯ เป็นการหาอายุแบบสัมพัทธ์คือดูว่าองค์ไหนเก่ากว่า ดังนั้นการจะพูดได้เต็มปากว่าหาอายุพระได้ต้องมีพระแท้มาวิเคราะห์เป็นร้อย
ผมเริ่มพิสูจน์องค์ความรู้ของ Kotlya ครั้งแรกเมื่อวันที่ 25 ต.ค. 64 โดยใช้กล้องจุลทรรศน์อิเลคตรอนแบบส่องกราด SEM และเครื่องเอ็กซ์เรย์ดิฟแฟรคโตมิเตอร์ XRD เป็นหลัก โดยนำปูนโบราณสถานที่รู้อายุมาพิสูจน์อ้างอิง ตามด้วยพระที่ปรมาจารย์หลายท่านดูแท้ ผลคือ Kotlya พูดถูกปูนตำโบราณหาอายุได้จริงผมใช้เวลาอีก ๑ ปีเศษ รวบรวมพระแท้ทั้งที่สมบูรณ์และชำรุดนำไปวิเคราะห์ทดสอบอีกนับร้อย และเผยแพร่เรื่องนี้ทางโซเชียลบ้างควบคู่กันไป
พระสกุลช่างที่ ๒ (หลวงวิจารณ์)
รู้อายุปูนก็รู้อายุพระ พิมพ์เจดีย์องค์นี้ท่านอายุราว 162 ปี (2403-2405) จัดเป็นพระพิมพ์มาตรฐานยุคต้น ที่ครูช่างผู้นี้ทำแม่พิมพ์เจดีย์ถวาย (ส่วนตัวผมสันนิษฐานว่าคือหลวงวิจารณ์ฯ) ผิวท่านเคลือบรักสีน้ำตาลแดง (รักจีน) หลุดล่อนออกตามธรรมชาติ อาวุโสหลายท่านเพียงเห็นภาพก็ทักว่าฟอร์มดี เป็นมรดกตกทอดของตระกูลแววโนรี เชื้อสายขุนนางเก่าแก่แต่ครั้งรัชกาลที่ 4 แห่งซอยสายรัดประคตแถวประตูผี คุณอวยชัย แววโนรี ผู้ช่วยของผมอนุเคราะห์ให้นำเข้าวิเคราะห์เป็นองค์แรกๆผมใช้อ้างอิงมาเรื่อยจนปัจจุบันนี้
สกุลช่างวัดระฆังผมแบ่งตามลักษณะพระพักตร์ (ใบหน้า) ได้สามแบบ
๑. แบบหน้านางหรือสุโขทัย (ผลมะตูม) แบบนี้พระพักตร์จะนูนเด่นชัด (ดูองค์ที่ ๑) ลายเส้นมีความอ่อนช้อยแต่ทรงพลัง
๒. แบบหน้าแป้น แบบนี้ที่ทำเป็นหน้านาง (สุโขทัย) ก็มีแต่น้อย (พบเพียงสองพิมพ์คือพิมพ์เจดีย์องค์ที่ ๒ และพิมพ์ "อธิบดี" ) เอกลักษณ์คือพระปรางซ้ายนูนกว่าขวา ลายเส้นแข็งแต่ลงตัว ฝีมือมีการพัฒนาขึ้นตามกาลเวลา ส่อว่าท่านนี้มิได้เป็นช่างทำพระโดยตรง ในพระยุคต่อๆมาพระพักตร์จะนูนเด่นขึ้น (ดูองค์ที่ ๒ และ ๔)
๓. แบบข้าวหลามตัดลบมุม (ดูองค์ที่ ๓) พระพักตร์ไม่นูนเด่นมากนัก พระปรางสองข้างนูนสูงพอกัน เส้นเรือนแก้วหักเข้าหาองค์พระเป็นเส้นทื่อๆเช่นเดียวกับแบบที่ ๒ แต่ลายเส้นโดยรวมจะอ่อนกว่าแบบที่ ๒ แต่แข็งกว่าแบบที่ ๑ พิมพ์ลุงพุฒผมจัดอยู่ในสกุลช่างนี้
พระองค์ที่ ๓ และ ๔ ท่านมีอายุพอกัน (ราว 156 ปี) เส้นสายลายพิมพ์ส่อว่าเป็นช่างคนละท่านแต่ผมไม่มีข้อมูลของช่างทำพระในแบบที่ ๓ เลย จึงขอเรียกรวมกับแบบที่ ๒ ว่าสกุลช่างหลวงวิจารณ์ไปพลางก่อน ส่วนแบบที่ ๑ ผมมีพระแท้ที่จารด้วยหมึกจีนด้านหลังว่า "วิจิตรนฤมล" จึงเรียกว่า "สกุลช่างหลวงวิจิตรฯ"
พระแท้ แท้ที่องค์พระ พิมพ์เจดีย์องค์ที่ ๔ เป็นของคุณชาตรี ยิ้มแย้ม หาได้ด้วยฝีมือและสายตาล้วนๆ ขอปรบมือดังๆให้ครับ ความที่พระจะแท้หรือปลอมเป็นเรื่องอัตวิสัย โอกาสได้พระแท้ในทุกระดับราคาจึงยังมีอยู่เสมอ ขอเพียงท่านเข้าใจในการเคลือบผิว และเอกลักษณ์ของปูนเก่าที่ผสมมวลสารตามสูตรของวัดระฆัง
ท่านเจ้าประคุณสมเด็จฯสร้างพระวัดระฆังไว้มากถึง 84,000 องค์ หากท่านปราถนาพระแท้ไม่ใช่พระที่ขายได้ อาจมีบุญได้ครอบครอง
ผมมีนัดหาอายุที่พระนครเหนืออีกครั้งวันที่ 10 พ.ย.นี้ รับพระได้อีกราว 6 องค์ ท่านใดสนใจติดต่อได้ที่ 081-6152240 คุณวิเชษฐ์ คงรักษาครับ
- 6
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
