ความลับใต้รอยยิ้ม กับการโจรกรรมที่เปลี่ยนมูลค่าศิลปะตลอดกาล
FA Talk | จักรวาลเรื่องเล่าจากชมรมศิลป์ #16
แกลเลอรี่กรุงปารีส
“คุณแน่ใจเหรอ… ว่าเธอยิ้ม?”
เสียงรองเท้ากระทบพื้นไม้ลั่นเอี๊ยดในเช้าตรู่อันเงียบงันของวันพุธ
ผมเดินเข้ามาในแกลเลอรี่เอกชน ใกล้แม่น้ำแซน หวังแค่จะพักสายตาจากกราฟตลาดโลกที่วุ่นวาย แต่สิ่งที่ดึงดูดสายตาไม่ใช่ผลงานสมัยใหม่ราคาเจ็ดหลักตรงหน้า กลับเป็น "ภาพจำลองโมนาลิซ่า" ที่ตั้งอยู่เงียบๆ ติดมุมห้อง ไม่มีกรอบทอง ไม่มีไฟสปอร์ตไลต์ส่องเฉพาะจุด มีเพียงสายตาที่เหมือนจับจ้องผมอยู่เงียบๆ
“คุณว่าเธอยิ้มเหรอ?”
เสียงหนึ่งดังจากด้านหลัง เป็นหญิงวัยกลางคนที่ผมเพิ่งเจอเมื่อครู่นี้ เธอเป็นภรรยาของเจ้าของแกลเลอรี่
“ฉันมองเท่าไหร่ก็ไม่แน่ใจเลยว่าเธอกำลังยิ้มหรือกำลังเยาะเราอยู่...”
The Mona Lisa by Leonardo da Vinci
ความลับที่เริ่มต้นจากรอยยิ้ม
ผมนั่งลงช้าๆ หน้าภาพ ในฐานะนักวิเคราะห์การลงทุน ผมชินกับการหาความหมายในสิ่งที่ดูไม่มีความหมาย แต่ในโลกศิลปะ… บางอย่างกลับ "มีความหมายมาก" ทั้งที่ไม่ได้พูดอะไรเลย
"เธอกำลังซ่อนอะไรไว้หรือเปล่า?"
ความคิดนั้นสะกิดใจผมอย่างแรง รอยยิ้มแบบนั้น ไม่ใช่รอยยิ้มของคนมีความสุข มันคือรอยยิ้มของคนที่รู้ความลับบางอย่าง… แต่ไม่ยอมบอกคุณ
หรืออาจจะแย่กว่านั้น…
"เธอยิ้มเยาะพวกเรา… ที่ยังหลงเชื่อว่ารู้จักเธอ"
Guillaume Duchenne นักประสาทวิทยาชาวฝรั่งเศสในช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 19 เคยกล่าวไว้ว่า “รอยยิ้มที่ไม่สมมาตรสะท้อนความรู้สึกที่ไม่ใช่ของแท้ และรอยยิ้มดังกล่าวจะเกิดขึ้นต่อเมื่อผู้นั้นกำลังโกหก”
www.unlockmen.com
ก่อนปี 1911 - ไม่มีใครสนใจเธอ
1911 ภาพโมนาลิซ่าถูกขโมยจากพิพิธภัณฑ์ลูฟวร์ โดยวิเซนโซ เปรูจเจีย ชายอิตาเลียนที่แอบซ่อนตัวในตู้ตลอดคืน ก่อนจะเดินออกพร้อมภาพในตอนเช้า ไม่มีเสียงเตือน ไม่มีกล้องวงจรปิด ไม่มีใครเอะใจ ภาพหายไปแบบเงียบๆ แต่สิ่งที่ตามมาคือ ปรากฏการณ์ระดับโลก
ภาพที่คนรู้จักไม่มากนักภาพนี้ เมื่อเปรียบเทียบกับภาพวาดอื่นที่ถูกขโมยในช่วงเวลาใกล้เคียงกัน กลับมีการรายงานข่าวอย่างกว้างขวาง มีการออกข่าวถี่มากกว่าปกติ เหตุการณ์นี้กลายเป็น ข่าวหน้าหนึ่ง ของหนังสือพิมพ์หลายฉบับทั่วโลก
ข่าวมีการเล่นประเด็นข้อสงสัยต่าง ๆ ต่อเนื่อง ซ้ำแล้วซ้ำอีก หนังสือพิมพ์แทบทุกหัวพาดหัวข่าวเรื่องนี้ ประจวบกับการที่คนมีชื่อเสียงอย่าง Picasso ถูกเชิญไปสอบสวน เพราะเคยมีภาพโมนาลิซ่าปลอมในครอบครอง กลายเป็นการจุดชนวนให้ภาพที่เคยไม่มีใครสนใจ กลับกลายเป็น “ภาพที่คนพูดถึงมากที่สุดในโลก” ผู้คนเข้าแถวเพื่อชม "ที่ว่าง" บนผนัง
ผมพยายามสลัดความคิดหนึ่งออกไปจากสมอง การเผยแพร่และกระแสข่าวที่ถูกเผยแพร่ออกไปอย่างรวดเร็วผ่านช่องทางต่างๆ ช่างบังเอิญที่มีความคล้ายคลึงกับวิธีการที่ใช้สร้างข่าวปั่นราคา (หรือที่เรียกว่า "Pump and Dump")ที่เรารู้จักกันดี
หลังจากถูกส่งคืนในปี 1913 ภาพโมนาลิซ่ากลายเป็นสัญลักษณ์ของศิลปะระดับโลก แต่มีบางคนเริ่มตั้งคำถามว่า "ภาพที่กลับมาใช่ภาพเดียวกับที่หายไปจริงหรือ?"
จุดที่น่าสงสัยคือ...
• รอยแตกเล็กๆ (craquelure) ดูเปลี่ยนไปเล็กน้อย
• การสะท้อนแสงบนใบหน้าเปลี่ยนจากภาพก่อนหาย
• ที่สำคัญ...ไม่มีใคร “ยืนยัน” ได้อย่างเป็นทางการ
และมีคนพูดกันว่า… รอยยิ้มของเธอดูเปลี่ยนไปเล็กน้อย ไม่ใช่แค่ลึกลับอีกต่อไป แต่มันคือรอยยิ้มแบบ... "เยาะเย้ย"
แต่ภาพนี้เป็นของจริงหรือไม่อาจไม่ใช่เรื่องสำคัญอีกแล้ว เพราะตอนนี้ “เรื่องเล่า” ได้กลายเป็นสินทรัพย์ที่แพงกว่าภาพจริงไปแล้ว คุณค่าของภาพไม่ได้อยู่ที่สี หรือลายเส้น แต่อยู่ที่ “สิ่งที่คนทั้งโลกเชื่อว่ามันเป็น”
ศิลปะกับตลาดโลกที่เปลี่ยนไป
นับจากวันนั้นราคาศิลปะระดับโลกพุ่งขึ้นเป็นเท่าตัวในทุกยุค ไม่ใช่แค่เพราะความงามทางสายตา แต่เพราะ “ความลึกลับ” กลายเป็น “พลังในการปั่นมูลค่า”
นักลงทุนรายใหญ่เริ่มเข้าสะสมงานศิลป์แทนหุ้น บางกองทุนในยุโรปถือครองภาพระดับมาสเตอร์พีซ บริษัทยักษ์ใหญ่เริ่มซื้อภาพเพื่อใช้ลดภาษีและกระจายความเสี่ยงพอร์ต และบริษัทประกันยอมให้ "ศิลปะ" เป็นหลักประกันเงินกู้ ทั้งที่ไม่รู้เลยว่า ภาพนั้น "ของจริงหรือเปล่า"
งานวิจัยจาก Deloitte และ Art Basel พบว่า ผลงานศิลปะระดับสูง (Blue-Chip Art) เช่น Picasso, Warhol, Monet ให้ผลตอบแทนเฉลี่ยประมาณ 8-12% ต่อปี (ระยะยาว 10-20 ปี)
ผมนั่งมองโมนาลิซ่าอีกครั้ง ก่อนจะเผลอถามในใจว่า
“คุณกำลังยิ้มเพราะรู้อะไรบางอย่าง… หรือกำลังเยาะเย้ยเรากันแน่?”
เธอยังคงไม่ตอบ แต่รอยยิ้มบนมุมปากข้างซ้ายดูเหมือนจะแคบลงเล็กน้อย ดวงตากลับแน่นิ่งอย่างไม่ไว้ใจ มันไม่ใช่ภาพศิลปะอีกต่อไป… แต่มันคือ “สิ่งมีชีวิต” ที่รู้ว่าเรากำลังพยายามตีความผิดทิศอยู่
เรื่องราวของโมนาลิซ่าที่ถูกโจรกรรม กลายเป็นมากกว่าเหตุการณ์ในประวัติศาสตร์ศิลปะ มันมีส่วนในการเปลี่ยน “ศิลปะ” จากของสะสมธรรมดา ให้กลายเป็น “สินทรัพย์ทางอารมณ์” ที่มีราคาทางเศรษฐกิจมหาศาล
นี่คือปรากฏการณ์ที่ทำให้เราเริ่มถามว่า… “ภาพโด่งดังเพราะศิลปิน หรือเพราะโจร?” และอาจมากกว่านั้น...
"รอยยิ้มของเธอ มีความลับอะไรที่เธอรู้ แต่โลกนี้จะไม่มีวันได้รู้?"
ความลับใต้รอยยิ้ม...ที่เปลี่ยนมูลค่าศิลปะไปตลอดกาล
• พิพิธภัณฑ์ลูฟวร์ กลายเป็นแลนด์มาร์กอันดับหนึ่งของโลก ก่อนปี 1911 มีผู้เข้าชมเพียงราว 250,000–400,000 คน/ปี หลังภาพกลับมา ยอดพุ่งทะยานสู่ หลักล้าน จนปี 2018 ทะลุ 10.2 ล้านคน/ปี — มากที่สุดในโลก
• โมนาลิซ่า กลายเป็นแม่เหล็กดึงดูด ปัจจุบันมีคนเข้าชมภาพนี้มากถึง 20,000–30,000 คน/วัน แม้แต่จะได้เห็นแค่ไม่กี่วินาทีก็ตาม
• ชื่อเสียงของภาพ พุ่งขึ้นแบบก้าวกระโดด จากภาพที่แทบไม่มีใครรู้จักในยุคก่อน 1911 กลายเป็นแบรนด์วัฒนธรรมระดับโลก
• รัฐบาลฝรั่งเศส เจ้าของแกลเลอรี่ บริษัทประมูลภาพ บริษัทประกัน และนักลงทุนศิลปะล้วนได้รับประโยชน์เต็มๆ โดยไม่ต้องแตะต้องภาพเลย
Credit : pexels.com
หมายเหตุท้ายเรื่องเล่า....
การมอง “ภาพศิลปะ” ว่าเป็น “สินทรัพย์” ไม่ได้เกิดขึ้นทันที แต่ค่อยๆ เปลี่ยนไปตามบริบทของประวัติศาสตร์ เศรษฐกิจ และพฤติกรรมของผู้คน
ในยุคก่อนเป็นยุคศิลปะเพื่อศรัทธา (ก่อนคริสต์ศตวรรษที่ 15)
ศิลปะเป็นสิ่งสะท้อน “ความศักดิ์สิทธิ์” ไม่ใช่ “มูลค่าตลาด” ศิลปะถูกสร้างขึ้นเพื่อศรัทธาและความงาม เป็นของโบสถ์ ราชวงศ์ หรือผู้มีอำนาจ
แต่เมื่อเวลาผ่านไป โดยเฉพาะในยุคเรอเนสซองส์บาโรก (คริสต์ศตวรรษที่ 15-17)ศิลปะเริ่มเป็นเครื่องแสดงสถานะ ศิลปินเริ่มมี “ผู้อุปถัมภ์” เช่น ตระกูลเมดิชี สปอนเซอร์ศิลปิน คนรวยจ้างศิลปินให้วาดภาพเพื่อแสดงอำนาจหรือรสนิยมส่วนตัว
เมื่อเข้าสู่ศตวรรษที่ 18-19 ตลาดประมูลอย่าง Sotheby’s และ Christie’s เริ่มเกิดขึ้น ทำให้ภาพศิลปะกลายเป็นของที่ซื้อขายได้ คนเริ่มมองว่า “ภาพที่ดี” มีราคา และสามารถเก็งกำไรได้ในอนาคต โดยเฉพาะผลงานของศิลปินดังที่ราคาพุ่งขึ้นหลังเสียชีวิต
ศตวรรษที่ 20 เป็นต้นมา นักลงทุนเริ่มกระจายความเสี่ยงจากหุ้นหรืออสังหาฯ มายังศิลปะ เพราะศิลปะมีคุณสมบัติ “ของหายาก” และ “ไม่ขึ้นตรงกับตลาดหุ้น” จนเริ่มมีการสร้างดัชนีวัดราคาศิลปะ และกองทุนลงทุนในงานศิลป์โดยเฉพาะ
การมาของ NFT และศิลปะดิจิทัล ทำให้แนวคิดนี้กระจายไปสู่นักลงทุนรุ่นใหม่มากขึ้น ทุกวันนี้ศิลปะไม่ใช่แค่ของประดับบ้านหรือพิพิธภัณฑ์อีกต่อไป แต่เป็นอีกหนึ่ง “สินทรัพย์ทางเลือก” ที่ใช้สร้างความมั่งคั่งได้
จักรวาลเรื่องเล่าจากชมรมศิลป์ : ศิลปะกับการเงิน นำเสนอการเงินพื้นฐานผ่านเรื่องสั้นแนวศิลปะ ตัวละครและเรื่องราวทั้งหมดในเรื่องเป็นเหตุการณ์ที่สมมุติขึ้นโดยไม่ได้มีเจตนาจะลบหลู่หรือชี้นำใดๆ และบางส่วนอาจอิงข้อมูลที่ค้นจากแหล่งต่าง รวมทั้งการแต่งขึ้นตามจินตนาการที่ไม่เป็นจริงในประวัติศาสตร์ และเป็นมุมมองของผมซึ่งอาจยังไม่ถูกต้องครบถ้วน
ผมขอขอบคุณที่มาของข้อมูล ภาพประกอบ เจ้าของประโยคข้อความต่างๆ และผู้ที่ถูกเชื่อมโยงทุกคนไว้ ณ ที่นี้ครับ
ดูเพิ่มเติมในซีรีส์
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
