The Death of Ivan Ilyich เมื่อชีวิตตามขนบความสำเร็จอาจไม่ใช่สิ่งที่เราต้องการ
ในโลกที่หมุนเร็วและเต็มไปด้วยแรงกดดันจากค่านิยมทางสังคมคำว่า “ความสำเร็จ” มักถูกตีความผ่านปริมาณของทรัพย์สิน ตำแหน่งงาน ภาพลักษณ์ภายนอก หรือแม้แต่จำนวนการยอมรับจากผู้อื่น เราถูกสอนให้เดินตามเส้นทางที่ “ควรเป็น” มากกว่าที่จะถามตนเองว่า “ต้องการอะไร”
นวนิยายสั้นเรื่อง The Death of Ivan Ilyich ผลงานของลีโอ ตอลสตอย คือกระจกบานหนึ่งที่สะท้อนความจริงข้อนี้อย่างเจ็บปวด เรื่องราวของอีวาน อีลิชไม่ใช่เพียงเรื่องของชายผู้ป่วยใกล้ตาย แต่เป็นบทวิเคราะห์ทางปรัชญาเกี่ยวกับความหมายของชีวิต การเลือกเส้นทาง และคำถามที่มนุษย์ทุกคนควรกล้าถามตนเองก่อนจะสายเกินไป
คือเรื่องมันเป็นอย่างงี้ครับ อีวาน อีลิช คือชายวัยกลางคน ผู้ที่ดำรงตำแหน่งผู้พิพากษาระดับสูงในระบบราชการรัสเซีย หากมองในเรื่องหน้าที่การงาน เขาถือว่าเป็นคนที่ประความสำเร็จในหน้าที่การงานอย่างมากคนนึง เขาแต่งงาน มีครอบครัว มีบ้านหลังใหญ่ มีเพื่อนพ้องในหมู่สังคม และใช้ชีวิตตามแบบแผนที่ทุกคนเชื่อว่าเป็นชีวิตที่ประสบความสำเร็จ
แต่ในช่วงที่เขาป่วยด้วยโรคแปลก และชีวิตเขาเข้าใกล้ความตายเข้าไปทุกที เขากลับฉุกคิดในสิ่งที่เขาไม่เคยคิดมาก่อนขึ้นมา ว่าช่วงชีวิตที่ผ่านมาของอีวาน อีลิช เขาไม่เคย "มีชีวิต" อยู่เลย
ที่ผ่านมา เขาไม่เคยตัดสินใจจากใจของตนเอง แต่เลือกทุกอย่างเพื่อให้เหมาะสมกับมาตรฐานที่สังคมคาดหวัง เขาเลือกอาชีพ เลือกคู่ชีวิต และแม้แต่การตกแต่งบ้านก็ยังทำไปเพื่อให้ “ดูดี” มากกว่าจะ “มีความสุข”
ช่วงสุดท้ายของชีวิตคือช่วงเวลาที่อีวานเริ่ม "ตื่น" เขาเริ่มเห็นความหลอกลวงของชีวิตที่ดำเนินมา และเริ่มเข้าใจถึงสิ่งที่เขาไม่เคยให้คุณค่า นั่นคือความรัก ความจริงใจ และความเมตตาจากมนุษย์ด้วยกันเอง
คนรอบตัวอีวาน อีลิช รวมถึงภรรยา หรือเพื่อนร่วมงานพยายามหลีกเลี่ยงความตายด้วยการแสร้งทำเป็นว่าทุกอย่าง “ปกติ” พวกเขาพูดคุยกันถึงเรื่องงานเลี้ยง หัวเราะกัน โดยที่ไม่มีการพูดถึงความจริงที่ว่า "ชีวิตของอีวาน อีลิช กำลังจะถึงจุดสิ้นสุด " พวกเขาไม่แสดงความโศกเศร้าหรือฉุกคิดถึงชีวิตของตนเอง ตรงกันข้าม พวกเขากลับรู้สึก “โล่งใจ” ที่ไม่ใช่ตนเองที่ตาย และหันไปพูดถึงความเป็นไปได้ในการเลื่อนตำแหน่งในหน้าที่การงานแทน
แต่อย่างคนรอบตัวของอีวาน อีลิช ก็ยังมีคนนึงที่แตกต่างจากทุกคน “เกราซิม” คนรับใช้หนุ่มผู้ซื่อสัตย์ เป็นหนึ่งในตัวละครสำคัญที่สะท้อนแสงแห่งความจริง เกราซิมไม่เพียงช่วยดูแลอีวานทางร่างกาย แต่ยังเป็นผู้เดียวที่มอบความจริงใจโดยปราศจากผลประโยชน์ เขาไม่กลัวความตาย และยอมรับมันในฐานะส่วนหนึ่งของชีวิต ท่าทีที่ทำให้อีวานเริ่มรู้จักความสงบทางใจ
ในช่วงท้ายของลมหายใจ อีวาน อีลิช เขาได้เปลี่ยนจากความทุกข์ที่กำลังจะตายเป็นความสงบ ความตายไม่ใช่สิ่งน่ากลัวอีกแล้ว แต่มันมาเพื่อช่วยปลดปล่อยเขาจากความสำเร็จ ความคาดหวังของสังคม และเป็นจุดเริ่มต้นของการตื่นรู้
หนึ่งในประเด็นที่ลึกซึ้งและน่าฉงนที่สุดใน The Death of Ivan Ilyich คือวิธีที่คนรอบข้างของอีวาน อีลิชมีปฏิกิริยาต่อความเจ็บป่วยและการใกล้ตายของเขา ไม่ว่าจะเป็นภรรยา เพื่อนร่วมงาน หรือแม้แต่แพทย์ ต่างก็แสดงท่าทีเย็นชา หลีกเลี่ยง และแสร้งทำเป็นว่าไม่มีอะไรเกิดขึ้น
สิ่งเหล่านี้เป็นการสะท้อนจิตวิทยาของมนุษย์ได้อย่างดี "การปฏิเสธ" ถือเป็นกลไกป้องกันตัวเองอย่างนึง เมื่อมนุษย์เผชิญกับเรื่องที่ยากจะยอมรับ เช่น ความตาย ความสูญเสีย หรือความเจ็บป่วยร้ายแรง โดยสิ่งที่พบเห็นได้มากที่สุด ไม่ว่าจะในสังคมยุคนั้น หรือแม้กระทั่งในปัจจุบันก็ตาม คือการใช้ "ความปรกติ" มาเป็นฉากบังหน้าความกลัวทั้งหลาย
พราสคอฟยา ภรรยาของอีวาน ก็มีปฏิกิริยาในลักษณะเดียวกัน เธอไม่ได้สนใจทุกข์ทรมานของสามีอย่างแท้จริง แต่กลับแสดงความหงุดหงิดเพราะเขาทำให้บรรยากาศในบ้านเสีย หรือทำให้ค่าใช้จ่ายเพิ่มขึ้น เธอแสร้งเป็นว่าทุกอย่างยังอยู่ในกรอบของ “ชีวิตครอบครัวปกติ” แต่เบื้องหลังคือการปฏิเสธไม่ยอมรับว่าความตายกำลังเข้ามาใกล้
เธอยังพยายามพูดกับหมอให้บอกข่าวดีเพื่อปลอบใจ ไม่ใช่เพราะหวังให้สามีหายดีเท่านั้น แต่เพราะไม่อยากเผชิญกับความกลัวของตนเอง
แต่หากมนุษย์พยายามแสร้งทำว่า “ปกติ” ท่ามกลางสถานการณ์ที่ไม่ปกติ เช่นนั้นความจริงใจ ความรัก และความเป็นมนุษย์ก็อาจจะหายไป แล้วเหลือไว้เพียงพิธีกรรมและบทบาททางสังคมที่ว่างเปล่าไม่ใช่หรือ มีแค่ เกราซิม คนรับใช้ที่ไม่ได้มี “บทบาท” อะไรในระบบสังคม กลับเป็นคนเดียวที่ไม่แสร้งทำว่า “ทุกอย่างปกติ” เขายอมรับความตายของอีวานอย่างตรงไปตรงมา และเผชิญกับมันด้วยความเมตตา
แล้วสุดท้ายแล้วใครกันแน่ที่มีความกล้าหาญและศักดิ์ศรีมากกว่ากัน คนที่ยึดมั่นในความเรียบร้อยของโลกภายนอก หรือคนที่ยอมรับความจริงของชีวิตอย่างไม่หลีกเลี่ยง
แล้วถ้าเป็นผู้อ่าน จะเลือกเผชิญกับความจริง หรือแสดง ‘ละครชีวิต’ ต่อไปล่ะ?
ภาพ : "A Voluptuary Surprised by Death" , Frans Francken II
- 2
ดูเพิ่มเติมในซีรีส์
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
