🌋ไม่ใช่แค่แล้ง! เมื่อทะเลสาบแห้งเหือดอาจ ‘ปลดล็อก’ แผ่นดินไหวและภูเขาไฟระเบิด
เรามักคิดว่า “โลกร้อน” หรือการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศจะทำให้เกิดน้ำท่วม ภัยแล้ง หรือพายุที่รุนแรงขึ้น... แต่คุณเคยคิดไหมครับว่า มันอาจปลุก “ภูเขาไฟ” และทำให้เกิด “แผ่นดินไหว” ได้ด้วย?
นี่คือความจริงที่น่าสะพรึงกลัวจากทะเลสาบทูร์คานา (Lake Turkana) ในแอฟริกาตะวันออก สถานที่ที่ได้ชื่อว่าเป็น “อู่อารยธรรมของมนุษยชาติ” เพราะเป็นที่พบฟอสซิลบรรพบุรุษมนุษย์ที่เก่าแก่ที่สุดแห่งหนึ่งของโลก
งานวิจัยล่าสุดชี้ว่า เมื่อหลายพันปีก่อน ในขณะที่สภาพอากาศแห้งแล้งลงและระดับน้ำในทะเลสาบลดวูบลงอย่างมหาศาล มันไม่ได้แค่ทำให้เกิดการขาดแคลนน้ำ... แต่มันได้ไป “กระตุน” พลังงานมหาศาลในใต้พิภพปะทุขึ้นมาด้วย!
เมื่อน้ำหนักของน้ำหายไป... โลกก็ขยับ
คริสโตเฟอร์ โชลซ์ (Christopher Scholz) และทีมงาน ได้ศึกษาชั้นตะกอนและรอยเลื่อนใต้ก้นทะเลสาบทูร์คานา ซึ่งตั้งอยู่ตรงบริเวณรอยแยกแอฟริกาตะวันออก (Great Rift Valley) ที่เปลือกโลกกำลังฉีกออกจากกัน
พวกเขาพบว่าเมื่อประมาณ 4,000-6,000 ปีก่อน ระดับน้ำในทะเลสาบได้ลดลงไปถึง 100-150 เมตร จากภาวะโลกร้อนในยุคนั้น และนั่นคือจุดที่น่าสนใจของเรื่องนี้
“กระบวนการหลักคือการ... คลายล็อก (unclamping) โซนรอยเลื่อน” โชลซ์อธิบาย
ลองจินตนาการว่าน้ำในทะเลสาบคือ “ตุ้มน้ำหนัก” ขนาดมหาศาลที่กดทับเปลือกโลกไว้ เมื่อน้ำหายไป แรงกดทับก็หายไปด้วย ทำให้รอยเลื่อนต่างๆ “ลื่นไถล” หรือขยับตัวได้ง่ายมากยิ่งขึ้น ซึ่งส่งผลให้เกิดแผ่นดินไหวบ่อยครั้งขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ
ดึงจุกแชมเปญภูเขาไฟ
Structural setting of the study site.
ไม่เพียงแค่นั้น แบบจำลองทางคอมพิวเตอร์ยังชี้ให้เห็นว่า น้ำหนักที่ลดลงยังเปิดโอกาสให้แมกมาไหลขึ้นมาจากใต้โลกได้ง่ายขึ้นอีกด้วย
“มันเกือบจะเหมือนกับการเปิดจุกขวดแชมเปญนั้นแหละครับ” เคน แมคโดนัลด์ (Ken Macdonald) จากมหาวิทยาลัยแคลิฟอร์เนีย แซนตาบาร์บารา เปรียบเทียบ “เมื่อคุณลดแรงดันนั้นลง แมกมาก็มีแนวโน้มที่จะพุ่งขึ้นมาที่เปลือกโลกและปะทุออกมาได้ง่ายขึ้น”
หลักฐานที่ชัดเจนคือ หนึ่งในเกาะภูเขาไฟกลางทะเลสาบทูร์คานาได้เกิดการปะทุขึ้นจริงๆ ในปี 1888 ซึ่งสอดคล้องกับช่วงที่ระดับน้ำลดต่ำลงนั้นเอง
🏡 คำเตือนจากแอฟริกาสู่การจัดการน้ำในไทย
เรื่องราวเกี่ยวกับผลกระทบของน้ำต่อกิจกรรมทางธรณีวิทยาไม่ได้จำกัดอยู่เพียงทวีปแอฟริกา หากแต่เป็นคำเตือนสำหรับแหล่งน้ำทั่วโลก รวมถึงประเทศไทยในยุคที่สภาพอากาศแปรปรวนอย่างรุนแรง
สิ่งที่ควรตระหนักคือการเปลี่ยนแปลงระดับน้ำอย่างรวดเร็วในเขื่อนขนาดใหญ่ หรือแม่น้ำสายหลักที่ตั้งอยู่บนรอยเลื่อนที่ยังมีพลัง เช่นในภาคเหนือและภาคตะวันตกของไทย อาจส่งผลต่อกิจกรรมทางธรณีวิทยามากกว่าที่คาด แม้จะไม่รุนแรงเท่ากรณีในแอฟริกา แต่ก็เป็นปัจจัยที่ไม่ควรมองข้าม
แนวคิดเรื่อง “น้ำหนักของน้ำ” จึงอาจต้องถูกนำมาพิจารณาอย่างจริงจังในการประเมินความเสี่ยงแผ่นดินไหวในอนาคต เพราะน้ำจำนวนมหาศาลที่ถูกกักเก็บหรือปล่อยออกมาอย่างฉับพลัน สามารถสร้างแรงกดดันต่อเปลือกโลกและกระตุ้นให้เกิดการเคลื่อนไหวในระดับที่มีนัยสำคัญได้
🎯 สรุปประเด็นสำคัญ
✅ น้ำหาย แผ่นดินไหวมา: งานวิจัยพบว่าเมื่อระดับน้ำในทะเลสาบทูร์คานาลดลง 100-150 เมตรในอดีต มันส่งผลให้รอยเลื่อนใต้ทะเลสาบขยับตัวและเกิดแผ่นดินไหวมากขึ้น
✅ กลไกคลายล็อก: น้ำหนักของน้ำที่หายไป ทำให้แรงกดทับเปลือกโลกลดลง รอยเลื่อนจึง "ลื่นไถล" ได้ง่ายขึ้น
✅ ปลุกภูเขาไฟ: แรงกดที่ลดลงยังเปรียบเสมือนการ "เปิดจุกแชมเปญ" ให้แมกมาใต้โลกพุ่งขึ้นมาปะทุได้ง่ายขึ้น
✅ คำเตือนจากธรรมชาติ: การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศที่ทำให้เกิดภัยแล้งหรือระดับน้ำเปลี่ยนแปลงรุนแรง อาจกระตุ้นภัยพิบัติทางธรณีวิทยาในพื้นที่อื่นๆ ทั่วโลกได้เช่นกัน
💬 แล้วคุณล่ะครับ...
การค้นพบว่า ‘น้ำ’ และ ‘สภาพอากาศ’ สามารถควบคุมพลังใต้โลกอย่างแผ่นดินไหวและภูเขาไฟได้... ทำให้คุณมองเห็นความเชื่อมโยงของธรรมชาติในมุมมองที่เปลี่ยนไปไหมครับ?
🔎 แหล่งอ้างอิง
1. Muirhead, J. D., et al. (2025). Accelerated rifting in response to regional climate change in the East African Rift System. Scientific Reports. https://www.nature.com/articles/s41598-025-23264-9
ดูเพิ่มเติมในซีรีส์
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
