🧠 เมื่อสัญญาณเตือนภัยในสมองพัง: โลกของ PTSD ที่ไม่ใช่แค่ความเศร้า แต่คือการสู้กับตัวเองทุกวินาที
คุณเคยรู้สึกไหมครับว่า เหตุการณ์เลวร้ายเพียงครั้งเดียวในชีวิต มันไม่เคยจบลงจริงๆ? แม้ร่างกายจะก้าวออกมาจากจุดนั้นได้ แต่จิตใจกลับถูกฉุดกระชากให้กลับไปเผชิญหน้ากับมันซ้ำแล้วซ้ำเล่าเหมือนเทปที่เล่นซ้ำไม่รู้จบ
หลายคนอาจคิดว่าอาการหลังเผชิญเหตุการณ์กระทบกระเทือนรุนแรง (Trauma) คือความเศร้าหรือความอ่อนแอ แต่ในความเป็นจริง สำหรับ 1 ใน 3 ของผู้ที่เคยผ่านประสบการณ์เลวร้าย มันคือการต่อสู้กับภาวะที่เรียกว่า Post-Traumatic Stress Disorder หรือ PTSD ซึ่งซับซ้อนและเจ็บปวดกว่านั้นมาก
ภาวะนี้ไม่ใช่แค่ความทรงจำที่เลวร้ายครับ แต่มันคือการที่ “ระบบสัญญาณเตือนภัย” ในสมองของเราทำงานผิดพลาดอย่างรุนแรง มันติดอยู่ในโหมดระวังภัยสูงสุดตลอดเวลา แม้จะไม่มีอันตรายอยู่ตรงหน้าแล้วก็ตาม ซึ่งการทำงานที่ผิดพลาดนี้เองที่ค่อยๆ สูบพลังชีวิตของเราไปจนหมดสิ้น
💥 เมื่อ "ความทรงจำ" ไม่ใช่แค่ภาพในอดีต
อาการที่เป็นเหมือนสัญลักษณ์ของ PTSD คือการถูกบังคับให้หวนนึกถึงเหตุการณ์นั้นซ้ำๆ ผ่านสิ่งที่เรียกว่า "Flashback" ซึ่งแตกต่างจากการ “นึกถึง” ความทรงจำโดยสิ้นเชิง
เวลาที่เรานึกถึงเรื่องในอดีต เราจะยังตระหนักรู้ว่ามันคือเรื่องที่ “จบไปแล้ว” แต่ Flashback จะหลอกสมองและร่างกายของเราให้เชื่อว่า เหตุการณ์นั้นกำลังเกิดขึ้น “จริงๆ ณ วินาทีนี้” มันคือฝันร้ายที่เกิดขึ้นทั้งๆ ที่เรายังลืมตาตื่น
สำหรับบางคน Flashback อาจมาในรูปแบบของวิดีโอที่ฉายภาพเหตุการณ์ซ้ำไปซ้ำมาโดยที่เราไม่ได้ต้องการ แต่สำหรับบางคน มันอาจเป็นเพียงภาพบางส่วน หรือแม้กระทั่งไม่มีภาพเลย แต่กลับมาในรูปแบบของ “กลิ่น” หรือ “รสชาติ” ที่ทรงพลังพอจะดึงเรากลับไปสู่ช่วงเวลานั้นได้ทันที เช่น กลิ่นควันไฟที่ทำให้หวนนึกถึงเหตุการณ์ไฟไหม้บ้านอย่างเลี่ยงไม่ได้
ไม่เพียงแค่นั้น ร่างกายของเรายังมีสิ่งที่เรียกว่า “ความทรงจำของร่างกาย” (Somatic Memory) ที่ทำให้ Flashback สามารถปลุกความรู้สึกทางกายและอารมณ์ ณ ขณะเกิดเหตุขึ้นมาใหม่ได้ทั้งหมด นี่คือเหตุผลที่บางคนอาจรู้สึกเจ็บปวดหรือหวาดกลัวอย่างสุดขีดราวกับกำลังเผชิญหน้ากับเหตุการณ์นั้นอีกครั้ง
🛌 ฝันร้ายที่ไม่เคยจบสิ้น
นอกจาก Flashback ในตอนกลางวันแล้ว “ฝันร้าย” ในตอนกลางคืนก็เป็นอีกหนึ่งสัญญาณสำคัญของ PTSD ความแตกต่างของมันกับฝันร้ายทั่วไปคือความถี่, ผลกระทบทางอารมณ์ที่รุนแรงกว่า และจำนวนคืนที่ถูกมันกลืนกินไป
ผลการศึกษาชิ้นหนึ่งพบว่า ทหารผ่านศึกกว่า 88% มีอาการฝันร้ายอย่างน้อยสัปดาห์ละหนึ่งครั้ง แต่สำหรับผู้ที่มีภาวะ PTSD เต็มรูปแบบ ความถี่อาจสูงกว่านั้นมากจนทำให้หลายคนพยายามทำทุกวิถีทางเพื่อหลีกเลี่ยงการนอนหลับ ซึ่งนำไปสู่ภาวะอดนอนที่อันตราย
นักวิทยาศาสตร์สันนิษฐานว่า ส่วนหนึ่งอาจเกี่ยวข้องกับการที่สารเคมีในสมองอย่าง “เซโรโทนิน” (Serotonin) ซึ่งมีหน้าที่ควบคุมอารมณ์ระหว่างการนอนหลับ ไม่สามารถทำงานได้ปกติในผู้ที่มีภาวะ PTSD เมื่อกลไกนี้พังทลายลง ความโกลาหลทางอารมณ์จึงเกิดขึ้นในความฝัน
🤯 เมื่อสมองกลายเป็นศัตรู
ความเจ็บปวดไม่ได้หยุดอยู่แค่นั้น “ความคิดสอดแทรก” (Intrusive Thoughts) ที่ไร้เหตุผลสามารถผุดขึ้นมาในหัวได้ทุกเมื่อโดยไม่มีสัญญาณเตือน ความคิดเหล่านี้มักสร้างความรู้สึกผิด, การโทษตัวเอง, ความโกรธ หรือความกลัวอย่างรุนแรง และเมื่อเราควบคุมมันไม่ได้ เราก็จะเริ่มเชื่อในสิ่งที่สมองกำลังบอกกับเรา
ด้วยเหตุนี้ “การหลีกเลี่ยง” ทุกสิ่งทุกอย่างที่เชื่อมโยงกับความทรงจำอันเลวร้าย ไม่ว่าจะเป็นสถานที่ ผู้คน หรือกิจกรรม จึงกลายเป็นอีกหนึ่งอาการหลักของ PTSD และเพื่อรับมือกับความรู้สึกที่ไม่มั่นคงและเจ็บปวดตลอดเวลา บางคนอาจหันไปพึ่งพฤติกรรมที่เรียกว่า “การแสวงหาความสบายใจแบบบีบบังคับ” (Compulsive Comfort-Seeking) เช่น การใช้สารเสพติด, การพนัน หรือการทำกิจกรรมเสี่ยงตาย เพื่อให้ตัวเองได้หลุดพ้นจากความเป็นจริงชั่วขณะ
นี่เป็นเพียงส่วนหนึ่งของอาการที่แสดงให้เห็นว่า PTSD ไม่ใช่แค่ “เรื่องในใจ” แต่มันคือการต่อสู้ที่เกิดขึ้นจริงทั้งในระดับความคิด ร่างกาย และพฤติกรรม ซึ่งส่งผลกระทบต่อทุกมิติของชีวิต
🏠 ในบริบทของประเทศไทย
ปัจจุบันสังคมไทยเริ่มตระหนักถึงปัญหาสุขภาพจิตมากขึ้น เหตุการณ์สะเทือนขวัญต่างๆ ที่เกิดขึ้นทำให้คำว่า “ภาวะกระทบกระเทือนจิตใจ” และ PTSD เป็นที่รู้จักมากขึ้น กรมสุขภาพจิตเองก็มีสายด่วนสุขภาพจิต 1323 เพื่อให้คำปรึกษาเบื้องต้น ซึ่งเป็นก้าวสำคัญที่ทำให้เห็นว่าเรื่องนี้ไม่ใช่เรื่องไกลตัว และมีหน่วยงานที่พร้อมให้ความช่วยเหลืออยู่ครับ
🎯 สรุปประเด็นสำคัญ
✅ ไม่ใช่ความเศร้า: PTSD คือภาวะที่ “ระบบเตือนภัย” ในสมองทำงานผิดพลาด ทำให้ร่างกายและจิตใจติดอยู่ในโหมดเอาตัวรอดตลอดเวลา
✅ Flashback รู้สึกเหมือนจริง: ไม่ใช่แค่การนึกถึงอดีต แต่คือการ “หวนกลับไปเผชิญ” เหตุการณ์นั้นอีกครั้งทั้งภาพ เสียง กลิ่น และความรู้สึกทางกาย
✅ อาการหลากหลายกว่าที่คิด: นอกจาก Flashback และฝันร้าย ยังรวมถึงความคิดสอดแทรก, การหลีกเลี่ยง, และพฤติกรรมเสี่ยงเพื่อหลบหนีจากความเจ็บปวด
✅ เป็นเรื่องของ "กาย" และ "ใจ": PTSD ส่งผลกระทบทั้งทางจิตใจ (ความกลัว, ความรู้สึกผิด) และทางร่างกาย (ใจสั่น, เหนื่อยล้า, นอนไม่หลับ) ไม่ใช่แค่เรื่องของอารมณ์
💖 มาช่วยกันขับเคลื่อน "Witly" กันครับ!
หากเรื่องราวของวันนี้มีประโยชน์ แล้วทำให้คุณอยากรู้เรื่องอื่นๆ อีก ผมก็ดีใจมากเลยครับถ้าคุณจะช่วยสนับสนุน "ค่ากาแฟ" เล็กๆ น้อยๆ เพื่อให้ผมมีกำลังใจค้นคว้าแล้วก็เอาเรื่องราววิทยาศาสตร์น่ารู้แบบนี้มาเล่าให้ฟังกันอีกเรื่อยๆ และยังได้เป็นส่วนหนึ่งที่ช่วยให้ทุกคนได้รู้เรื่องสนุกๆ มากขึ้นด้วยครับ
💬 แล้วคุณล่ะครับ เคยมีประสบการณ์ที่ทำให้มุมมองต่อ "ความทรงจำ" เปลี่ยนไปไหม?
💬 ร่วมแบ่งปันมุมมอง หรือส่งกำลังใจให้กันในคอมเมนต์ได้เลยครับ การพูดคุยคือจุดเริ่มต้นของการทำความเข้าใจซึ่งกันและกัน
🔎 อ้างอิง
1. Harvey, A. (2025). Coping with PTSD. Psychology Now, 8, 16-20.
ดูเพิ่มเติมในซีรีส์
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
