ตรวจปัสสาวะในผู้ป่วยเบาหวาน...บอกอะไรเราได้บ้าง?
หลายท่านที่เป็นเบาหวานคงคุ้นเคยกับการเจาะเลือดเพื่อดูค่าน้ำตาล แต่ทราบหรือไม่ว่าการตรวจ "ปัสสาวะ" เพียงหยดเดียวก็สามารถบอกข้อมูลสุขภาพที่สำคัญอย่างยิ่งได้ โดยเฉพาะการเฝ้าระวังภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้นอย่างเงียบๆ บทความนี้จะชวนมาทำความเข้าใจกันครับว่า การตรวจปัสสาวะในผู้ป่วยเบาหวานนั้นสำคัญอย่างไร
🔬 หัวใจสำคัญ: การตรวจคัดกรอง "โรคไตเสื่อมจากเบาหวาน" (Diabetic Kidney Disease - DKD)
นี่คือการตรวจที่สำคัญที่สุดอย่างหนึ่งในการดูแลผู้ป่วยเบาหวาน เพราะ "โรคไต" เป็นภาวะแทรกซ้อนที่พบบ่อยและอันตราย แต่ในระยะแรกมักจะ ไม่มีอาการ ใดๆ แสดงออกมาเลย การตรวจปัสสาวะจึงเป็นเครื่องมือที่ดีที่สุดในการค้นหาความผิดปกติตั้งแต่เนิ่นๆ
🧑⚕️ รู้จักกับค่า UACR
การตรวจหลักที่เราใช้คือการหาค่า อัตราส่วนอัลบูมินต่อครีเอตินินในปัสสาวะ (Urine Albumin-to-Creatinine Ratio หรือ UACR)
- ✓อัลบูมิน (Albumin): คือโปรตีนชนิดหนึ่งที่มีขนาดเล็ก ซึ่งปกติแล้วไตที่แข็งแรงจะทำหน้าที่เหมือน "ตะแกรง" กรองไม่ให้โปรตีนนี้รั่วออกมาในปัสสาวะ
- ✓ครีเอตินิน (Creatinine): คือของเสียที่ร่างกายขับออกมาในปัสสาวะอยู่แล้ว
เมื่อไตเริ่มเสื่อมจากเบาหวาน "ตะแกรง" นี้จะเริ่มเสียหาย ทำให้โปรตีนอัลบูมินรั่วซึมออกมาปนในปัสสาวะได้ การวัดค่า UACR จึงเป็นการดูว่ามีโปรตีนรั่วออกมามากน้อยแค่ไหน ซึ่งช่วยให้เราประเมินระยะของโรคไตได้ ดังนี้
- ■ระยะ A1 (ปกติ หรือมีความเสี่ยงต่ำ): UACR < 30 mg/g
หมายถึงยังไม่พบโปรตีนไข่ขาวรั่วหรือรั่วในเกณฑ์ปกติ เป็นเป้าหมายที่เราต้องการ
- ■ระยะ A2 (ไตเสื่อมระยะเริ่มต้น หรือ Microalbuminuria): UACR อยู่ระหว่าง 30 - 300 mg/g
เป็นสัญญาณเตือนที่สำคัญที่สุด! บ่งบอกว่าไตเริ่มมีความเสียหายแล้ว ในระยะนี้หากได้รับการรักษาและควบคุมเบาหวานอย่างเข้มงวด ยังสามารถชะลอหรือยับยั้งการเสื่อมของไตไม่ให้ลุกลามต่อไปได้
- ■ระยะ A3 (ไตเสื่อมระยะรุนแรง หรือ Macroalbuminuria): UACR > 300 mg/g
บ่งชี้ว่าไตมีความเสียหายค่อนข้างมากแล้ว และมีความเสี่ยงสูงที่จะกลายเป็นโรคไตวายเรื้อรังในอนาคต
💡 ข้อควรรู้: แพทย์จะแนะนำให้ผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 ตรวจคัดกรอง UACR อย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง ตั้งแต่เริ่มวินิจฉัย ส่วนในเบาหวานชนิดที่ 1 จะเริ่มตรวจหลังเป็นมาแล้วประมาณ 5 ปี
🍬 เมื่อตรวจเจอ "น้ำตาล" ในปัสสาวะ: สัญญาณเตือนหรือผลจากยา?
ปกติแล้วไตจะดูดซึมน้ำตาลกลับเข้าสู่กระแสเลือดจนหมด จึงไม่ควรตรวจพบน้ำตาลในปัสสาวะ แต่ก็มี 2 กรณีหลักที่สามารถตรวจพบได้
1. กรณีที่ควบคุมน้ำตาลได้ไม่ดี
เมื่อระดับน้ำตาลในเลือดสูงมากๆ (มักจะสูงเกิน 180 mg/dL) จะเกินความสามารถที่ไตจะดูดกลับได้หมด น้ำตาลส่วนเกินจึงล้นออกมาในปัสสาวะ เปรียบเสมือนการเทน้ำใส่แก้วจนล้นออกมา การตรวจพบน้ำตาลในปัสสาวะในกรณีนี้จึงเป็น สัญญาณว่าระดับน้ำตาลในเลือดสูงมาก และควบคุมโรคได้ไม่ดี
2. กรณีที่ใช้ยาเบาหวานกลุ่ม SGLT2 inhibitors
ยาในกลุ่มนี้ (เช่น Canagliflozin, Dapagliflozin, Empagliflozin) ออกฤทธิ์โดยการ ยับยั้งการดูดกลับน้ำตาลที่ไต ทำให้ร่างกาย "ขับน้ำตาลส่วนเกินทิ้งทางปัสสาวะ" โดยตรง
ดังนั้น ผู้ที่ใช้ยานี้ การตรวจพบน้ำตาลในปัสสาวะถือเป็นเรื่องปกติ และเป็นสิ่งที่ต้องการ เพราะเป็นการแสดงว่ายาทำงานได้ผลดี ไม่ได้หมายความว่าควบคุมเบาหวานไม่ได้ผลแต่อย่างใด
แง่มุมอื่นๆ ที่การตรวจปัสสาวะช่วยบอกได้
นอกเหนือจากเรื่องไตและน้ำตาลแล้ว การตรวจปัสสาวะยังอาจให้ข้อมูลอื่นๆ ที่เป็นประโยชน์ได้อีกด้วย เช่น
- ■ภาวะเลือดเป็นกรดจากคีโตน (Ketones): ในภาวะที่ร่างกายขาดอินซูลินรุนแรง (มักพบในเบาหวานชนิดที่ 1 หรือในผู้ป่วยที่ป่วยหนัก) ร่างกายจะหันไปสลายไขมันแทน ทำให้เกิดสาร "คีโตน" ซึ่งเป็นกรดออกมาในปัสสาวะ หากมีปริมาณมากจะนำไปสู่ภาวะฉุกเฉินที่เรียกว่า Diabetic Ketoacidosis (DKA) ได้
- ■การติดเชื้อในทางเดินปัสสาวะ (Urinary Tract Infection): ผู้ป่วยเบาหวานมีความเสี่ยงที่จะติดเชื้อได้ง่ายกว่าคนทั่วไป การตรวจพบเม็ดเลือดขาว หรือเชื้อแบคทีเรียในปัสสาวะ อาจเป็นสัญญาณของการติดเชื้อ ซึ่งจำเป็นต้องได้รับการรักษา
สรุป 📝
การตรวจปัสสาวะเป็นการตรวจที่ง่าย ไม่เจ็บตัว แต่ให้ข้อมูลเชิงลึกเกี่ยวกับสุขภาพของผู้ป่วยเบาหวานได้อย่างมหาศาล ตั้งแต่การเฝ้าระวังโรคไตซึ่งเป็นภาวะแทรกซ้อนที่อันตราย ไปจนถึงการประเมินการควบคุมระดับน้ำตาล และการค้นหาการติดเชื้อ ดังนั้น เมื่อแพทย์แนะนำให้ตรวจปัสสาวะ ควรให้ความร่วมมือและปรึกษาผลตรวจกับแพทย์อย่างสม่ำเสมอ เพื่อการวางแผนการรักษาที่ดีที่สุดสำหรับคุณครับ
อ่านบน FB ได้ที่นี่
ดูเพิ่มเติมในซีรีส์
โฆษณา
- ดาวน์โหลดแอปพลิเคชัน
- © 2025 Blockdit
